Zebnica (město)

**Zebnica**
němsce	Sebnitz
	Zebnica (město) na karće Sakskeje
	Zebnica (město) na karće Sakskeje
Wopon
	Wopon
	Wopon
Zakładne daty
stat	Němska
zwjazkowy kraj	Sakska
wokrjes	Sakska Šwica-Wuchodne Rudne hory
wysokosć	379 metrow n.m.hł.
přestrjeń	88,23 km²
wobydlerstwo	9.537 (31. dec 2023)
hustosć zasydlenja	108 wob. na km²
póstowe čisła	01851–01855
předwólba	(+49) 035971
awtowa značka	PIR, DW, FTL, SEB
Politika a zarjadnistwo
wyši měšćanosta	Mike Ruckh (CDU)
adresa	Kirchstraße 5; 01855 Sebnitz
webstrona	sebnitz.de
Połoženje w Sakskej
	Karta
	wikidata: Zebnica (Q6483)

Zebnica (tež Sebnica^[2], němsce Sebnitz) je wot 1. awgusta 2008 wulke wokrjesne město w krajnym wokrjesu Sakska Šwica-Wuchodne Rudne hory a sydło zarjadniskeho zhromadźenstwa Zebnica. Do 31. julija 2008 słušeše ke krajnemu wokrjesej Sakska Šwica, kotryž wot 1. awgusta 2008 hromadźe z něhdyšim krajnym wokrjesom Weißeritzkreis dźensniši krajny wokrjes twori. Je statnje připóznate wočerstwjenišćo we wuchodnej Sakskej na kromje Narodneho parka Sakska Šwica. Zebnica so tež „město kumštnych kwětkow“ abo „město židźanych kwětkow“ mjenuje.

50.96666666666714.283333333333

Koordinaty: 50° 58′ S, 14° 17′ W

Geografija

Město Zebnica leži w dole rěki Zebnicy a jeho bóčnych dołach mjez 250 a 460 m nad NN mjez Sakskej Šwicu a Łužiskimi horami. Přirodorumje leži měšćanski wobwod w Zapadołužiskej pahórčinje, mjezuje pak ze samym přirodnym rumom Hornjołužiski hórski kraj. Dokelž přirodny rum Sakska Šwica je tohorunja jara blisko, je krajina wokoło Zebnicy jara wotměnjawa. Domjaca hora Zebnicy je Tanzplan (čěsce: Tanečnice), kotraž leži hižo w Čěskej. Měšćanski dźěl Hinterhermsdorf leži nad dołom rěki Kirnitzsch něhdźe 5 km juhowuchodnje wot hłowneho wobwoda města. Wobaj měšćanskej dźělej stej přez gmejnu Kirnitzschtal dźělenej.

Rozhladna wěža na horje Taněčnice (Tanzplan)

