Hornjoserbske předmjena

Hornjoserbske předmjena su předmjena, kotrež so w hornjoserbskim kulturowym kruhu wužiwaja. Tuž njejsu wone, porno germanskim abo słowjanskim mjenam, w prěnim rjedźe linguistisce, ale kulturnje definowane. Dla wšelakorych wonkownych wliwow, kotrymž hornjoserbska kultura podleži, je tež wobstatk na mjenach wšelakory a bohaty na ortografiskich ale tež fonologiskich wariantach.

Přikłady za woblubowane žónske předmjena su:
Bernadet, Borbora, Božena, Dana, Franciska, Hanka, Hańža, Christina, Jana, Jěwa, Katka, Julija, Lejna, Leńka, Lubina, Madlena, Marhata, Marja, Měrana, Pawlina, Rejza, Ruzalka, Sofija, Weronika, Wórša, Zusana
a za muske:
Beno, Bjarnat, Bosćij, Dawid, Feliks, Handrij, Horisław, Jakub, Jan, Jurij, Korla, Klaws, Křesćan, Maćij, Matej, Marko, Měrćin, Michał, Mikławš, Pawoł, Pětr, Radoměr, Roman, Sćěpan, Stanisław, Syman, Tomaš.

Wobsah: 1 Pochad 2 Ortografija a deklinacija 3.1 Ortografija 3.2 Deklinacija 4 Přidawk: Lisćina hornjoserbskich předmjenow 5 Hlej tež 6 Eksterne wotkazy 7 Noty 8 Literatura

Pochad

Prěnjotne serbske předmjena běchu bjez wuwzaća zapadosłowjanskeho pochada; tójšto z nich su so hač do dźensnišeho časa wobchowali. Někotre su originarnje serbske. Najznaćiši přikład je Lubina. Druhe, kaž Božena, su daloko rozšěrjene a namakaja so tež w druhich zapadosłowjanskich kulturach.

Pokřesćanšćenje přinjese potom mnóstwo cyrkwinskich mjenow k Serbam. Mjez nimi běchu bibliske mjena kaž Hilža a Mato, ale tež mjena swjatych kaž Weronika a Měrćin.

Přeco wažniša za spožčenje předmjenow bu w běhu časa němska kultura, z kotrejež přewzachu so předmjena germanskeho a njegermanskeho pochada. Přikłady za to su Norbert, Dytar a Helga ale tež Andrea, Diana a Tobias.

Nic naposledk namakaja so tež někotre njeserbske słowjanske mjena kaž Bogna abo Andrej. Móžna přičina za to móhł powšitkowny zajim na słowjanskej kulturje w běhu dopomnjeća na słowjanske korjenje Serbow być.

Dokładne wobmjezowanje mjez žórłami mjenow njeje přeco móžne. Tak je Jadwiga njeserbske słowjanske mjeno germanskeho pochada, mjeztym zo je Marja drje z němčiny přewzate, při čimž je mjeno předewšěm křesćanskich přičin dla woblubowane. Zaso druhe mjena běchu so we wšelakorych formach z rozdźělnych žórłow přewzali, tak zo namakatej so nimo serbskeje formy Jěwa tež němska Eva a pólska (abo serbsko-němska) Ewa, a mjez serbskej Borboru a němskej Barbaru so namaka (tež w čěskim běžna) přechodna forma Barbora.

Dale powjetšeše so serbski mjenowy skład přez diminutiwy. Běchu wone prěnjotnje jenož wotwodźenki z křćenskich mjenow za priwatne wužiće, móžachu so pozdźišo ze samostatnymi křćenskimi mjenami stać. Tak nastaštej na přikład z mjenow Jana a Daniel mjenje Janka a Janika, ale tež Danko. Dalše přikłady toho typa su Leńka, Hańžka abo Marka.

Ortografija a deklinacija

Ortografija

Wliw rozdźělnych kulturow wuskutkuje so tež na wašnje pisanja.

Někotre wukrajne mjena, kaž Angelique, Bianca abo Solveig ale tež Enrico, Marcel abo René, su so nastupajo prawopis a wurjekowanje njezměnjene přewzate, najskerje nic direktnje z pochadneho kraja, ale z wokołopućom přez němsku kulturu.

