Kulow

město w Budyskim wokrjesu


Kulow (němsce Wittichenau) je městačko při Čornym Halštrowje w Hornjej Łužicy, kotrež k serbskemu sydlenskemu rumej słuša.

Kulow
němsce Wittichenau
Kulow na karće Sakskeje
Kulow na karće Sakskeje
DEC
Kulow
Kulow
Wopon
Wopon Kulowa
Wopon Kulowa
Zakładne daty
stat Němska Němska
zwjazkowy kraj SakskaSakska Sakska
wokrjes Budyski
wysokosć 127 metrow n.m.hł.
přestrjeń 61,02 km²
wobydlerstwo 5.686 (31. dec 2022)[1]
hustosć zasydlenja 93 wob. na km²
póstowe čisło 02997
předwólba (+49) 035725
awtowa značka BZ, BIW, HY, KM
Politika a zarjadnistwo
měšćanosta Markus Posch (CDU)
adresa Torhošćo 1
02997 Kulow
webstrona wittichenau.de
Połoženje Kulowa w Sakskej
KartaČěskaDrježdźanyWokrjes ZhorjelcWokrjes MišnoWokrjes Sakska Šwica-Wuchodne Rudne horyWarnoćicyBudyšinNjedźichowBiskopicyPorchowChrósćicyKumwałdZemicy-TumicyDobruša-HuskaHalštrowska HolaHalštrowFrankenthalHodźijWulka DubrawaGroßharthauGroßnaundorfBudestecyWulke RědorjecyMalešecyHaselbachtalBukecyWojerecyKamjencKinsporkRakecyKubšicyŁužnicaŁutySwětłaŁazMalešecyNjebjelčicyNjeswačidłoNeukirch pola KinsporkaWjazońcaHornja HórkaOhornWóslinkOttendorf-OkrillaPančicy-KukowPołčnicaBóšicyRadebergRadworWorklecyRalbicy-RóžantRamnowŠěrachow-KorzymSmělna-PóckowyKamjencSepicyZałomSprjewiny DołSćenjowWołbramecyWachowWósporkWjelećinKulowBraniborskaPólska
Karta
wikidata: Kulow (Q81760)
51.38507714.243873

Geografija wobdźěłać

Kulow namaka so něhdźe pjeć kilometrow južnje Wojerec při Halštrowje. Přez měšćanski teritorij běžitej nimo toho tež rěčce Čornica a Klóšterska woda, kotrejž so tule do Halštrowa wuliwatej. Kulowska wokolina je płona, wódnata a lěsata. W sewjerozapadźe města so Dubrjenske bahno namaka, jedne z najwjetšich přirodoškitnych pasmow Sakskeje.

Rozrjadowanje města wobdźěłać

Město wobsteji ze slědowacych měšćanskich dźělow:

wob. přer.
staroba
♀/♂a kwocient
młodych
b
kwocient
starych
c
wosoby/
domjacnosć
Brěžki 337 37,1 103 33 21 2,5
Dubrjenk 88 40,0 100 39 33 2,7
Hózk 148 40,8 103 35 28 3,1
Koćina 198 35,4 118 47 21 3,4
Kulow 3259 43,7 95 25 31 2,4
Kulowc 205 43,5 90 31 30 2,7
Mučow 461 46,0 102 18 29 2,4
Nowa Wjes 78 38,6 129 41 18 2,7
Rachlow 213 42,8 122 27 26 2,8
Salow 193 40,1 105 32 31 3,3
Spale 409 46,2 95 17 26 2,4
Sulšecy 290 37,4 101 47 29 3,3
město 5879 42,7 99 27 29 2,5
podaća po cencusu 2011; staw: 9.5.2011[2]
a: ličba mužow na 100 žonow
b: poměr ličby wosobow pod 18 lětami k 100 wosobam mjez 18 a 65
c: poměr ličby wosobow nad 65 lětami k 100 wosobam mjez 18 a 65


Stawizny wobdźěłać

 
Kulowska wosadna cyrkej

Městno naspomni so w lěće 1248 k prěnjemu razej jako Witigenow w załoženskim wopismje klóštra Marijineje hwězdy. W lěće 1286 mjenuje so Kulow prěni króć jako město (Witigenhaw). Za załožerja městačka płaći we wopismje mjenowany Witego I. z Kamjenca, na čož pokazuje tež němske městne mjeno. Serbske mjeno pochadźa wot susodneje wjeski Kulowc, na kotrychž ležownosćach so město natwari.[3]