Stawizny

Zebnica je najskerje słowjanske załoženje. Mjeno dźe najskerje na mjeno Sebenica (= *Zybnica, zybjaca rěčka) wróćo. Najstarši dokumentariski dokład namaka so w Hornjołužiskim hraničnym wopismje z lět 1223/1241, w kotrymž bu hranica mjez kralestwom Čechi a biskopstwom Mišno postajena. Tamniše naspomnjenje mjena Zebnicy poćahuje so jenož na rěčku Zebnicu. W běhu wuchodneje kolonizacije postupuja Frankojo do tutych kónčin a město wuwiwa so k městačku rólnikow a tkalcow. Jako srjedźišćo wičneho sydlišća nastawa w druhej połojcy 12. lětstotka praworóžkate torhošćo jako srjedźišćo hospodarskeho žiwjenja wičneho městna, pozdźišeho města. Měšćanski status so w lěće 1451 prěni raz dokumentarisce jako stetlin naspomnja. Radnica, natwarjena w lětomaj 1714/15 w srjedźiznje torhošća, so w lěće 1854 přez woheń zniči. Šupiznojty domčk pódla, jětki jako předawanišća rěznikow, zniči so w lěće 1804 přez wulku wodu. Wosrjedź 19. lětstotka ma město 4.000 wobydlerjow a 375 domow, w lěće 1881 je to 6.354 wobydlerjow a w lěće 1900 8.648 wobydlerjow. 15. septembra 1854 niči wulki měšćanski woheń cyłe měšćanske žro a starozwučeny srjedźowěkowski měšćanski wobraz. Dohromady padny 72 bydlenskich domow, 42 bróžnjow a zadnich domow, radnica a šula płomjenjam za wopor. Ze spadom manuelneho tkalcowstwa, předewšěm přez industrializaciju tuteje industrijneje hałuzy w Jendźelskej zawinowany a přez wulki měšćanski woheń lěta 1854 pospěšeny, při kotrymž su so nimale wšě krosna zničili, nabywa pod wliwom čěskich rjemjeslnikow zhotowjenje kumštnych kwětkow wjetši wuznam. Bě wyše 100 mjeńšich a wjetšich kwětkowych fabrikow z kruće přistajenymi dźěłaćerkami a dźěłaćerjemi a nimo toho z tysacami tak mjenowanych domjacych dźěłaćerjow. 17. měrca 1894 namjetuje domizniski slědźer Alfred Meiche w lokalnej nowinje "Grenzblatt" (Namjezne łopjeno) domizniski muzej załožić. W nalěću 1908 so přemysłowe towarstwo wo tutu wěc stara a prěnje eksponaty buchu w měšćanskej šuli při cyrkwi zaměstnjene. W lěće 1909 so natwar wustajeńcy stawa a 23. meje 1909 bu měšćanski muzej zahajeny, kotryž w lěće 1930 nowe rumnosće dósta. 11. meje 1945 so měšćanosta Dr. Steudner wotsadźa a z nowym měšćanostu sta so lěkar Dr. Muder. 30. septembra 1945 měješe Zebnica 14.500 wobydlerjow. 12. nowembra 1945 so Karl Seewald z nowym měšćanostu sta. 1. junija 1946 měješe Zebnica 13.203 wobydlerjow, 1304 bydlenskich domow a 183 zawodow. 16. februara 1948 wopyta 1.847 dźěći w 47 klasach z 35 wučerjemi zakładnu šulu. Na nowozałoženej fachowej šuli za hospodarstwo a zarjadnistwo bu 12. julija 1948 prěni raz matura złožena. Za časy NDR bě VEB Kunstblume Sebnitz jedyn z najwjetšich dźěłodawarjow w regionje. Po zasozjednoćenju a wotłamanju wotbytnišćow so wšak zawody nimale dospołnje zhubichu. Dźensa so jenož w snadnej měrje a předewšěm w pokazkich dźěłarnjach "kwětkuje". W lěće 1952 so Zebnica z wokrjesnym městom Zebničanskeho wokrjesa sta. Tutón status so přez wokrjesnu reformu w lěće 1992 zhubi. W lěće 1995 sta so Zebnica z wulkim wokrjesnym městom. W lěće 2003 wuhotowa město Dźeń Saksow.

Pohlad na Zebnicu z katolskej cyrkwju

Hospodarstwo

Wobchad

Zebničanske dwórnišćo

1877: Zahajenje železniskeje čary Sebnitztalbahn: Žandow–Zebnica–Budyšin
1905: Zahajenje železniskeje čary Zebnica–Dolní Poustevna–Šluknov–Rumburk přez Čěsku sewjernu železnicu, wobchad bu po kóncu wójny w lěće 1945 mjez Zebnicu a hraničnej wjesku Dolní Poustevna na čěskej stronje zastajił, znowawotewrjenje tutoho zwiska je za junij 2014 wotpohladany.
wot lěta 1995 nadróžny hraničny přechod do Dolneje Poustevny
wot lěta 2003 wjedźe Oberelbische Verkehrsgesellschaft Pirna-Sebnitz (OVPS) historiski bus, kotryž je po měsće pomjenowany: Rose von Sebnitz
2014: Zahajenje železniskeje linije U 28 (Železnica Narodneho parka Sakskeje a Čěskeje Šwicy) wot Dźěčina přez Zebnicu do Rumburka

Tudyše předewzaća

Robert Bosch Elektrowerkzeuge GmbH Sebnitz, 455 dźěławych
Tillig Modellbahn GmbH & Co. KG, 180 dźěławych
Sebnitzer Fensterbau GmbH, 110 dźěławych

Partnerske města

Bruntál (Čěska)
Cascina (Italska)
Montabaur (Porynsko-Pfalca)

Rozčłonkowanje města

Oficielne měšćanske dźěle su Zebnica, Schönbach, Hainersdorf, Hertigswalde a Hinterhermsdorf.

