Wjelećin

**Wjelećin**
němsce	Wilthen
	Wjelećin na karće Sakskeje
	Wjelećin na karće Sakskeje
Wopon
	Wopon Wjelećina
	Wopon Wjelećina
Zakładne daty
stat	Němska
zwjazkowy kraj	Sakska
wokrjes	Budyski
wysokosć	288 metrow n.m.hł.
přestrjeń	17,04 km²
wobydlerstwo	4.756 (31. dec 2023)
hustosć zasydlenja	279 wob. na km²
póstowe čisła	02679–02681
předwólba	(+49) 03592
awtowa značka	BZ, BIW, HY, KM
Politika a zarjadnistwo
měšćanosta	Michael Herfort (CDU)
webstrona	wilthen.de
Połoženje Wjelećina w Sakskej
	Karta
	wikidata: Wjelećin (Q81756)

Wjelećin (němsce Wilthen) je městačko w sakskim wokrjesu Budyšin. Leži pod Mnišoncom w hornjołužiskich horach. Wjelećin je po cyłej Němskej sławny za produkowanje palenca. Ma z lěta 1969 měšćanske prawa.

51.09944444444414.403888888889

Koordinaty: 51° 6′ S, 14° 24′ W

Stawizny

Wjeska Welentin abo Welintin naspomni so prěni raz w lěće 1222 a bě hižo w druhej połojcy 13. lětstotka z knježim sydłom.^[2] Wona njesłušeše do Hornjołužiskeho markhrabinstwa, ale bě jako prjedawše wobsydstwo Mišnjanskich biskopow hižo wot 1559 dźěl sakskeho kurwjerchowstwa.

Hač do kónca 19. lětstotka słušeše Wjelećin hišće k serbskemu rěčnemu rumej. Ze spěšnej industrializaciju wot 1850tych lět sem přeměni so tež wobydlerska struktura. Přez přićah němskich dźěłaćerjow, měšane mandźelstwa a z tym zwisowacu asimilaciju zhubi so serbskorěčna wjetšina w běhu mało lětdźesatkow. We 1880tych lětach mějachu we Wjelečanskej cyrkwi hišće kóždu njedźelu serbske a němske kemše.

Po Mukowej statistice z lětow 1884/85 rěčachu tehdy hišće 651 wot cyłkownje 2025 Wjelećanow serbsce.^[3] Poslednjej serbskaj fararjej běštaj Měrćin Renč (we Wjelećinje 1882–1911) a jeho syn Jan (1911–1945). Arnošt Černik zwěsći w lěće 1956 we Wjelećanskej gmejnje snadny serbskorěčny podźěl wobydlerstwa wot jenož hišće 1,4 %.^[4]

Dlěje hač w samym Wjelećinje dźeržeše so serbska rěč w do samsneje wosady słušacymaj wjeskomaj Wostašecy a Zdźar.

Měšćanske dźěle

K městu słušeja wjeski Tućicy (Tautewalde), Wostašecy (Irgersdorf) a Zdźar (Sora).

Ležownostne mjena

Michał Rostok naliči 1887 slědowace serbske ležownostne mjena: Na nowej wowčerni, Pod nowej wowčernju, Mała a wulka chlěbowa škla (Backschüssel), Ćelaca łuka, Po dubach, Při šuli, Haty, Tolic hora, Dołhe wosrědki, Horne prěčnicy, Delne prěčnicy, Wódniki, Wyše kowarnje, Pola Kaplerja, Kozacy rjap (Ziegenrücken), Hela, Swinjaca łučka, Pod wulkim hěblom, Sucha łuka, Pola njebjeskeho młyna, Zezady dwora, Pětkec lada, Škowronča hora, Chmjelowa zahroda, Wyše Jeńki, Chelerec haty, Zady železnicy, Po Klinksec brězow, Šěrbachi, Horne łuki, Na starej wowčerni, Jehnjaca łučka, Racec łuka, Studnjaca łuka (Bornteich), Na kłobuku.^[5]

Politika

Město słuša k sakskemu wólbnemu wokrjesej 52 (Budyšin 1) a k zwjazkowemu wólbnemu wokrjesej 156 (Budyšin I).

Wosobiny

Jan Pjech (1707–1741) – farar, spisowaćel a nabožinski prócowar; tu narodźeny
Jan Rynč (1733–1803) – farar, nabožinski prócowar; tu narodźeny
Korla Awgust Kubica (1842–1914) – farar, Maćicar; 1876–71 we Wjelećinje
Měrćin Renč (1853–1911) – farar, stawizniski slědźer a kulturny prócowar; wot 1882 we Wjelećinje
Jan Renč (1884–1945) – posledni serbski farar we Wjelećinje

Žórła

↑ Aktualne ličby wobydlerstwa po gmejnach 2023; Statistiski krajny zarjad Sakskeje
↑ Wjelećin w Digitalnym stawizniskim zapisu městnow Sakskeje (němsce)
↑ Ernst Tschernik: Die Entwicklung der sorbischen Bevölkerung. Akademie-Verlag, Berlin 1954. → wšě wjeski
↑ Ludwig Elle: Sprachenpolitik in der Lausitz. Ludowe nakładnistwo Domowina, Budyšin 1995, str. 246. [5132 wobydlerjow, z nich 39 dorosćenych z aktiwnymi znajomosćemi serbšćiny, 23 z pasiwnymi, 12 serbskich dźěći a młodostnych, 5058 bjez znajomosćow] → wšě wjeski
↑ Michał Rostok: Ležownostne mjena. W: ČMS 40 (1887), str. 3–50, tu str. 17 (digitalizat).

Wotkaz

Commons: Wjelećin – Zběrka wobrazow, widejow a awdiodatajow

Města a gmejny w Budyskim wokrjesu

[Metadaty_wobydlerstwo_DE-SN-1] Aktualne ličby wobydlerstwa po gmejnach 2023; Statistiski krajny zarjad Sakskeje

[2] Wjelećin w Digitalnym stawizniskim zapisu městnow Sakskeje (němsce)

[3] Ernst Tschernik: Die Entwicklung der sorbischen Bevölkerung. Akademie-Verlag, Berlin 1954. → wšě wjeski

[4] Ludwig Elle: Sprachenpolitik in der Lausitz. Ludowe nakładnistwo Domowina, Budyšin 1995, str. 246. [5132 wobydlerjow, z nich 39 dorosćenych z aktiwnymi znajomosćemi serbšćiny, 23 z pasiwnymi, 12 serbskich dźěći a młodostnych, 5058 bjez znajomosćow] → wšě wjeski

[5] Michał Rostok: Ležownostne mjena. W: ČMS 40 (1887), str. 3–50, tu str. 17 (digitalizat).

[1]

[2]

[3]

[4]

[5]