Januškowc

Januškowc
	Hórski januškowc (Ribes alpinum)
systematika
Domena	Eukaryoty
Swět	Rostlinstwo
rjadownja:	Krytosymjenjaki (Magnoliopsida); Eudikotyledony; Jadrowe eudikotyledony
rjad:	(Saxifragales)
swójba:	Kosmačkowe rostliny (Grossulariaceae)
ród:	Januškowc
	wědomostne mjeno
	Ribes
	L.
	Hesło w Wikisłowniku
	Wikipedija:Projekt za botaniku

Januškowc^[1] (Ribes) je jenički ród ze swójby kosmačkowych rostlinow (Grossulariaceae). Jeho płód je janska jahodka a kosmačka (jenož při družinje kosmačkowc (Ribes urva-crispa)).

Wopis

K rodej januškowc słuša něhdźe 150 zdźěla w lěće zelenych, zdźěla přecozelenych kerkow. Wone docpěja wysokosć wot hač do 3 m.

Wurostki su dołhe, přezhibnjene, zdźěla ćernojte. Hałuzy často su čerwjenojće přeběžane.

Łopjena

Lapate łopjena su zdźěla zubate, na delnim boku často móškaće kosmate.

Před wotpadom so do čerwjeneho abo oranžoweho zbarbja.

Kćenja

Kćěje w pózdnjej zymje abo na spočatku nalěća. Kćenja su zelenojte, žołte, čerwjene abo róžojte.

Płody

Zdźěla seršćate běłe, šarlachčerwjene, wioletne, zelene abo čorne jahody su zwjetša jědźne.

Systematika a rozšěrjenje

Swójba Grossulariaceae bu lěće 1805 wot Augustin-Pyrame de Candolle w Flore Française, Troisième Édition, 4(2), S. 405 nastajena. Typusowy ród Grossularia Mill. bu w lěće 1754 wot Philip Miller w The Gardeners Dictionary ... Abridged ..., 4. nakład z typusowej družinu Grossularia hirsuta Mill. wozjewjeny. Někotre hišće při A. Cronquist 1981 do Grossulariaceae zarjadowanych rodow z kapslowymi płodami dźensa su swójske swójby: Itea jako Iteaceae a Escallonia Mutis ex L. f. jako Escalloniaceae.

Mjeno roda Ribes bu w lěće 1753 wot Carl von Linné w Species Plantarum, 1, S. 200–202 prěni raz wozjewjene. Typusowa družina je Ribes rubrum L.. synonymy za Ribes L. su: Botrycarpum A. Rich., Botryocarpium Spach, Calobotrya Spach, Cerophyllum Spach, Chrysobotrya Spach, Coreosma Spach, Grossularia Mill., Liebichia Opiz, Rebis Spach, Ribesium Medik., Rolsonia Rchb.. ^[2]

Ribes aureum.

Ribes bracteosum.

Ribes cereum var. cereum.

Kćenja wot Ribes divaricatum var. divaricatum z wróćo křiwjenymi keluškowymi łopjenami.

Ribes fasciculatum var. chinense.

Ribes lacustre.

Kwětnistwa wot Ribes laxiflorum.

Płody wot Ribes leptanthum.

Ribes malvaceum var. veridifolium.

Kwětnistwa wot Ribes meyeri.

Ribes petraeum.

Ród Ribes so do podrodow a sekcijow rjaduje, tu kóždy pad z wuběrkom na družinach ^[2]:

