Minakał

**Minakał**
Milkel
	Połoženje Minakała na karće Hornjeje Łužicy Połoženje Minakała
	Połoženje Minakała na karće Hornjeje Łužicy Połoženje Minakała
gmejna:	Radwor
zagmejnowanje:	1999
wobydlerstwo:	328 (31. decembra 2022)
přestrjeń:	1,64 km²
wysokosć:	136 metrow n.m.hł.
	51.29861111111114.458055555556136 Koordinaty: 51° 17′ 55″ S, 14° 27′ 29″ W
póstowe čisło:	02627
předwólba:	035934
	wobydler/ka:; Minakałčan/-ka
	adjektiw:; Minakałski
	skłonowanje:; Minakała, Minakałej, Minakał, Minakałom, w Minakale
	Minakałski hród Minakałski hród
	wikidata: Minakał (Q1935276)

Minakał (němsce Milkel) je cyrkwinska wjes na sewjerowuchodźe Budyskeho wokrjesa w Sakskej. Wona słuša k Hornjej Łužicy a wot 1. januara 1999 ke gmejnje Radwor. Minakał leži w serbskim sydlenskim rumje a ma 328^[2] wobydlerjow. Do Minakała słuša wjesny dźěl Hat (Teicha).

Geografija wobdźěłać

Wjeska leži 15 kilometrow sewjernje Budyšina w krajinje hornjołužiskeje hole a hatow we wysokosći 136 metrow nad normalnej nulu. Wokolina je poměrnje płona a charakteristiska přez rěki a přirodne a rybjace haty. We wsy wuliwa so rěčka Łomšćanka do Małeje Sprjewje, promjenja Sprjewje.

Ležownostne mjena wobdźěłać

Michał Rostok naliči 1887 slědowace serbske ležownostne mjena: Deleńki, Rěžowač = stary hat, Milany, Bródki, Wuheńc, Łužk, Křiz-hat, Čorny łuh, Běły łuh, Ćernjanski hat.^[3]

Stawizny wobdźěłać

Ewangelska cyrkej w Minakale

Wjeska so prěni raz 1322 jako Milekal naspomni a ryćerkubło prěni raz w lěće 1430.^[4] W lětomaj 1556 a 1752 so cyła wjes nimo cyrkwje wotpali.^[5]

Po Wienskim kongresu zwosta wjes w Sakskej.

Dnja 29. oktobra 1922 załožichu Minakałscy Serbja swoje towarstwo „Statok“, kotremuž přisłušachu šěsć lět pozdźišo na 80 čłonow z Minakała kaž tež z wokolnych wsow Lipiča, Psowjow, Wjesela, Drobow a Łomska. Wot 1925/26 měješe „Statok“ tež swójski chór pod nawodom Emila Krawca-Schneidera, bratra Bjarnata Krawca, kaž tež dźiwadłowu skupinu. Kónc 1920tych lět nawjedowaše chór wěstu chwilu tež wučer Jan Lajnert. Jako čłonske towarstwo Domowiny dyrbješe tež Minakałski cyłk swoju dźěławosć 1937 zastajić. W lěće 1958 spožči so Minakałskej Domowinskej skupinje čestne mjeno „Statok“.^[6]

Hač do kónca lěta 1998 běše Minakał samostatna gmejna, so pak 1. januara 1999 Radworjej přidruži.

Wobydlerstwo a rěč wobdźěłać

W lětomaj 1884/85 zliči Arnošt Muka w Minakale 436 wobydlerjow, z kotrychž běchu 389 Serbow (štož wotpowědowaše 89 %).^[7] Arnošt Černik zwěsći 1956 serbski podźěl wobydlerstwa wot hišće 57,1 %.^[8]

Po ludličenju w lěće 2011 bydlachu we wsy 366 wobydlerjow w přerěznej starobje wot 47,2 lět (Sakska: 46,4).^[9]

Wosada wobdźěłać

Do Minakałskeje ewangelskeje wosady – dźensa dźěl wosady Minakał-Łupoj – słušeja wsy Droby, Chróst, Kamjenej, Łomsk, Lipič, Psowje a Wjesel.

