Malešanska cyrkej
Malešanska cyrkej je ewangelsko-lutherski Boži dom na Nawsy w Malešecach, kotryž je so w lěće 1716 natwarił.
Stawizny
wobdźěłaćNa Malešanskej Nawsy steješe hižo do 1600 mjeńša tykowana a ze šindźelemi kryta cyrkej. Tuta so z faru, šulu a wjele chěžemi dnja 12. apryla 1715 wotpali. Nowy cyrkwinski twar z drjewjanej wěžu bu w lěće 1716 na samsnym městnje natwarjeny a hišće 11. nowembra samsneho lěta poswjećeny. Nowonatwar spěchowaše so wot knjeza Christopha Ernsta von Gersdorfa z Plusnikec a dalšich wosadnych. Dnja 24. awgusta 1717 so wot Budyskeho zwonylijerja Christiana Copinusa zhotowjenej wulki a mały zwón připrawištej. Dalši srjedźny zwón z dźěłarnički Michaela Weinholdta z Drježdźan slědowaše hakle 21. septembra 1730. Cyrkej wobhrodźaca murja natwari so w lěće 1732.
Po bitwje pola Bukec w Sydomlětnej wójnje běchu pruscy wojacy w cyrkwi zaměstnjeni. W běhu bitwy pola Budyšina w meji 1813 bu Boži dom drje wot někotrych kanonowych kulow trjecheny, ale jenož snadnje wobškodźeny.
Dokelž bě podstaw zwonow prochniwy, so spočatk 20. lětstotka drjewjana wěža z kamjentnej naruna. Zakładny kamjeń za wot Drježdźanskeho architekta Woldemara Kandlera planowany nowotwar połoži so 2. meje 1913.
Renowacije běchu w lětach 1836 (wěža), 1868 (cyłkowne wobnowjenje) a 1905. W lětomaj 1989/90 wobnowichu so kózły.
Twar a interjer cyrkwje
wobdźěłaćMasiwny twar ma proste wokna z kulowatymi wobłukami a nutřka płony wjerch we wysokosći wot 7,25 m. W jednorje wuhotowanej cyrkwinej łódźi namakaja so na třoch stronach drjewjane, na stołpach stejace empory a nad sakristijomaj k woběmaj stronomaj cyrkwineje łódźe zaškleńčenej loži za Malešanske a Plusnikečanske knjejstwo. Na wobłoženjomaj knjejstwoweju ložow su wopony w Malešecach knježacych zemjanskich rodow von Gersdorff, von Friesen, von Metzradt a von Schall-Riaucour.
W cyrkwi je dohromady městno za 455 wěriwych we łódźi a dalšich 185 na emporach a 25 w ložomaj.
Wołtarnišćo leži schodźenk wyše hač dołha łódź. Srjedźišćo Božeho domu je hač do wjercha sahacy běło-złoty wołtar z klětku, kotryž bu w lěće 1709 wot Budyskeho rězbarja Theodora Pauseweina zhotowjeny. Na durjach ke klětce je Bóh Wótc ze swětowej kulu w rukomaj zwobraznjeny. Nad zwukowej třěšku trónuje na mróčelemi Jezus Chrystus a nad nim Swjaty duch w podobje hołbja wosrjedź pruhoweho wěnca.
Naprawo wołtarja wisatej wopomnjenskej tafli, wěnowanej woporam swětoweju wójnow z Malešanskeje wosady. Z doby natwara cyrkwje pochadźa cynowa dupa, na kotrejž je napisane Anno 1717, tři hrona a mjeno Hanſs Benad von Jeſsniz. W přizemju wěže namaka so narowny pomnik fararja Hadama Zachariasa Šěracha.
Zwony z lěta 1949 běchu po poł lětstotku pod dźěratej třěchu cyrkwineje wěže tak wobškodźene, zo hodźeštej so jenož hišće dwaj wužiwać. Tuž załoži so w nowembrje 2010 towarstwo k zběranju darow za wobstaranje nowych zwonow. Zhotowjenje, transport a montaža płaćachu cyłkownje 145.000 eurow. Dnja 3. nowembra 2013 zwonjachu nowe zwony z němsko-serbskimi napismami k prěnjemu razej.[1]
Wosada
wobdźěłaćSpočatk 17. lětstotka słušachu k Malešanskej wosadźe wjeski Plusnikecy, Dobrošecy, Brězynka a wudwór Mała Dubrawa z cyłkownje někak 1.400 wosadnymi. Pozdźišo přizamknychu so Ješicy, Chwaćicy a Křiwa Boršć. Poprawom ke katolskej wosadźe swj. Mikławša w Budyšinje słušacy Delnjohórčenjo, kiž wot reformacije do Malešec kemši chodźachu, buchu hakle 1839 oficielnje zafarowani. Po natwarje Chwačanskeje cyrkwje přerjadowachu so Ješicy, Křiwa Boršć a Wulka Dubrawa do nowozałoženeje susodneje wosady.