Podród Berisia:
- Sekcija Berisia:
  - Ribes affine Kunth
  - Hórski januškowc (Ribes alpinum L., Syn.: Ribes dioicum Moench)
  - Ribes armenum Pojark.
  - Ribes brachybotrys (Wedd.) Jancz.
  - Ribes cuneifolium Ruiz & Pav.
  - Ribes fontaneum Bochkarn.
  - Ribes glaciale Wall.
  - Ribes heterotrichum C.A.Mey.
  - Ribes komarovii Pojark.
  - Ribes laciniatum Hook. f. & Thomson (Syn.: Ribes tenue Jancz.)
  - Ribes luridum Hook. f. & Thomson
  - Ribes maximowiczianum Kom.
  - Ribes maximowiczii Batalin
  - Ribes orientale Desf.
  - Ribes vilmorinii Jancz.
- Sekcija Davidia:
  - Ribes henryi Franch.
  - Ribes laurifolium Jancz.
- Sekcija Diacantha:
  - Ribes diacanthum Pall.
  - Ribes pulchellum Turcz.
  - Ribes saxatile Pall.
- Sekcija Hemibotrya:
  - Ribes fasciculatum Siebold & Zucc.
Podród Grossularia (Mill.) Pers. (kosmačkowcy):
- Sekcija Grossularia (Mill.) Nutt.:
  - Ribes aciculare Sm.
  - Ribes alpestre Wall. ex Decne.
  - Ribes binominatum A.Heller
  - Ribes burejense F.Schmidt
  - Ribes curvatum Small
  - Ribes cynosbati L. (Syn.: Ribes gracile Michx. )
  - Ribes divaricatum Douglas
  - Ribes formosanum Hayata
  - Ribes hirtellum Michx.
  - Ribes inerme Rydb.
  - Ribes leptanthum A.Gray
  - Ribes missouriense Nutt.
  - Ribes niveum Lindl.
  - Ribes oxyacanthoides L.
  - Ribes pinetorum Greene
  - Ribes quercetorum Greene
  - Ribes rotundifolium Michx.
  - Ribes sinanense F.Maek. (Syn.: Ribes grossularioides Maxim.)
  - Ribes stenocarpum Maxim.
  - Kosmačkowc^[3]^[4] (Ribes urva-crispa L., Syn.: Grossularia reclinata (L.) Mill., Ribes grossularia L., Ribes reclinatum L.)
  - Ribes velutinum Greene
  - Ribes watsonianum Koehne
- Sekcija Robsonia:
  - Ribes amarum McClatchie
  - Ribes californicum Hook. & Arn.
  - Ribes echinellum (Coville) Rehder
  - Ribes lobbii A.Gray
  - Ribes menziesii Pursh
  - Ribes roezlii Regel
  - Ribes speciosum Pursh
  - Ribes thacherianum (Jeps.) Munz
Podród Grossularioides:
- - Ribes horridum Rupr.
  - Ribes lacustre (Pers.) Poir. (Syn.: Ribes grossularioides Michx. ex Steud., Ribes oxyacanthoides var. lacustre Pers.)
  - Ribes montigenum McClatchie
Podród Parilla:
- Sekcija Andina:
  - Ribes bolivianum Jancz.
  - Ribes cucullatum Hook. & Arn.
  - Ribes gayanum (Spach) Steud. (Syn.: Rebis gayanum Spach, Ribes villosum Gay )
  - Ribes incarnatum Wedd.
  - Ribes lehmannii Jancz.
  - Ribes pentlandii Britton
  - Ribes trilobum Meyen
- Sekcija Parilla:
  - Ribes magellanicum Poir.
  - Ribes punctatum Ruiz & Pav.
  - Ribes valdivianum Phil.
Podród Ribes
- Sekcija Botrycarpum:
  - Ribes americanum Mill.
  - Ribes bracteosum Douglas
  - Ribes dikuscha Fisch. ex Turcz. (Syn.: Ribes appendiculatum Krylov)
  - Ribes fragrans Pall. (Syn.: Ribes graveolens Bunge)
  - Ribes ×fuscescens (Jancz.) Jancz. (= R. bracteosum × R. nigrum, Syn.: Ribes bracteosum var. fuscescens Jancz.)
  - Ribes hudsonianum Richardson
  - Ribes janczewskii Pojark.
  - Ribes japonicum Maxim.
  - Čorny januškowc (Ribes nigrum L.)
  - Ribes pauciflorum Turcz. ex Pojark.
  - Ribes procumbens Pall.
  - Ribes turbinatum Pojark.
  - Ribes ussuriense Jancz.
  - Ribes viburnifolium A.Gray
- Sekcija Calobotrya:
  - Ribes ×bethmontii Jancz. (= R. malvaceum × R. sanguineum)
  - Ribes ciliatum Humb. & Bonpl. ex Schult.
  - Ribes howellii Greene
  - Ribes malvaceum Sm.
  - Ribes neglectum Rose
  - Ribes nevadense Kellogg
  - Krejčerwjeny januškowc (Ribes sanguineum Pursh): Domizna je Sewjerna Amerika.
  - Ribes viscosissimum Pursh (Syn.: Ribes hallii Jancz.)
  - Ribes wolfii Rothr. (Syn.: Ribes mogollonicum Greene)
- Sekcija Cerophyllum:
  - Ribes cereum Douglas
  - Ribes mescalerium Coville
- Sekcija Fargesia
- Sekcija Heritiera:
  - Ribes erythrocarpum Coville & Leiberg
  - Ribes glandulosum Grauer (Syn.: Ribes prostratum L'Hér.)
  - Ribes laxiflorum Pursh (Syn.: Ribes affine Douglas ex Bong., Ribes coloradense Coville)
  - Ribes sachalinense (F.Schmidt) Nakai
- Sekcija Microsperma:
  - Ribes ambiguum Maxim.
- Sekcija Ribes:
  - Ribes altissimum Turcz. ex Pojark.
  - Ribes ×futurum Jancz. (= R. rubrum × R. warszewiczii)
  - Ribes griffithii Hook. f. & Thomson
  - Ribes himalense Royle ex Decne.
  - Ribes ×holosericeum Otto & A.Dietr. (= R. petraeum × R. spicatum)
  - Ribes ×koehneanum Jancz. (= R. multiflorum × R. rubrum)
  - Ribes latifolium Jancz.
  - Ribes longeracemosum Franch.
  - Ribes mandshuricum (Maxim.) Kom.
  - Ribes meyeri Maxim.
  - Ribes moupinense Franch.
  - Ribes multiflorum Kit. ex Schult.
  - Ribes palczewskii (Jancz.) Pojark.
  - Ribes pallidiflorum Pojark.
  - Skalny januškowc (Ribes petraeum Wulfen: Domizna je južna a wuchodna Europa, Azija, sewjerna Afrika.
  - Čerwjeny januškowc (Ribes rubrum) L.: Domizna je Europa.
  - Kłoskaty januškowc (Ribes spicatum) E.Robson
  - Ribes triste Pall.
  - Ribes warszewiczii Jancz.
- Sekcija Symphocalyx:
  - złoty januškowc (Ribes aureum Pursh, Syn.: Ribes odoratum H.L.Wendl. = Derje wonjacy janučkowc): Domizna je sewjerna Amerika.