Wjele mjenow ma serbske a němske pisanje. Tutej stej často identiskej, rozeznawatej so pak hižo potom, jeli ortografiske wosebitosće dateje rěče wustupuja, kaž na př. serbske diakritiki (č, ě, ł, atd.) abo němske dwójne konsonanty abo wokale (tt, nn, au, ie atd.). Dwójne formy z tajkich přičin mamy na přikład pola Aleksander/Alexander, Andreja/Andrea, Dytmar/Ditmar/Dietmar, Juta/Jutta, Rajnar/Reiner abo Weronika/Veronika. Při někotrych mjenach su tež přechodne formy, tak na př. Klawdija/Clawdija/Claudija/Klaudia/Claudia.

Němske mjena w serbskim pisanju kaž Pawlina su relatiwnje časte, serbske mjena w němskim pisanju kaž Bronislaw porno tomu lědma wustupuja.

Při mjenach, kotrež wobsahuja w němčinje krótke i (wurjekowane kaž serbski y) abo spěwny s (wurjekowane kaž serbski z), móže serbske pisanje pak němskemu pisanju pak wurjekowanju slědować. Tohodla su tule w serbskim pisanju často wjacore formy, kaž na př. Silka a Sylka abo Jósef a Józef.

Deklinacija

Prěnjotnje wukónčachu žónske hornjoserbske mjena w zakładnej formje na -a a muske běchu bjezkóncowkowe abo wukónčachu na -o abo -a. Tute mjena so w hornjoserbšćinje kaž wotpowědne substantiwy deklinuja:
→ Měrana, Měrany, Měranje, Měranu, ...
→ Rodźisław, Rodźisława, Rodźisławej, Rodźisława, ...
→ Měrko, Měrka, Měrkej, Měrka, ...
→ Ota, Oty, Oće, Otu, ...

Najnowše formy mjenow, pola kotrychž tute paradigmy hižo njewustupuja, móžeja w ekstremnym padźe njedeklinowane wostać. W normalnym padźe so pak deklinuja, we wěstych padach so za to tróšku přiměrja.

Při žónskich mjenach kaž Andrea, kotrychž zdónk na wokalu skónči, so w deklinaciji -j- zasunje:
→ Andrea, Andreje, Andreji, ...
Žónske mjena kaž Katrin, Berbel abo Beatrix, kotrež su w zakładnej formje bjezkóncowkowe, so kaž wotpowědne substantiwy deklinuja:
→ Katrin, Katriny, Katrinje, ...
→ Berbel, Berbele, Berbeli, ...
→ Beatrix, Beatrixy, Beatrixy, ...

Při muskich mjenach kaž Wyli, kotrychž zdónk so na wokal skónči, so w deklinaciji -j- zasunje:
→ Wyli, Wylija, Wylijej, ...

