Wjazońca (gmejna)

**Wjazońca**
němsce	Neukirch/Lausitz
	Wjazońca (gmejna) na karće Sakskeje
	Wjazońca (gmejna) na karće Sakskeje
Zakładne daty
stat	Němska
zwjazkowy kraj	Sakska
wokrjes	Budyski
wysokosć	325 metrow n.m.hł.
přestrjeń	21,30 km²
wobydlerstwo	4.756 (31. dec 2023)
hustosć zasydlenja	223 wob. na km²
póstowe čisło	01904
předwólba	(+49) 035951
awtowa značka	BZ, BIW, HY, KM
Politika a zarjadnistwo
wjesnjanosta	Jens Zeiler (CDU)
adresa	Hauptstraße 20; 01904 Neukirch
webstrona	neukirch-lausitz.de
Połoženje w Sakskej
	Karta
	wikidata: Wjazońca (Q93270)

Wjazońca^[2] (prjedy tež Jazońca;^[3] němsce Neukirch/Lausitz) je wjes, gmejna a statnje připóznate wočerstwjenišćo w Hornjej Łužicy na juhowuchodźe Sakskeje. Słuša ke krajnemu wokrjesej Budyšin a leži zanurjena mjez dwěmaj hórskimaj rjećazomaj Hornjołužiskich hór pod bohaće zalěsnjenym 587 m wysokim Sokolnikom.

51.114.316666666667

Koordinaty: 51° 6′ S, 14° 19′ W

Geografija

Geografiske połoženje

Sokolnik je Wjazońčanska "domjaca hora". Pod nim so přez Wjazońcu běžaca rěka z jenakim serbskim mjenom Wjazońca, kotrejež němske mjeno je Wesenitz. Wjetše města we wokolinje stej Budyšin (15nbsp;km) a Biskopicy (12nbsp;km).

Susodne gmejny

Přimjezowace gmejny su (po směrje časnika) Dobruša-Huska, Wjelećin a Wołbramecy z wjesnym dźělom Rynar w krajnym wokrjesu Budyšin, Neustadt in Sachsen w krajnym wokrjesu Sakska Šwica-Wuchodne Rudne hory kaž tež Smělna-Póckowy w krajnym wokrjesu Budyšin.

Stawizny

W lěće 1222 je so Wjazońca ze swojim němskim mjenom „Neinkirgen“ prěni raz we wopismje naspomniła. Mjeztym zo so němske mjeno na tehdy nowotwarjenu cyrkej we wjesnym dźělu Delnja Wjazońca poćahuje, pokazuje serbske mjeno na geografiske połoženje nad rěku Wjazońca^[4].

W bliskosći sydlišća su so w meji 1813 w zwisku z Bitwu pola Budyšina boje mjez francoskimi a ruskimi jednotkami wotměli.

Dźensniša gmejna nasta hakle w lěće 1923 přez zjednoćenje dotal samostatneju gmejnow Delnja Wjazońca a Hornja Wjazońca (Hornjołužiska strona). W lěće 1928 bu tež zbytk Hornjeje Wjazońcy zagmejnowany.

Wuwiće wobydlerjow

Ličby wobydlerjow (staw 31. decembra):

1960 - 7.134
2002 - 5.680
2004 - 5.540

Datowe žórło wot lěta 2002: Statistisches Landesamt Sachsen

Měšćanske partnerstwo

Wot lěta 1992 je Bönnigheim w krajnym wokrjesu Ludwigsburg partnerske město Wjazońcy.

Politika

Gmejna słuša k sakskemu wólbnemu wokrjesej 52 (Budyšin 1) a k zwjazkowemu wólbnemu wokrjesej 156 (Budyšin I).

Hospodarstwo

Najebać woteběracych tendencow w Hornjej Łužicy, ma gmejna Wjazońca wobdźiwajomny hospodarski róst. Bytostny přinošk za to wukonja zhotowjer gratowych mašinow Trumpf, kotryž w regionje wjele dźěłowych městnow wutworja.