Wosobiny wobdźěłać

Jan Langa (1669–1727), Minakałski farar wot 1710 do 1727
Handrij Šała (1843–1915), wučer a składnostny basnik, rodźeny w Minakale

Za dalšich fararjow hlej zapisk wo Minakałskej cyrkwi.

Literatura wobdźěłać

Milkel/Minakał mit Teicha/Hat. W: Oberlausitzer Heide- und Teichlandschaft (= Werte der deutschen Heimat. Zwjazk 67). 1. nakład. Böhlau, Köln/Weimar/Wien 2005, ISBN 978-3-412-08903-0, str. 148–153.

Žórła wobdźěłać

↑ staw: 31. decembra 2022; Podaća gmejnskeho zarjada Radwor
↑ 31. decembra 2022; Podaća gmejnskeho zarjada Radwor
↑ Michał Rostok: Ležownostne mjena. W: ČMS 40 (1887), str. 3–50, tu str. 11 (digitalizat).
↑ Minakał w Digitalnym stawizniskim zapisu městnow Sakskeje (němsce)
↑ Album der Rittergüter und Schlösser im Königreiche Sachsen nach der Natur neu aufgenommen von F. Heise, Architect. III. Section: Markgrafenthum Oberlausitz, Leipzig, um 1860. (němsce)
↑ STATOK jemu rěkachu. W Předźenaku, 16. septembra 1972, str. 8.
↑ Ernst Tschernik: Die Entwicklung der sorbischen Bevölkerung. Akademie-Verlag, Berlin 1954, str. 56. → wšě wjeski
↑ Ludwig Elle: Sprachenpolitik in der Lausitz. Ludowe nakładnistwo Domowina, Budyšin 1995, str. 245. [769 wobydlerjow, z nich 305 dorosćenych z aktiwnymi znajomosćemi serbšćiny, 26 z pasiwnymi, 108 serbskich dźěći a młodostnych, 330 bjez znajomosćow] → wšě wjeski
↑ Wuslědki ludličenja 2011 za Radwor (pdf)

Powětrowy wobraz Minakała a hatow z juha

Wotkazaj wobdźěłać

Commons: Minakał – Zběrka wobrazow, widejow a awdiodatajow

Radworske wjesne dźěle

[1] staw: 31. decembra 2022; Podaća gmejnskeho zarjada Radwor

[2] 31. decembra 2022; Podaća gmejnskeho zarjada Radwor

[3] Michał Rostok: Ležownostne mjena. W: ČMS 40 (1887), str. 3–50, tu str. 11 (digitalizat).

[digit-4] Minakał w Digitalnym stawizniskim zapisu městnow Sakskeje (němsce)

[Heise-5] Album der Rittergüter und Schlösser im Königreiche Sachsen nach der Natur neu aufgenommen von F. Heise, Architect. III. Section: Markgrafenthum Oberlausitz, Leipzig, um 1860. (němsce)

[6] STATOK jemu rěkachu. W Předźenaku, 16. septembra 1972, str. 8.

[7] Ernst Tschernik: Die Entwicklung der sorbischen Bevölkerung. Akademie-Verlag, Berlin 1954, str. 56. → wšě wjeski

[8] Ludwig Elle: Sprachenpolitik in der Lausitz. Ludowe nakładnistwo Domowina, Budyšin 1995, str. 245. [769 wobydlerjow, z nich 305 dorosćenych z aktiwnymi znajomosćemi serbšćiny, 26 z pasiwnymi, 108 serbskich dźěći a młodostnych, 330 bjez znajomosćow] → wšě wjeski

[9] Wuslědki ludličenja 2011 za Radwor (pdf)

[2]

[1]

[3]

[4]

[5]

[6]

[7]

[8]

[9]