Prawidłowne zarjadowanja

Koncertowa serija w Zebničanskej ewangelsko-lutherskej měšćanskej cyrkwi
Kwětkowy a hudźbny swjedźeń

Wuwiwanje měšćanskeho terena

Zagmejnowanja

1920: Hofhainersdorf
1935: Schönbach
1950: Amtshainersdorf, Hertigswalde
1997: Hinterhermsdorf

Wuwiwanje ličby wobydlerjow

1772: 1.648 (285 domow)
1832: 2.843
1871: 5.216 (377 bydlenskich twarjenjow)
1892: 8.476 (549 bydlenskich twarjenjow)
1900: 8.649 (626 bydlenskich twarjenjow)
1905: 9.743
1914: 12.000
1918: 8.906
1990: 11.705
1998: 10.203
1999: 10.063
2000: 9.882
2001: 9.670
2002: 9.496
2003: 9.304
2004: 9.159

Žórła: 1444-1871: Meiche 1927 / 1892-1918: Schober 1988 / 1990-2004: Statistisches Landesamt des Freistaates Sachsen

Kultura a zajimawosće

W Zebničanskim prawěkowym parku

Prawěkowy park z 400 plastikami prastawizniskich cycakow a małožiwochow. Załožer tutoho prawěkoweho parka je Franz Gruß, załožer znaćišeho prawěkoweho parka w Małym Wjelkowje
Muzej modelowych železničkow firmy Tillig
Westernvillage
Wudrjeńca rěčki Kyrnicy pola Hinterhermsdorfa z čołmikowanjom na Wyšim přepławje
Rozhladna wěža na horje Weifberg (drjewjena wěža 36,9 m wysoka)

Muzeje

Muzej kumštnych kwětkow a domizniki muzej "Prof. Alfred Meiche" w byrgarskim domje natwarjenym w lěće 1731
Dom Afriki
Dom "Deutsche Kunstblume Sebnitz"

Dom Afriki

Muzej Afrikahaus (Dom Afriki) w Sebnitzu je etnografiska zběrka, kotraž stawizny a přitomnosć afriskeho kontinenta předstaja. Wopřijima multimedialnu wustajeńcu a knihownju Nold-Namibia.

Stajny dźěl wustajeńcy pokazuje eksponaty ze štyrjoch zběrkow.

Zběrka Nold pokazuje eksponaty z doby němskich kolonijow a entografiske objekty z Namibije a Južneje Afriki. W druhim rumje čaka zběrka Siegfried NEUKIRCH na wopytowarjow. Tam widźa maski z Gabuna a fotodokumentaciju wo pralěsnej klinice Alberta Schweitzera. Ze zběrki Werner KÜPPER so etnofrafiske objekty předstajeja, kotrež ze zapadneje a wuchodneje Afriki pochadźeja. W rumje, hdźež so Heinrich BARTH česćuje, kotraž so ze swojimi dyrdomdejstwami a slědźenjemi w Africe zeznajomi, su objekty ze zběrki towarstwa Heinrich-Barth-Gesellschaft.

Stajnu wustajeńcu wudospołnjeja mjeńše wuměłske eksponaty, na př. fota Leni Riefenstahloweje a wo zaznaću Afriki w myslach Němcow.