Přidawk: Lisćina hornjoserbskich předmjenow

Lisćina hornjoserbskich předmjenow

Wobsah: Žónske předmjena Muske předmjena Z literariskich a historiskich žórłow Žórła Žónske předmjena   Mjeno Nastawk we wikisłowniku?  Žórła a/abo znate hornjoserbske nošerki mjena Agnisa Wenzel Aleksandra SgB Alena SgB Andreja → wikisłownik  SgB Ana Wenzel Anemarija SgB Anerose SgB Anet SgB Aneta SgB Antonija SgB Berbel SgB Bernadet → wikisłownik  SgB Betina SgB Bjedruška → wikisłownik  SN Blanka → wikisłownik  SgB Borbora → wikisłownik  SgB, Völkel Božena → wikisłownik  SgB – Božena Nawka-Kunysz Brigita SgB Cecilija → wikisłownik  Cecilija Nawkec Dana → wikisłownik  SgB Dobysława SgB Doroteja → wikisłownik  Doroteja Šołćina Edita SgB, Völkel Elka SgB – Elka Černokožewa Elwira SgB Elžbjeta SgB Ewelin SgB Franciska → wikisłownik  SgB Gerša SgB, Wenzel Giza SgB Gizela SgB Greta Wenzel Gretka SgB Habeta Wenzel Halena → wikisłownik  SgB Hana → wikisłownik  SgB, Völkel, Wenzel Hanaliza SgB Hanamarja SgB – Hanamarja Šěrcec Hanelora SgB Hanka SgB, Völkel – Hanka Fascyna, Hanka Jenčec[→de], Hanka Krawcec Hańža → wikisłownik  SgB, Völkel – Hańža Bjeńšowa, Hańža Budarjowa, Hańža Winarjec-Orsesowa Hańžka SgB, Völkel Hapula Wenzel Helena → wikisłownik  SgB Herma SgB Hermina SgB Herta SgB, Wenzel – Herta Wićazec Hila Wenzel Hilža → wikisłownik  SgB, Völkel Hilžka Wenzel Hilžbjeta Völkel Christa SgB, Völkel Christina → wikisłownik  SgB, Völkel Chrystina SgB Ilza Wenzel Irena SgB Irina SgB Izolda Izolda Gardošowa Jadwiga → wikisłownik  SgB Jadźa SgB Jana → wikisłownik  SgB Janet SgB Janka SgB Jěwa → wikisłownik  SgB – Jěwa-Marja Čornakec, Jěwa Wórša Lanzyna Jozefa SgB Judit → wikisłownik  SgB Julija → wikisłownik  SgB Juta → wikisłownik  SgB Kaca Wenzel Kata SgB, Völkel, Wenzel – Kata Malinkowa Katarina → wikisłownik  SgB, Wenzel Kati SgB Katja SgB, Völkel Katka Katka Baierowa Katleń → wikisłownik  SN Katrin SgB Katyrna Völkel Katyržinka Völkel Klara Wenzel Klawdija → wikisłownik  SgB Konstanca SgB Kristina SgB Krysta SgB Kuna Wenzel Lejna SgB – Lejna Theurigowa Lenka SgB Leńka → wikisłownik  SgB Linda → wikisłownik  SN Lubina → wikisłownik  SgB – Lubina Hajduk-Veljkovićowa, Lubina Holanec-Rawpowa[→de] Lucija SgB Ludmiła → wikisłownik  Swjata Ludmiła Ludmila → wikisłownik  SgB – Ludmila Budarjowa[→de] Lydija → wikisłownik  Rz Madlena SgB, Wenzel – Madlena Nasticcyna Madlenka SgB, Wenzel Madleńka → wikisłownik  Madleńka Šołćic Maja SgB – Maja Nagelowa Majka SgB – Majka Kowarjec Marhata → wikisłownik  SgB – Marhata Cyžec-Korjeńkowa Marija SgB, Völkel, Wenzel Mariš Wenzel Marja → wikisłownik  SgB, Völkel – Marja Grólmusec, Marja Krawcec, Marja Kubašec, Marja Ludwiga Michałkowa, Marja Młynkowa, Marja Simonowa[→de], Jěwa-Marja Čornakec Marjana SgB Marka SgB, Völkel – Marka Maćijowa, Rut-Marka Rawpowa Marša Wenzel Maruša → wikisłownik  SgB, Wenzel Marta Wenzel Měrana → wikisłownik  SgB – Měrana Cušcyna Měrka SgB – Měrka Mětowa, Měrka Kozelowa Mila SgB – Mila Imišowa Milena SgB Milenka SgB Mirijam SgB Mječisława → wikisłownik  SgB Monika SgB, Völkel Mónika → wikisłownik  Völkel Orta Wenzel Ortej Wenzel Patricija → wikisłownik  SgB Pawlina → wikisłownik  SgB Rejza → wikisłownik  SgB, Völkel Rejzka SgB Rela Wenzel Relka Wenzel Renata SgB, Völkel Reta Wenzel Rodźisława → wikisłownik  SgB Roswita SgB Rozalka SgB Róža → wikisłownik  SgB, Völkel – Róža Domašcyna Róžamarja SgB Rut Rut-Marka Rawpowa Ruta SgB, Völkel Ruzalka → wikisłownik  SgB Sabina → wikisłownik  SgB Salomeja → wikisłownik  Salomeja (Jězusowa wučobnica) Sara → wikisłownik  SgB Silka SgB Silwija SgB Simona SgB Sofija → wikisłownik  SgB, Völkel – Sofija Natuškec Stefani SgB Stefi SgB Susana SgB Sybila SgB Sylka SgB Sylwija → wikisłownik  SgB Sylwja SgB Teres SgB Teresa SgB Terez SgB Tereza → wikisłownik  SgB Trudla → wikisłownik  SgB – Trudla Malinkowa Uršel Wenzel Uršula Wenzel Wera SgB Werina SgB Weronika → wikisłownik  SgB, Völkel Wita SgB Wojćisława SgB Worša Wenzel Wórša → wikisłownik  SgB, Völkel – Jěwa Wórša Lanzyna, Wórša Šołćic, Wórša Wićazowa Woršula Jakubaš Wórta Jakubaš Wuršula Wenzel Wurta Wenzel Zala → wikisłownik  SgB – Zala Cyžowa Zusana → wikisłownik  SgB Žofka Jakubaš Muske předmjena   Mjeno Nastawk we wikisłowniku?  