W běhu woblěhowanja sěšćiměsta Kamjenca přez Husitow dnja 7. oktobra 1429 bu nješkitane nakrajne městačko, kaž jeho knjejstwo w Marijinej hwězdźe wurubjene, dokelž njemóžachu wukupny pjenjez zapłaćić. Do 18. lětstotka słušeše městačko zhromadnje z mnohimi mjeńšimi delanskimi sydlišćemi ke klóšterskemu wobsedźenstwu.

Po wobzamknjenjach Wienskeho kongresa přewza pruske kralestwo Delnju Łužicu, kaž tež sewjerne kónčiny Hornjeje Łužicy, tak zo słušeše Kulow z wokolinu mjez 1815 a 1945 k Pruskej.

Wot lěta 1908 měješe městačko dwórnišćo při starym běhu železniskeje čary Budyšin–Wojerecy. Po wotewrjenju noweje čary přez Hórnikecy bu wosobowy wobchad na starej w lěće 1968 zastajeny a čara 1973 zawrjena.

Wopon wobdźěłać

Kulowski wopon pokazuje knježnu Marju, kotraž dźerži Jězusa w ruce, a nasta z wopona Marijineje hwězdy.

Wobydlerstwo wobdźěłać

W lěće 2011 běchu mjez cyłkownje 5.879 wobydlerjemi 3.397 katolskich (57,8 %), 467 ewangelskich (7,9 %) a 2.015 bjezkonfesionelnych abo přisłušacych druheje nabožinskeje zhromadnosće (34,3 %).[4]

Po Mukowej statistice z lěta 1880 měješe Kulow tehdy 2.500 wobydlerjow, wot kotrychž běše połojca serbska a połojca němska.[5] Arnošt Černik zwěsći 1956 serbski podźěl wobydlerstwa wot jenož hišće 32 %.[6] Runje w přewažnje katolskich wjeskach na juhu Kulowa so hač do dźensnišeho serbsce rěči.

Politika wobdźěłać

Město słuša k sakskemu wólbnemu wokrjesej 54 (Budyšin 3) a k zwjazkowemu wólbnemu wokrjesej 156 (Budyšin I).

Měšćanosta wobdźěłać

Kulowski měšćanosta je wot lěta 2014 Markus Posch (CDU), kiž bu w meji 2021 znowa woleny.

wólby měšćanosty
wólba měšćanosta namjet wuslědk (%)
2021 Markus Posch CDU 94,3
2014 63,0
2008 Udo Popella 85,7
2001 92,9

Kubłanje wobdźěłać

W měsće namakatej so Krabatowa zakładna šula a wyša šula „Korla Awgust Kocor“. Na woběmaj so tež serbšćina wuwučuje. Najbliši gymnazij je we Wojerecach.

Wosobiny wobdźěłać

 
Powětrowy wobraz Kulowa

Literatura wobdźěłać

Žórła wobdźěłać

  1. Aktualne ličby wobydlerstwa po gmejnach 2022; Statistiski krajny zarjad Sakskeje
  2. Statistiski krajny zarjad Sakskeje: gmejna Kulow (němsce)
  3. Jan Meschgang: Die Ortsnamen der Oberlausitz. LND, Budyšin 1973, str. 147.
  4. Datowa banka Zensusa na zensus2011.de.
  5. Ernst Tschernik: Die Entwicklung der sorbischen Bevölkerung. Akademie-Verlag, Berlin 1954, str. 94. → wšě wjeski
  6. Ludwig Elle: Sprachenpolitik in der Lausitz. Ludowe nakładnistwo Domowina, Budyšin 1995, str. 250. [3439 wobydlerjow, z nich 570 dorosćenych z aktiwnymi znajomosćemi serbšćiny, 176 z pasiwnymi, 368 serbskich dźěći a młodostnych, 2325 bjez znajomosćow] → wšě wjeski

Wotkazaj wobdźěłać

  Commons: Kulow – Zběrka wobrazow, widejow a awdiodatajow
  • Kulow w Digitalnym stawizniskim zapisu městnow Sakskeje (němsce)
Z Wikipedije, swobodneje encyklopedije