Ukraina

stat we wuchodnej Europje
5031

Ukraina (ukrainsce Україна, starše serbske mjeno Wukrajina)[1][2] je wulki njewotwisny stat we wuchodnej Europje a jedna z republikow nastatych po rozpadźe Sowjetskeho zwjazka w lěće 1991. Wona je najwjetši kraj, kotryž leži dospołnje w Europje.

Ukraina
zakładne daty:
swójske mjeno Україна (uk.)
stolica Kijew
přestrjeń 603.700 km²
wobydlerstwo 42.854.106 (2015)
hustosć 71 wob./km²
forma knježerstwa republika
hłowa stata prezident
Wolodymyr Zelenskyj (Володимир Зеленський) (wot 2019)
šef knježerstwa ministerski prezident
Denys Šmyhal (Денис Шмигаль) (wot 2020)
měna ukrainska hriwna
hamtska rěč ukrainšćina
připóznate mjeńšinowe rěče krimtataršćina, madźaršćina, rumunšćina, rušćina
hymna Šće ne wmerla Ukrajina i slawa, i wolja
časowe pasmo UTC +2
njewotwisnosć 24. awgusta 1991 wot Sowjetskeho zwjazka
Top Level Domain .ua
telefon +380
awtowa značka UA
Połoženje Ukrainy w Europje
KartaAwstriskaBelgiskaBołharskaCypernskaČěskaNěmskaDanskaDanskaEstiskaŠpaniskaFinskaFrancoskaFrancoskaZjednoćene kralestwoZjednoćene kralestwoGrjekskaGrjekskaMadźarskaIrskaItalskaItalskaItalskaLitawskaLuxemburgskaLetiskaNižozemskaPólskaPortugalskaRumunskaŠwedskaSłowjenskaSłowakskaIslandskaČorna HoraSewjerna MakedonskaChorwatskaTurkowskaTurkowskaMaltaSerbiskaGrönlandskaFerejeNorwegskaNorwegskaIsle of ManGuernseyJerseyAndorraMonakoŠwicarskaLiechtensteinVatikanske městoSan MarinoAlbanskaKosowoBosniska a HercegowinaMoldawskaBěłoruskaRuskaUkrainaAwtonomna republika KrimKazachstanAbchaziskaJužna OsetiskaGeorgiskaAzerbajdźanAzerbajdźanArmenskaIranLibanonSyriskaIsraelJordaniskaSawdi-ArabskaIrakRuskaTuneziskaAlgeriskaMarokko
Karta
Wobdźěłać
p  d  w

Kraj mjezuje z Ruskej na wuchodźe, z Moldawskej a Rumunskej na juhozapadźe, na zapadźe z Madźarskej, Słowakskej a Pólskej a na sewjerje z Běłoruskej. Južnu hranicu tworitej Čorne a Azowske morjo. Stolica a najwjetša metropola kraja je Kijew, dalše wulkoměsta su Charkiw, Dnipro, Donjeck, Odesa a Lwów.

Nimo ukrainšćiny so předewšěm na wuchodźe a juhu kraja wjele rusce rěči. Wuchod a juh stej tuž kulturno-politisce, na rozdźěl wot zapadneho krajneho dźěla, bóle na Rusku orientowanej.

Kijewska Rus bě srjedźowěkowski předchadnik dźensnišich statow Ruskeje, Běłoruskeje a Ukrainy. Narok na knjejstwo nad teritorijom dźensnišeje Ukrainy měnješe so wjacekróć. Wot rozpada Sowjetskeho zwjazka 1991 je Ukraina wot njewotwisna. W februarje 2014 wudyri po aneksiji połkupy Krim přez Rusku hač do dźensnišeho trajacy wobrónjeny konflikt mjez Ruskej a Ukrainu w dźělach wuchodneje Ukrainy. Krim a dźěle wuchodoukrainskeju oblasćow Donjeck a Luhansk su wot 2014 pod ruskej kontrolu.

Dnja 24. februara 2022 zahaji Ruska wojersku inwaziju do teritorija Ukrainy, kotruž nimale wšě staty na swěće raznje zasudźeja. Ukrainski prezident Wolodymyr Zelenskyj wozjewi dla ruskeje inwazije wójnski staw kaž tež wójnske prawo w kraju.

Mjeno wobdźěłać

Prěnje historiske naspomnjenje mjena Ukraina je z lěta 1187. Wosebje w historiskich pólskich a ruskich žórłach 18. a 19. lětstotka bě pak husće tež mjeno wuchodneho dźěla Małorus[1] (малоросіяни) wužiwane, kotrež jewi so tež w serbskej literaturje do Druheje swětoweje wójny.

Rozrjadowanje wobdźěłać

Ukraina wobsteji ze 24 oblasćow, awtonomneje republiki Krim a dweju městow ze specialnym statusom (Sewastopol a hłowne město Kijew). Najwjetše města su Kijew, Charkiw a Dnipro. Krim a z njej město Sewastopol stejitej wot lěta 2014 pod kontrolu Ruskeje.

Žórła wobdźěłać

  1. 1,0 1,1 Filip Rězak: Němsko-serbski wšowědny słownik hornjołužiskeje rěče. L. A. Donnerhak, Budyšin 1920 (digitalizat).
  2. Pomocny terminologiski słownik němsko-serbski, Berlin 1957

Wotkazy wobdźěłać

  Commons: Ukraina – Zběrka wobrazow, widejow a awdiodatajow
Z Wikipedije, swobodneje encyklopedije