Žórła a/abo znaći hornjoserbscy nošerjo mjena Aksel SgB Aleksander SgB Alojs → wikisłownik  SgB – Alojs Andricki Alwin → wikisłownik  Alwin Hładki, Alwin Krawčik, Pawoł Alwin Mitaš[→de][→en], Gustaw Alwin Mjerwa Anton SgB – Anton Nawka Ambrož SgB Arnošt SgB, Völkel – Arnošt Bart-Brězynčanski, Arnošt Muka, Arnošt Bjedrich Šołta, Jan Arnošt Smoler Awgust Völkel – Korla Awgust Kocor, Bjedrich Awgust Bergan, Korla Awgust Jenč[→pl], Korla Awgust Mosak-Kłosopólski Bartiš Wenzel Bartuš Wenzel Ben SgB – Ben Budar Benedikt SgB – Benedikt Dyrlich Beneditk SgB Beno → wikisłownik  SgB, Völkel – Beno Budar, Beno Mět[→de], Beno Njekela, Beno Šołta Bjarnat → wikisłownik  SgB, Völkel – Bjarnat Cyž, Bjarnat Krawc, Bjarnat Wawrik, Měrćin Bjarnat Just z Friedenfelsa Bjedrich → wikisłownik  Völkel – Bjedrich Awgust Bergan Błažij SgB Blazyj Wenzel Bohačesć Bohačesć Bjedrich Ponich, Daniel Bohačesć Raca Bohachwał Křesćan Bohachwał Kowar, Ernst Bohachwał Rychtar, Křesćan Bohachwał Šlinčk Bohuchwał Jan Bohuchwał Dejka, Salomon Bohuchwał Frencel[→de], Hadam Bohuchwał Šěrach Bohuměr SgB – Nathanael Bohuměr Leska[→de] Bohuwěr Jan Bohuwěr Mučink[→de], Křesćan Bohuwěr Pful, Korla Bohuwěr Šěca Bosco SgB Bosćij → wikisłownik  SgB, Völkel Bosko SgB Božidar → wikisłownik  Božidar Dobrucky, Božidar Šěca[→de], Hendrich Božidar Wjela Cyril → wikisłownik  SgB, Völkel – Cyril Kola[→pl], Cyril Pjech Česćiměr SgB Dawid → wikisłownik  SgB – Dawid Statnik Dobysław SgB Domaš Völkel Dytar → wikisłownik  SgB Dytmar SgB Feliks → wikisłownik  SgB, Völkel – Feliks Hajna Filip → wikisłownik  SgB – Filip Rězak Franc → wikisłownik  SgB, Völkel – Franc Kral, Franc Jurij Lok Frido Frido Mětšk, Frido Michałk Fryca Völkel Gerat → wikisłownik  SgB – Gerat Hendrich Guntar SgB Hadam Hadam Bohuchwał Šěrach, Hadam Zacharias Šěrach Handrej Wenzel Handrij → wikisłownik  SgB, Smoler, Wenzel – Handrij Zejler, Handrij Zahrodnik, Handrij Nyča Hanoš Wenzel Hantuš Wenzel Hanzo Hanzo Njepila Hawštyn → wikisłownik  Smoler – Jurij Hawštyn Swětlik Hendrich → wikisłownik  SgB – Hendrich Božidar Wjela, Jaroměr Hendrich Imiš, Hendrich Jordan Herman SgB – Korla Herman Robert Rjeda Hinc SgB – Hinc Roj[→de], Hinc Šewc Horisław → wikisłownik  SgB Hrjehor → wikisłownik  SgB Hurban Wenzel Chrystof SgB Chryša Chryša Šlenkar Ignac Jan Józef Ignac Freyschlag z Schmiedenthala Jakub → wikisłownik  SgB, Smoler – Jakub Bart-Ćišinski, Jakub Buk, Jakub Lorenc-Zalěski, Jakub Skala, Jakub Ticin, Jakub Wjacsławk[→de]Jakub Jan Józef Wósky z Bärenstamma Jan → wikisłownik  SgB, Smoler, Völkel, Wenzel – Jan Brankačk, Jan Buk, Jan Bulank, Jan Cyž (jurist), Jan Cyž (hudźbnik), Jan Pětr Jordan, Jan Lajnert, Jan Pawoł Nagel, Jan Nuk, Jan Radyserb-Wjela, Jan Skala, Jan Arnošt Smoler, Jan Wornar, Jakub Jan Józef Wósky z Bärenstamma Janek SgB – Janek Wowčer Jank Wenzel Janko Wenzel Jaroměr → wikisłownik  Jaroměr Hendrich Imiš Jona → wikisłownik  Jona (profet) Jósef SgB Józef → wikisłownik  SgB – Józef Frencl, Józef Nowak, Jan Józef Ignac Freyschlag z Schmiedenthala, Jakub Jan Józef Wósky z Bärenstamma Jurij → wikisłownik  SgB, Smoler, Völkel, Wenzel – Jurij Brězan, Jurij Hajna, Jurij Chěžka, Jurij Koch, Jurij Kral, Jurij Krawža, Jurij Gustav Kubaš, Jurij Łusčanski, Jurij Ludovici, Jurij Mjeń, Jurij Młynk, Jurij Pilk, Jurij Rak[→de], Jurij Hawštyn Swětlik, Jurij Winar, Jurij Wjela Juro Wenzel – Juro Mětšk Just Měrćin Bjarnat Just z Friedenfelsa Kaspar → wikisłownik  Kaspar