Hač do prěnjeje połojcy 20. lětstotka prědowaše so w Malešecach prawidłownje serbsce a němsce. W lěće 1900 mějachu we wosadźe 1803 komunikantow, z nich 1645 serbskich a 149 němskich. Posledni serbski farar w Malešecach bě Pawoł Albert (1938–63).
Fararjo
wobdźěłaćdoba | mjeno | ródna wjes | žiwjenske daty | přispomnjenja |
---|---|---|---|---|
1618–1623 | Hrjehor Martini | Dažin | ~1575–1632 | |
1623–1627 | George Pan | |||
1628–1632 | George Crüger | |||
1649–1653 | Zacharias Běrlink | Wojerecy | 1619–1695 | |
1653–1683 | Zacharias Prätorius | Wojerecy | 1627–1683 | |
1684–1703 | Gregorius Crüger | Choćebuz | 1642–1703 | |
1703–1721 | Martin Zimmermann | Wóspork | 1676–1721 | |
1721–1729 | Jan Pawoł Klin | Sprjejcy | 1687–1729 | |
1729–1758 | Hadam Zacharias Šěrach | Chrjebja | 1693–1758 | |
1759–1785 | Pětr Ponich | Židow | 1716–1785 | |
1786–1798 | Samuel Bohuwěr Ponich | Němske Jenkecy | 1748–1798 | do toho w Jabłońcu |
1799–1823 | Jurij Nowak | Wóslink | 1768–1823 | |
1823–1826 | Michał Mjeń | Budyšin | 1791–1875 | po tym w Bukecach |
1826–1834 | Handrij Brósk | Rakojdy | 1802–1877 | po tym w Budestecach |
1834–1842 | Jurij Arnošt Mróz | Wjelećin | 1795–1872 | do toho w Hućinje, po tym w Husce |
1842–1851 | Jan Křesćan Nächster | Budyšin | 1807–1851 | do toho w Hućinje |
1852–1874 | Gustav Ferdinand Trautmann | Bart | 1811–1874 | |
1874–1877 | Oswald Mrózak | Wulke Zdźary | 1845–1934 | do toho w Chołmje, po tym w Hrodźišću |
1878–1904 | Bohuwěr Handrik | Kubšicy | 1850–1933 | do toho diakon w Ketlicach, po tym na wuměnk |
1904–1937 | Awgust Bohuwěr Mikela | Kumšicy | 1870–1945 | do toho diakon w Ketlicach, po tym na wuměnk |
1938–1963 | Pawoł Albert | Cyžecy | 1911–1999 | posledni serbskorěčny farar; po tym do Michałskeje wosady |
1963–1986 | Christian-Friedebert Lange | po tym do Lubija | ||
1988– | Fritz-Rainer Neumann |
Farar Albert bě posledni, kiž tež serbsce prědowaše. Za čas nacionalsocializma bě wón přiwisnik „Němskich křesćanow“ (DC) a čłon NSDAP, móžeše pak po wójnje jako „jednory sobuběhar“ dale skutkować.[2]
Žórła
wobdźěłać- Cornelius Gurlitt: Malschwitz. W: Beschreibende Darstellung der älteren Bau- und Kunstdenkmäler des Königreichs Sachsen. 31. Zwjazk: Amtshauptmannschaft Bautzen (I. Teil). C. C. Meinhold, Dresden 1908, str. 147.
- Malschwitz/Malešecy. W: Oberlausitzer Heide- und Teichlandschaft (= Werte der deutschen Heimat. Zwjazk 67). 1. nakład. Böhlau, Köln/Weimar/Wien 2005, ISBN 978-3-412-08903-0, str. 312–315.
- Eberhard Schmitt: Zum 100. Jahrestag der Errichtung des Kirchturmes und anlässlich der Anschaffung von drei neuen Bronzeglocken durch die Kirchgemeinde Malschwitz im Jahre 2013. Oberlausitzer Verlag, Spitzkunnersdorf 2013
- Webstrona wosady Malešecy/Hućina
- ↑ [1]
- ↑ Gerald Stone: Slav outposts in Central European History: The Wends, Sorbs and Kashubs. Bloomsbury, 2015
Wotkazaj
wobdźěłać- Wopisanje Malešanskeje wosady w Statistice Łužiskich Serbow Arnošta Muki (digitalizat)
Bart | Bukecy | Budestecy | Budyšink | Budyšin, swj. Pětr | Budyšin, swj. Michał | Halštrow | Hodźij | Horni Wujězd | Hrodźišćo | Hućina | Huska | Chwaćicy | Klukš | Korzym | Kotecy | Kumwałd | Łupoj | Malešecy | Minakał | Njeswačidło | Palow | Porchow | Poršicy | Protecy | Rakecy | Smělna | Smječkecy | Wjelećin | Wóslink | Załom