Pad (gramatika)

gramatiska kategorija
(ze strony „Kazus” sposrědkowane)

Pad (tež kazus) je w gramatice fleksiska kategorija nomena (=deklinacija). Z nim pokaza nomen swoju funkciju znutřka zmysłoweho zwiska sady. W morfologiji je kazus morfologiska kategorija, kotraž je přez system na sebi napřećo stejacych formowych rjadow woznamjenjowany, při tym tute formy poćah předmjeta k druhim předmjetam w dokładnej situaciji wróći. Typisce njese słowo jenož jeničke kazusowe markěrowanje, w někotrych rěčach tola eksistuja tež słowa z dwěmaj a wjace kazusowymi markěrowanjemi .

Etymologija wobdźěłać

Pomjenowanje kazus etymologisce wot grjekskeho gramatikarja Dionysios Thrax wróćo chodźe. Wón je nomeny jako wot werba wotpadowacy (němsce 'abfallend' ('abhängig')) wopisował a woznamjenjował tutón proces jako ptosis (πτῶσις) 'pad'. Přejimanje zapřijeća łaćonšćiny je hač dźensniša wobchowało.

Kazusy w hornjoserbšćinje wobdźěłać

Hornjoserbšćina ma sydom kazusow (padow):

Kazusy w delnjoserbšćinje wobdźěłać

Delnjoserbšćina ma jenož šěsć kazusow, dokelž wokatiw faluje.

Kazusy w słowjanskich rěčach wobdźěłać

Ličba kazusow je zdźěla rozdźělna we słowjanskich rěčach, dokelž bołharšćina a makedonšćina wjace nimatej kazusy při nomenach, ale małe kazusy při pronomenach. Wšě druhe rěče maja šěsć abo sydom kazusow.

Prasłowjanska rěč měješe sydom kazusow.

Zapadosłowjanske a wuchodosłowjanske rěče maja rozdźěl mjezy mjechkej a twjerdej deklinaciju, ale w južnosłowjanskich rěčach tutón rozdźěl wjace njeeksistuje.

Kazus w indoeuropskich a druhich rěčach wobdźěłać

Indoeuropšćina měješe wósom abo dźewjeć kazusow:

Z toho nastawane rěče (baltiske, słowjanske rěče, ale tež łaćonšćina abo starogrjekšćina) su tute dospołnje abo jenož zdźěla wobchowowałe (zdźěla z druhimi mjenami). Tež němčina měješe před 1.000 lětami hišće instrumental.

Njeindoeuropske rěče (na př. finougriske) znaja zdźěla jasnje wjace kazusow. W finšćinje su na přikład pjatnaće, w madźaršćinje wósomnaće.

Tola je prawje ćežko, dać zapřijeću powšitkownje płaćacu definiciju. Někotre fachowcy dwěluja na tym, zo hodźi so wón na wšě rěče (na př. jendźelšćinu abo madźaršćinu) nałožować.

Kazus w rěčach swěta wobdźěłać

Kazus woznam přikład rěče (přikłady)
abesiw njepřitomnosć wot něčeho bjez wučerja madźaršćina, finšćina, estišćina
ablatiw (2) preč pohibowanje preč wot wučerja madźaršćina, finšćina, estišćina, turkowšćina
ablatiw (1) njedirektny pad wučerja nastupajo Sanskrit, łaćonšćina
absolutiw Subjekty intransitiwnych werbow; Objekty transitiwnych werbow wučer resp. wučerja Ergatiwne rěče
adesiw blisko při při wučerju madźaršćina, finšćina, estišćina, litawšćina (něhdy)
akuzatiw direktny objekt wučerja, dub wjele indoeuropskich rěčow, arabšćina, madźaršćina, Esperanto
allatiw abo direktiw připohibanje k wučerjej baskišćina, madźaršćina, finšćina, estišćina, litawšćina (něhdy), tibetišćina
ekwatiw přirunanje kaž wučer sumerišćina
datiw směr abo adresat; njedirektny objekt wučerjej wjele indoeuropskich rěčow, madźaršćina, turkowšćina
delatiw preč pohibowanje dele z čeho dele z łódźe madźaršćina
delimitatiw (lokalny genitiw) městna přisłušnosć wučerja, k wučerjej słušacy baskišćina
derivatiw pochad Hamburgowy wučer turkowšćina
elatiw won pohibowanje won z doma madźaršćina, finšćina, estišćina
ergatiw Subjekt, kotryž transitiwny werb wuwjedźe wučer (twori dom...) baskišćina, samoanišćina, tibetišćina, Inuktitut
esiw markěrowanje stawa jako wučer finšćina, estišćina, Samiske rěče
genitiw wobsydstwo, poćah wučerja wjele indoeuropskich rěčow, arabšćina, tibetišćina(?)
ilatiw nutř pohibowanje do doma madźaršćina, finšćina, estišćina, samiske rěče, litawšćina
inesiw nutřka w domu Baskišćina, madźaršćina, finšćina, estišćina, litawšćina
instruktiw (1) wasnje z pomocu wučerja finšćina
instrumental abo instruktiw (2) markěrowanje wužića z wučerjom Sanskrit, słowjanske rěče, baskišćina, finšćina, madźaršćina
komitatiw hromadźe z z wučerjom baskišćina, estišćina, madźaršćina, tibetišćina, finšćina, samiske rěče
lokatiw městno na domu Sanskrit, słowjanske rěče, letišćina, tibetišćina, samiske rěče, turkowšćina
nominatiw subjekt wučer wšitke indoeuropske rěče, arabšćina, madźaršćina, finšćina, estišćina, samiske rěče
oblikwus Umfassend?? nastupajo wučerja Zazaki, Kurmandźišćina, starofrancošćina, jendźelšćina
partitiw mnóstwo ??an Lehrern baskišćina, finšćina, estišćina
perlatiw pohibowanje přez něčo přez dom Tocharišćina
posesiw wobsydstwo słušejo wučerja baskišćina
postpozicional kazus před postpozicijemi Hindi
prepozitiw kazus po prepozicijach rušćina
prolatiw (1) pohibowanje na powjerchu přez dom estišćina
prolatiw (2) za abo město za wučerja baskišćina
sublatiw pohibowanje na něčo na łódź madźaršćina
superesiw pozicija na na łódźi madźaršćina
tendencial zaměr pohibowanja w zaměrje wučerja baskišćina
terminatiw kónc pohibowanja abo časa hač do wučerja baskišćina, estišćina, tibetišćina
translatiw změna stawa k wučerjej madźaršćina, finšćina, estišćina
wokatiw zarěčenje (knjezo) wučerjo! Sanskrit, łaćonšćina, rumunšćina, grjekšćina, Štokawišćina, čěšćina, pólšćina, ukrainšćina, iršćina, serbšćina

Hlej tež: wobdźěłać

Z Wikipedije, swobodneje encyklopedije