Jurij Brězan
Jurij Brězan (* 9. junija 1916 we Worklecach, † 12. měrca 2006 w Kamjencu) bě najwuznamniši serbski spisowaćel 20. lětstotka a płaći jako załožer serbskeje socialistiskeje literatury. Jeho knihi, kotrež pisaše hornjoserbsce a němsce, přełožichu so do 25 rěčow. Brězan pisaše hłownje prozu, dramatiku a eseje.
Žiwjenje
wobdźěłaćJurij Beno Brězan narodźi so jako prěnje z pjeć dźěći do swójby Worklečanskeho serbsko-katolskeho skałarja a małoratarja Jurja Brězana a jeho mandźelskeje Marje, rodźeneje Piwarčkec.
Wot 1927 do 1936 wopyta wón gymnazij w Budyšinje a započa potom studij ludoweho hospodarstwa, z kotrehož bu pak 1936 wuzamknjeny. Hižo wot 1933 dźěłaše aktiwnje za Domowinu. W lěće 1937 wupućowa do Prahi. Při nawróćenju do Łužicy so 1938 zaja a wosta hač do 1939 w jatbje. Swoju maturu złoži w Torunju. 1941 so Brězan do Łužicy wróći, dyrbi ju pak po krótkim času zaso wopušćić a poda so nachwilnje jako inspektor na ratarskich kubłach do cuzby, mjez druhim do Sewjerozapadneje Němskeje. Wot lěta 1942 do 1944 běše w němskim wójsku a pozdźišo w US-ameriskej wójnskej jatbje. Wróćiwši so 1946 z wójnskeje jatby zastupi do SED a zorganizowa dźěłowe brigady Serbskeje młodźiny, mjez druhim na twarnišćach w Juhosłowjanskej. Wot lěta 1949 dźěłaše jako swobodny spisowaćel.
W lěće 1964 sta so z čłonom PEN-centra a 1965 Němskeje akademije wuměłstwow. Wot 1969 do 1989 bě z wicepředsydu Spisowaćelskeho zwjazka NDR.
Jurij Brězan běše woženjeny z Ludmilu, rodźenej Hajnec (1922–1993), z kotrejž měještaj syna Simona (1958–1998). Z wosomdźesatych lět sem bydleše w Hornim Hajnku blisko Worklec.
Wuznamjenjenja
wobdźěłaćJurij Brězan słušeše k najznaćišim spisowaćelam Němskeje demokratiskeje republiki a dósta wjacore wysoke myta, mjez druhim Narodne myto (1951, 1964 a 1976), Myto Ćišinskeho (1962), Literarne myto Domowiny (1973), Rjad Karla Marxa (1974) a Wótčinski zasłužbny rjad (1966 a 1981).
Twórby
wobdźěłać
Mnoho twórbow Brězana maja awtobiografiski raz. Najznaćiša je romanowa trilogija wo Feliksu Hanušu, kotraž wobsteji z třoch dźělow „Šuler“ (němsce Der Gymnasiast), „Wučbne lěta“ (Semester der verlorenen Zeit) a „Zrałe lěta“ (Mannesjahre). Dalše twórby maja łužiske baje jako zakład, kaž na přikład knihi wo Krabaće.
- Do noweho časa (Zběrka basni, 1950)
- Prěnja brózda (1951)
- Swĕt budże rjeńši (1951)
- Stara Jančowa (1952)
- Mjez Čornobohom a Błótami (1953)
- Wo jednorym žiwjenju (Filmowy scenari, 1955)
- Naš wšědny dźeń (zbĕrka basni, 1955)
- Po dróze a při dróze: zapiski pućowaceho (1955)
- Započatki (1956)
- Madlena a druhe powědančka a skicy (1958)
- Feliks Hanuš 1. – Šuler (1958)
- Christa – stawizny młodeje holcy (1958)
- Trix a woł Jonas (1959)
- Marja Jančowa: wobrazy ze žiwjenja serbskeho ludu (1960)
- Feliks Hanuš 2. – Wučbne lěta (1960)
- Robert a Sabina (1961)
- Kak je elefant do hribow šoł (1963)
- Feliks Hanuš 3. – Zrałe lěta (1964)
- Nawrót do Krakowa (1966)
- Wulke dyrdomdejstwa małeho kocora (1966)
- Čorny młyn (1968)
- Łužiske impresije (1972)
- Hajdanec dźěd a šerjenja (1975)
- Krabat (1976)
- Moja protyka (1979)
- Kamuški a skała (1981)
- Stary nan (1982)
- Psowe prózdniny (1985)
- Stara liška (1985)
- Módry konik Digidonk (1991)
- Moja archa Horni Hajnk (1992)
- Lijeńca (1992)
- Rifko – z dźenika dakla (1993)
- Hadrijan a Awgustina (1993)
- Krabat, druha kniha (1994)
- Braškowe powědanja (1994)
- Čitanka (1996)
- Salowčenjo (1997)
- Naš wuj z Ameriki (1997)
- Rozmyslenja a domyslenja (1998)
- Štwórtk, tři běrtlki na štyri (2000)
- Ze studnje lět (2001)
- Rokotowy kerk (2002)
- Habakuk (2004)
Literatura
wobdźěłać- Dietrich Scholze: Jurij Brězan – Leben und Werk. Domowina-Verlag, Bautzen 2016, ISBN 978-3-7420-2371-1.
Žórło
wobdźěłać- Serbscy spisowaćeljo. Biografije a bibliografije. (1989) Wudawaćel: Koło serbskich spisowaćelow
Wotkazy
wobdźěłać
Commons: Jurij Brězan – Zběrka wobrazow, widejow a awdiodatajow- Oficielna webstrona k wopomnjeću Jurja Brězana (hsb.) (němsce)
- Jurij Brězan – Literatura w katalogu Němskeje narodneje biblioteki (němsce)