Hrodźišćo (Wóspork)
Hrodźišćo (w narańšim dialekće Hrošć; němsce Gröditz) je hornjołužiska wosadna wjes z 244 wobydlerjemi[2] na wuchodźe sakskeho wokrjesa Budyšin. Słuša z lěta 1994 k městu Wóspork; hač do toho bě Hrodźišćo samostatna gmejna z wjesnymi dźělemi Chortnicu, Wichowymi a Wuježkom.
| |||||
město: | Wóspork | ||||
zagmejnowanje: | 1994 | ||||
wobydlerstwo: | 244 (31. decembra 2023)[1] | ||||
přestrjeń: | 5,06 km² | ||||
wysokosć: | 165–195 metrow n.m.hł. | ||||
51.20722222222214.623333333333165–195
| |||||
póstowe čisło: | 02627 | ||||
předwólba: | 035876 | ||||
wotwodźene słowa: |
| ||||
Hród z lěta 1738 | |||||
wikidata: Hrodźišćo (Q160613)
|
K Hrodźišćanskej ewangelskej wulkowosadźe „Při Lubaće“ słušeja cyrkwje w Budyšinku, Bukecach, Barće, Malešecach, Wósporku, Poršicach, Kotecach a Hrodźišću.
Geografija
wobdźěłaćWjes leži wokoło 15 kilometrow wuchodnje wokrjesneho města Budyšin wyše rěki Lubaty, kotraž přeběži tu znatu Hrodźišćansku skału. Srjedźišćo wsy bu załožene w formje kulowca. Susodne wjeski su Zubornica na sewjeru, Hbjelsk na sewjerowuchodźe, Wuježk na wuchodźe, Wichowy na tamnym boku skały na juhowuchodźe, Njechorń na juhozapadźe, kaž tež Chortnica a Brězecy na sewjerozapadźe.
Ležownostne mjena
wobdźěłaćMichał Rostok naliči 1887 slědowace serbske ležownostne mjena w Hrodźišću: W skałach, Farski a knježi łužk, W nowym haće, Sćininy hat (Rohrteich), Knjeniny hat (Frauenteich), Trawnik (Grasteich), Kopr (Kupferfeld), Slěborna hora (Silberberg), Poslěnje kerki, Libšec kerki, Na Bětli, Winica, W Kukačach, Šibjeńca, Na swjećeću.[3]
Stawizny
wobdźěłaćWjes naspomni so k prěnjemu razej pisomnje w lěće 1222 pod mjenom Gradis („hród“ resp. „hrodźišćo“) a přisłuša tuž najstaršim hornjołužiskim městnam.[4] Hrodźišćanske hrodźišćo na wuběrnym stejišćo nad Lubatu słužeše pak hižo dawno jako wućek. Tež swójsku cyrkej měješe Hrodźišćo hižo do 15. lětstotka; ležownostne knjejstwo wukonješe ryćerkubło we wsy samej.
Wot lěta 1903 měješe Hrodźišćo zastanišćo při železniskej čarje Lubij–Bart, kotraž so 1906 hač do Radworja podlěši, hdźež bě z čaru Budyšin–Wojerecy zwjazana. W lěće 1972 bu wosobowy wobchad zastajeny a 1973 so čara mjez Lubijom a Bartom zawrě.
W juniju 1921 załožichu Serbja z Hrodźišća a wokoliny serbske towarstwo „Zerja“ z předsydu Janom Róžu z Chortnicy.
Wobydlerstwo
wobdźěłaćKónc 19. lětstotka bě w Hrodźišću po podaćach Arnošta Muki 390 wobydlerjow žiwe, mjenujcy 338 Serbow (87 %) a 52 Němcow.[5] Tehdy ležeše wjes na wuchodnej kromje serbskeho sydlenskeho ruma. Rěčna změna k němčinje so hłownje hižo w prěnjej połojcy 20. lětstotka wotmě. Arnošt Černik zwěsći 1956 serbski podźěl wobydlerstwa wot jenož hišće 32,3 %.[6]
Wosobiny
wobdźěłać- Wjacław Warichius (1564–1618) – farar, pedagoga a pioněr spisowneje hornjoserbšćiny
- Handrij Palman (1788–1862) – farar a wudawar prěnich serbskich Misionskich powěsćow; 1813–17 pomocny prědar w Hrodźišću
- Hendrich Awgust Krygar (1804–1858) – farar, składnostny basnik a kulturowědnik
- Jan Awgust Měrćink (1817–1875) – šewc, misionar a etnograf
- Oswald Mrózak (1845–1934) – wot 1877 do 1925 farar w Hrodźišću
- Měrćin Kerk (1896–1965) – pjekar z Droždźija; wot 1921 dirigent serbskeho chóra Zerja w Hrodźišću a starosta tudyšeje Sokołskeje jednoty
Za dalšich fararjow hlej zapisk wo Hrodźišćanskej cyrkwi.
Wobrazy
wobdźěłać-
Ewangelska wosadna cyrkej, kotraž bu w lěće 1902 natwarjena
-
Hrodźišćanske hrodźišćo
-
Napohlad ze zapada
-
Skała a hród w lěće 1775
Literatura
wobdźěłać- Christa Kämpfe, Trudla Malinkowa: Gröditzer Geschichten. Spiegel eines Wandels. Lusatia-Verlag, 2014.
- Gröditz/Hrodźišćo. W: Oberlausitzer Heide- und Teichlandschaft (= Werte der deutschen Heimat. Zwjazk 67). 1. nakład. Böhlau, Köln/Weimar/Wien 2005, ISBN 978-3-412-08903-0, str. 346–348.
- Trudla Malinkowa: Zur Veränderung der nationalen Struktur in der Kirchgemeinde Gröditz in den Jahren von 1881 bis 1940. Lětopis B 35 (1988), str. 58–84.
Žórła
wobdźěłać- Trudla Malinkowa: Hrodźišćo. W Rozhledźe 6/1994, str. 206–209
- ↑ staw: 31. decembra 2023; Hamtske łopjeno města Wósporka 1/2024 (pdf)
- ↑ staw: 31. decembra 2023; Hamtske łopjeno města Wósporka 1/2024 (pdf)
- ↑ Michał Rostok: Ležownostne mjena. W: ČMS 40 (1887), str. 3–50, tu str. 25 (digitalizat).
- ↑ Hrodźišćo w Digitalnym stawizniskim zapisu městnow Sakskeje (němsce)
- ↑ Ernst Tschernik: Die Entwicklung der sorbischen Bevölkerung. Akademie-Verlag, Berlin 1954, str. 53. → wšě wjeski
- ↑ Ludwig Elle: Sprachenpolitik in der Lausitz. Ludowe nakładnistwo Domowina, Budyšin 1995, str. 244. [802 wobydlerjej, z nich 168 dorosćenych z aktiwnymi znajomosćemi serbšćiny, 31 z pasiwnymi, 60 serbskich dźěći a młodostnych, 543 bjez znajomosćow] → wšě wjeski