Kontakt:

Afrikahaus Sebnitz
Hertigswalder Str. 14
01855 Sebnitz
Tel. 035971 - 80590
Faks 035971 - 80830
Webstrona: http://www.afrikahaus-sebnitz.de/

Twary

Měšćanski wobraz so přez byrgarske domy a produkciske twarjenja natwarjene po měšćanskim wohenju w lěće 1854 ze załožerskeho časa twori. Twarski ansambl torhošća nowonatwarjeneho w pózdnjoklasicistiskim stilu steji pod pomnikoškitom. Chěže ze stołom a stykowane chěže, kotrež prěnjotnje běchu mnoholičbne, su so jenož w nakromnym wobwodźe nutřkowneho města zachowali.
Wiadukt natwarjeny za Sebnitztalbahn (1874/75) bě prěni wiadukt, kotryž je so we wobłukom (radius 224 m) a w nachilnosći (nachilenje 1:50) w cyłej Němskej natwarił. Je 150 m dołhi a 21 m wysoki. Jeho prěnjotnje dźesać kamjentnych wobłukow buchu kónc 1980ych lět při generalnym saněrowanju přez dźewjeć betonowych stołpow.

Sportnišća

Wot 1970ych lět je centrum za modelowy lět na započatku města (na dróze z Neustadta), hdźež so kóžde lěto w juniju Mjezynarodny Cup Sakska Šwica lětarjow sputanych modelow wotměwa.

Wšelčizny

Zebnica je najwjetše statnje připóznate wočerstwjenišćo (titul wot lěta 1997) w Sakskej.
W Zebnicy bu najwjetša židźana róža swěta zhotowjena, z wysokosći 3,7 m, jeje kwět ma přeměr 1,5 m a waži 10 kg.
W Zebnicy nasta započatk 19. lětstotka ludowe wuměłstwo jónkróćne w swěće, Sebničanska sćinohra.
Měšćanski dźěl Hinterhermsdorf doby w lěće 2002 titul "Najrjeńše sydlišćo Němskeje" a wobsadźi druhe městno w europskim přirunanju.
W nowembrje 2000 so Zebnica přez „pad Joseph“ do wšěch nowin dósta. Nowina Bild bě „wotkryła“, zo bu šěsćlětny Joseph Kantelberg-Abdullah pječa 13. junija 1997 w Zebničanskej kupjeli pod hołym njebjom wot rasistiskich młodźencow zatepjeny. Po mało dnjach je so wšak wupokazało, zo ta stawizna bě wot sotry a maćerje hólca wunamakana. ^[3]

Sport

BSV 68 - BürgerSportVerein 68: ma sekcije kopańca, tenis, blidotenis a kolesobul
SRV 1897 - Sebnitzer Radfahrerverein 1897: Nadróžny a mountainbikowy sport
Flugmodell - Club e.V. Sebnitz Centrum lětoweho modeloweho sporta a lětarjow sputanych modelow

Čestni měšćenjo

Alfred Meiche, stawiznar - 1946

Literatura

Meiche, Alfred (1927): Historisch-Topographische Beschreibung der Amtshauptmannschaft Pirna, Dresden
Schober, Manfred (1988): Faktensammlung zur Geschichte von Sebnitz in den Jahren 1891-1918. in: Heimatmuseum Sebnitz [Hrsg.] (1988): Die Stadt und der Kreis Sebnitz in Vergangenheit und Gegenwart. Beiträge zur Heimatgeschichte Heft 5, Sebnitz, S. 10-27

Žórła

↑ Aktualne ličby wobydlerstwa po gmejnach 2023; Statistiski krajny zarjad Sakskeje
↑ soblexx: Sebnica
↑ http://www.tagesspiegel.de/politik/archiv/29.11.2000/ak-po-in-11905.html

Wotkazy

Commons: Zebnica – Zběrka wobrazow, widejow a awdiodatajow

Města a gmejny we wokrjesu Sakska Šwica-Wuchodne Rudne hory

[Metadaty_wobydlerstwo_DE-SN-1] Aktualne ličby wobydlerstwa po gmejnach 2023; Statistiski krajny zarjad Sakskeje

[2] soblexx: Sebnica

[3] ttp://www.tagesspiegel.de/politik/archiv/29.11.2000/ak-po-in-11905.html

[2]

[1]

[3]