Mikławš Joachim Wićaz

Mikławš Joachim Wićaz (němsce Nikolaus Joachim Lehmann; * 15. měrca 1921 w Kamjenej, † 27. junija 1998 w Drježdźanach) bě jedyn z najwuznamnišich informatikarjow NDR. Nimo toho je znaty za wukony w numeriskej matematice.

M. J. Wićaz 1968

Žiwjenje

Naspomnjenje serbskeho mjena Wićaza w dźakowanju po smjerći jeho dźěda (1921)

Wopomnjenska tafla před ródnym domom w Kamjenej

Narodźi so do swójby twarskeho technikarja a wobsedźerja rězaka a jeho mandźelskeje w Kamjenej a wopytowaše wot 1927 do 1931 ludowu šulu w Radworju. Nan zemrě w lěće 1933. Po maturje wotsłuži dźěłowu słužbu (RAD) we Wodowych Hendrichecach. Wot 1940 do 1945 studowaše při Techniskej wysokej šuli w Drježdźanach matematiku a fyziku. Po kóncu wójny zakónči 1946 mjeztym druhe diplomowe dźěło, dokelž buchu podłožki prěnjeho dźěła při bombowym nadběhu na Drježdźany w februarje 1945 zničene. 1948 bu z wuznamjenjenjom promowowany na dr. ing. 1952 powołachu jeho za docenta při TH Drježdźany, lěto pozdźišo dósta w starobje 31 lět profesuru za nałožowanu matematiku. Wot 1956 do 1968 bě Wićaz direktor noweho Instituta za mašinelnu ličensku techniku a potom hač k swojemu emeritowanju 1986 nawoda wobłuka matematiskeje kybernetiki a ličenskeje techniki.

Wićaz zemrě 1998 w starobje 77 lět a bu na Strěžinskim pohrjebnišću pochowany.

Skutkowanje

W numeriskej matematice zaběraše so wón z nakromnymi hódnotami a integralnymi runicami, kaž tež z diferencialnymi runicami.

Za swój čas při Techniskej wysokej šuli w Drježdźanach wuwiwaše wšelakore ličenske mašiny, mjez nimi tež prěni blidowy ličak NDR. Najwuznamniše su drje ličaki "Drježdźanskeje serije" (skrótšenka D1–D4). Wuwiće małoličaka D5 bu 1966 zastajene.

Pod Wićazowym nawodom je so nimo toho tež Leibnizowa mechaniska ličenska mašina znowa twariła, byrnjež tuta za Leibnizowy čas ženje fungowała. Dźakowano małym korekturam kopija pak funguje a da so dźensa w Techniskich zběrkach w Drježdźanach wobhladować.

Wićazowe zawostajenstwo leži wot 1999 w Němskim muzeju w Mnichowje.

Česćowanje

• Narodne myto NDR III. rjadownje za wědomosć a techniku – 1964
• Rjad swjateju Cyrila a Metoda (Bołharska) – 1970
• čłon a wiceprezident generalneje zhromadźizny IFIP
• Wurjadny wědomostnik luda – 1986
• Konrada Zusowa medalja za zasłužby wo informatiku (ZRN) – 1989
• čestny doktor Roztokskeje uniwersity – 1989

Po nim pomjenowany je Lehmannowy centrum za „Integrated Engineering“, jedne z centralnych wědomostnych zarjadnišćow TU Drježdźany.

Spisy

• Fehlerschranken für Näherungslösungen bei Differentialgleichungen, Numerische Mathematik, zwjazk 10, 1967, str. 261–288
• Berechnung von Eigenwertschranken bei linearen Problemen, Arch. Math. (Basel), zwjazk 2, 1949/50, str. 139–147
• Beiträge zur numerischen Lösung linearer Eigenwertprobleme, 2 dźělej, Zeitschrift für Angewandte Mathematik und Mechanik, zwjazk 29, 1949/50, str. 341–356 a zwjazk 30, 1949/50, str. 1–16
• Optimale Eigenwerteinschließungen, Numerische Mathematik, zwjazk 5, 1963, str. 246–272

Literatura

• Krótkobiografija Lehmann, Nikolaus Joachim. W: Wer war wer in der DDR? 5. wudaće. Zwjazk 1. Ch. Links, Berlin 2010, ISBN 978-3-86153-561-4.
• Rejza Šěnowa: Blidowy ličak swětowa nowosć był. W Serbskich Nowinach dnja 19. měrca 2021, přiłoha "Wuměłstwo a wjace", str. 2

Wotkazaj

 Commons: Mikławš Joachim Wićaz – Zběrka wobrazow, widejow a awdiodatajow

• Mikławš Joachim Wićaz – Literatura w katalogu Němskeje narodneje biblioteki (němsce)