Swětodaloko ród wobsahuje něhdźe 140 hač 160 družinow. Hłowny rozšěrjenski teritorij je měrnych klimatowe regiony sewjerneje połkule, ale tež w Andach eksistuja někotre družiny. W Chinskej wustupuje 59 družinow, z kotrychž 25 jenož tam. 53 družinow wustupuje w sewjernej Americe. Porno tomu je jenož mało družinow w južnej Americe domjace.

Zahrodniske wuplahowanki:

de:Jostabeere, abo němsce Jochelbeere (Ribes ×nidigrolaria Rud.Bauer & A.Bauer): Je zahrodniske křižowanka (hybrida) z R. nigrum × R. divaricatum × a R. uva-crispa.
Kulturne kosmačkowcy su z wobeju družinow Ribes uva-crispa a Ribes hirtellum nastali.

Płódnistwo běłeho januškowca.

Stejnišćo

Rozšěrjenje

Rostliny su w chłódno-měrnych regionach sewjerneje hemisfery rozšěrjene.

Wužiwanje

Nóžki

↑ ^1,0 ^1,1 W internetowym słowniku: Johannisbeere
↑ ^2,0 ^2,1 Swójba kosmačkowych rostlinow při GRIN - Germplasm Resources Information Network. (němsce)
↑ Pawoł Völkel: Prawopisny słownik hornjoserbskeje rěče. Hornjoserbsko-němski słownik. Ludowe nakładnistwo Domowina, Budyšin 2005, ISBN 3-7420-1920-1, str. 212.
↑ W internetowym słowniku: Stachelbeere

Žórła

Botanica, Bäume und Sträucher, Über 2000 Pflanzenporträts, ISBN 978-3-8331-4467-7, strona 775 (němsce)

Eksterne wotkazy

« Januškowc » w druhich projektach Wikimedije:

Januškowc w Commons (multimedialne dataje)
Januškowc we Wikispecies (zběrka wo wšěch žiwochach)
Januškowc we Wikisłowniku (Uniwersalny słownik)

Sad

ananas • aprikoza • awokado • banana • brěška • brusnica • citrona • curuba • dorničałka • durian • etrog • figa • grapefruit • granatowe jabłuko • guawa • holanska jahodka • hurmi kaki • jabłuko • jackfruit • kaki • karambola • kiwi • kiwano • kosmačka • krušwa • kumkwat • kwětla • liči • limeta • malena • mandarina • mandla • mango • marakuja • maruša • naši • oliwa • ostružina • papaja • paw-paw • pitahaya • oranža • pomelo • rambutan • janske jahodki (běłe, čerwjene, čorne) • ringlota • slowka • tamarillo • třěšeń • truskalca • winowa jahodka • wišnja

[boehmak-1] 1,0 ^1,1 W internetowym słowniku: Johannisbeere

[GRIN-2] 2,0 ^2,1 Swójba kosmačkowych rostlinow při GRIN - Germplasm Resources Information Network. (němsce)

[3] Pawoł Völkel: Prawopisny słownik hornjoserbskeje rěče. Hornjoserbsko-němski słownik. Ludowe nakładnistwo Domowina, Budyšin 2005, ISBN 3-7420-1920-1, str. 212.

[4] W internetowym słowniku: Stachelbeere

[1]

[2]

[3]

[4]