Janitius, Kaspar Peuker Kito → wikisłownik  Völkel – Kito Lorenc Klaws SgB Klimant → wikisłownik  Smoler Konrad → wikisłownik  SgB – Konrad Zenda Korla → wikisłownik  SgB – Korla Janak[→de], Korla Awgust Jenč[→pl], Korla Awgust Kocor, Korla Awgust Mosak-Kłosopólski, Korla Bohuwěr Šěca Krystof SgB Kryšan Kryšan Bjedrich Faber Křesćan → wikisłownik  SgB, Völkel – Křesćan Kubica, Křesćan Krawc, Křesćan Bohuwěr Pful Ławrjenc SgB – Pětr Ławrjenc Dubjenka Lukaš → wikisłownik  Lukaš (sćenik) Maćij → wikisłownik  SgB – Maćij Wjacław Jakula Maks SgB – Maks Rječka Maksymilian SgB Marko → wikisłownik  SgB – Marko Smoler Matej SgB – Matej Kućank[→de], Matej (sćenik) Mato SgB Matuš Wenzel Matyj Wenzel Metod SgB Měrćin → wikisłownik  SgB, Völkel – Měrćin Nowak-Njechorński, Měrćin Wałda Měrko → wikisłownik  SgB Měto SgB Michał → wikisłownik  SgB, Völkel – Michał Frencel, Michał Hórnik, Michał Nawka, Michał Rostok, Jan Michał Budar Mikławš → wikisłownik  SgB, Wenzel – Mikławš Andricki, Mikławš Hajna, Mikławš Jakubica, Mikławš Joachim Wićaz[→de] Mječisław → wikisłownik  SgB Mójzas Völkel – Mójzas Mójzes Völkel – Mójzes Moric Franc Moric Domaška Natuš Wenzel Ota → wikisłownik  Ota Garten[→de], Ota Wićaz Pawoł → wikisłownik  SgB, Smoler, Wenzel – Pawoł Grojlich, Pawoł Kmjeć, Pawoł Alwin Mitaš[→de], Pawoł Nedo, Pawoł Nowotny[→de], Pawoł Völkel, Pawoł Wirth, Jan Pawoł Nagel Pěc Wenzel Pětr → wikisłownik  SgB, Völkel – Pětr Ławrjenc Dubjenka, Pětr Młónk, Jan Pětr Jordan Radoměr → wikisłownik  SgB – Radoměr Wićaz Rajnar → wikisłownik  SgB Rudij SgB Salomon Salomon Bohuchwał Frencel[→de] Sćěpan → wikisłownik  SgB – Sćěpan Hantuš Stani SgB Stanij SgB – Stanij Nawka Stanisław → wikisłownik  SgB – Stanisław Nawka[→de], Stanisław Tilich Sylwijo → wikisłownik  SN Syman → wikisłownik  SgB – Japoštoł Syman Pětr Šćěpan SgB Šiman Jakubaš Tadej → wikisłownik  SgB Tilo SgB Timo SgB – Timo Meškank[→pl] Tomaš → wikisłownik  SgB, Völkel, Wenzel Wałtar → wikisłownik  SgB Wito SN Wjacław → wikisłownik  Maćij Wjacław Jakula Wjeleměr SgB Włodźiměr Jakubaš Wójsław SgB Wołdrich Jakubaš Wyli SgB Zygmunt SgB Z literariskich a historiskich žórłow   Mjeno Nastawk we wikisłowniku?  Literariske žórła a/abo historiscy hornjoserbske nošerki mjena                         Žónske předmjena Amalija → wikisłownik  Jurij Brězan: Stara Jančowa. Budyšin: Domowina, 1965. Bjanka → wikisłownik  Beno Budar: W susodstwje makrelow. Budyšin: Domowina, 1979. Jiska → wikisłownik  Stary zakoń: Genezis 11,29 Miłosława → wikisłownik  Jakub Lorenc-Zalěski: Serbscy rjekowje. Zberka wubranych spisow. Berlin: Volk und Wissen, 1957.    Muske předmjena Derwan → wikisłownik  Derwan (serbski wjerch) Ludwik → wikisłownik  mjez druhim: Jan Radyserb-Wjela: „Bitwa pola Budyšina.” 1891. Měrosław → wikisłownik  Juliana Kaulfürstec: „Kajke su dny pod zemju.” W: (bjez awtora): Paternoster (1). Teksty młodych awtorow. Budyšin: Domowina, 2003. Strony 44–47. Miliduch Miliduch (serbski kral)[→en/→de] Mots → wikisłownik  mjez druhim w: Jan Wornar: Wajchtar trubi. Budyšin: Domowina, 1967. Tonda → wikisłownik  Otfried Preußler: Krabat. Würzburg: Arena, 1971. Žórła Rz – Rozhlad, hlej přikłady w wikisłwonikowych nastawkach SgB – Serbski gymnazij Budyšin: "Abiturne lětniki Serbskeho gymnazija Budyšin." [1] Smoler – Jan Arnošt Smoler: „Die Lausitzer Serben erhielten das Christentum zuerst von den Slawen.” W Zeitschrift für slavische Literatur, Kunst und Wissenschaft, zwjazk 2 (1864). W google books a w www.lausitz.la SN – Serbske Nowiny, hlej přikłady w wikisłwonikowych nastawkach Völkel – Pawoł Völkel, Timo Meškank: Prawopisny słownik hornjoserbskeje rěče. Hornjoserbsko-němski słownik. 5., wobdźěłany a sylnje rozšěrjeny nakład. Bautzen: Domowina Verlag, 2005. ISBN 3-7420-1920-1. Wenzel – Walter Wenzel: Studien zu sorbischen Personennamen. 1987. Zwjazk 1, strona 99f.