Wažne firmy we Wjazońcy:

TRUMPF Sachsen GmbH
Käppler und Pausch GmbH
Tradicionelna cwibakowa fabrika

Hornčernje:

Heise - Original Bunzlauer Keramik
Kannegießer Keramik
Karl Louis Lehmann GmbH
Hornčernja Heinke Neukirch

K tradicije hornčerstwa we Wjazońcy słuša tež kóždolětny hornčerski swjedźeń.

Infrastruktura

Wot Wjazońcy hač do Žitawy wjedźe derje z taflemi wuhotowana kolesowa ruta - hornjołužiska kolesowarska šćežka chěžow ze stołom.

Wobchad

Awtodróha A 4, kotraž 13nbsp;km na sewjer Wjazońcy nimo wjedźe, je najspěšnišo po dojězdnej dróze k najězdej Słona Boršć docpějomna. Lětanišćo Drježdźany je 40 awtowych mjeńšin zdalene. Wjazońca leži direktnje na B 98, kotraž so w Biskopicach započina a so we Wopakej z B 96 zjednoća, kotraž wot Budyšina přińdźe a k čěskej hranicy na sewjernej kromje Žitawskich horin wjedźe.

Za železniskich pućowacych stejitej wobě dwórnišći Wjazońca-zapad a Wjazońca-wuchod k dispoziciji, kotrejž při železniskej čarje Biskopicy–Žitawa ležitej, z direktnymi zwiskami do Drježdźan a Libereca. Hač před něšto lětami wobsteješe direktny železniski zwisk Žandow–Zebnica–Neustadt w Sakskej–Wjazońca-zapad–Wjazońca-wuchod–Wjelećin–Budyšin. Mjeztym wšak je wobchad na wotrězkomaj Neustadt w Sakskej–Wjazońca-zapad a Wjelećin–Budyšin zastajeny.

Z regionalnymi busowymi linijemi su Biskopicy, Budyšin, Wopaka a Neustadt w Sakskej docpějomne. Wot Neustadta su busowe linije do Zebnicy a dale do Žandowa, do Drježdźan, do Pěrna a Hohnsteina. Nimo toho leži Neustadt w Sakskej při železniskej čarje Pěrno–Zebnica–Žandawa.

Kubłanje

Wjazońca ma dwě zakładnej šuli, Pestalozziowa šula a Lessingowa šula a jedna srjedźnu šulu.

Literatura

Domizniski slědźer Jurij Pilk (němsce Georg Pilk) je dwě knize wo stawiznach Wjazońcy spisał: „Neukirch am Hohwald in den Befreiungskriegen“ und „Neukirch im 18. Jahrhunderte“.

Žórła

↑ Aktualne ličby wobydlerstwa po gmejnach 2023; Statistiski krajny zarjad Sakskeje
↑ Filip Jakubaš: Hornjoserbsko-němski słownik. Domowina, Budyšin 1954, str. 399.
↑ Křesćan Bohuwěr Pful: Łužiski serbski słownik. Maćica Serbska, Budyšin 1866, str. 231 (online).
↑ Jan Meschgang: Die Ortsnamen der Oberlausitz. LND, Budyšin 1973, str. 97.

Wotkazy

Commons: Wjazońca – Zběrka wobrazow, widejow a awdiodatajow

Wjazońca w Digitalnym stawizniskim zapisu městnow Sakskeje (němsce)
Webstrony gmejny (němsce)
Swójbne slědźenje we Wjazońcy

Města a gmejny w Budyskim wokrjesu

[Metadaty_wobydlerstwo_DE-SN-1] Aktualne ličby wobydlerstwa po gmejnach 2023; Statistiski krajny zarjad Sakskeje

[2] Filip Jakubaš: Hornjoserbsko-němski słownik. Domowina, Budyšin 1954, str. 399.

[3] Křesćan Bohuwěr Pful: Łužiski serbski słownik. Maćica Serbska, Budyšin 1866, str. 231 (online).

[4] Jan Meschgang: Die Ortsnamen der Oberlausitz. LND, Budyšin 1973, str. 97.

[2]

[3]

[1]

[4]