Hlej tež

• Słowjanske mjena

Wotkazy

• Wikisłownik: Kategorija:předmjeno

Literatura

• Walter Wenzel, Studien zu sorbischen Personennamen, 1987, zwjazk 1, strona 99f
• Arnošt Muka (Ernst Mucke), Wo serbskich swójbnych a wosobinskich mjenach (Über sorbische Familien- und Personennamen), w: Abhandlungen und Beiträge zur sorbischen Namenkunde, wudawar: Ernst Eichler, 1984, strony 709-722 (prěnjotne wozjewjenje w: Časopis Maćicy Serbskeje, lětnik 77.1924, strony 125-138)

Wo problemach gramatiki hornjoserbšćiny (alfabet, deklinacija, diminutiwy, ortografija, ...) hlej

• Wikipedija: „Hornjoserbšćina“.
  Jeli tam hišće njeje jasne, hlej
• Helmut Faska: Pućnik po hornjoserbšćinje. Bautzen: Domowina-Verlag, 2003. ISBN 3-7420-1103-0.
• Jana Šołćina, Edward Wornar: Obersorbisch im Selbststudium, Hornjoserbšćina za samostudij. Bautzen: Domowina-Verlag, 2000. ISBN 3-7420-1779-9.

Žórło

• Serbski gymnazij Budyšin: Lisćina abiturnych lětnikow 1951 do 2010.