Łaćonšćina
Łaćonšćina (prjedy serbsce tež łaćanšćina, we wobchadnej rěči łaćina) je mortwa, ale hač do dźensnišeho wužiwana rěč, kotraž je na Apenninskej połkupje nastała. Wona je była zakład za wšě romaniske rěče. Dźensa wužiwa so předewšěm w křesćanskej liturgiji a we fachowych wurazach (biologija, lěkarstwo, filozofija atd.). Nimo toho maja wjele rěčow, wosebje europskich, mnoho požčonkow z łaćonšćiny, tež we wšědnym słowoskładźe.
| kraje | Katolska cyrkej, Vatikanske město | |
| rěčnicy | mortwa rěč | |
| znamjenja a klasifikacija | ||
|---|---|---|
| klasifikacija | Indoeuropske rěče
| |
| oficielny status | ||
| hamtska rěč | Vatikanske město | |
| rěčne kody | ||
| ISO 639-1: |
lt | |
| ISO 639-2: |
lat | |
| ISO 639-3 (SIL): | ||
| wikipedija | ||
Fonetika wobdźěłać
Wokale a diftongi wobdźěłać
Łaćonšćina ma pjeć krótkich (a, e, i, o, u) a pjeć dołhich (ā, ē, ī, ō, ū) wokalow. Krótke wokale so bjez diakritiskich znamješkow pisaja, mjeztym zo dołhe wokale so ze znamješkom ¯ pisaja.
Nimo toho ma štyri diftongi: ae, oe, eu, au.
Konsonanty wobdźěłać
Konsonant c so jako k wurjekuje. Změna wurjekowanja před wokalomaj "e" a "i" je so pozdźišo stało.
Gramatika wobdźěłać
Łaćonšćina ma jara kompleksnu gramatiku.
Substantiwy wobdźěłać
Substantiwy maja tři genusy na rozdźěl wot romaniskich rěčow. Nimo toho maja šěsć padow, kotrychž formy wotwisuja wot numerusa (gramatiskeho čisła) a klasy deklinacije.
Rozeznawa so pjeć deklinacijow:
- prěnja abo a-deklinacija
- druha abo o-deklinacija
- třeća abo měšana deklinacija
- štwórta abo u-deklinacija
- pjata abo e-deklinacija.
Adjektiwy wobdźěłać
Adjektiwy so w genusu, numerusu a padźe po substantiwje złožuja. Při nich jenož tři deklinacije klasy wustupuja.
- bona "dobra" - žónska forma so po prěnjej deklinaciji skłonjuje.
- bonus "dobry", bonum "dobre" - muska a srjedźna forma so po druhej deklinaciji skłonjuje.
- fēlīx - so po třećej deklinaciji skłonjuje.
Wjele adjektiwy so móžeja stopnjować. Komparatiwne kóncowki su -ior (za žónski a muski genus) a -ius (za srjedźny genus), mjeztym zo superlatiw ma kóncowki -issim/us/-um/-a. Adjektiwy na -er maja wariantu -rim/us/-um/-a, mjeztym zo adjektiwy na l maja -lim/us/-um/-a.
Někotre, často wužiwane adjektiwy maja njeregularne formy.
- bonus "dobry", melior, melius "lěpši", optimus "najlěpši";
- malus "špatny", peior, peius "špatniši", pessimus "najšpatniši";
- māgnus "wulki", māior, māius "wjetši", maximus "najwjetši";
- parvus "małki", minor, minus "mjeńši", minimus "najmjeńši";
- multi "wjele", plūrēs, plūra "wjace", plūrimī "najwjace".
Pronomeny wobdźěłać
Při pronomenach ma jenož třeća wosoba rozdźělne formy po genusu, mjeztym zo druhe wosoby nimaja tajki rozdźěl.
Werby wobdźěłać
Werby maja mnoholičbne formy.
Rozeznawa so pjeć konjugacijow:
- ā-konjugacija
- ē-konjugacija
- měšana konjugacija
- ī-konjugacija
- i-konjugacija
Žórła wobdźěłać
- Kauderwelsch Band 176, Latein Wort für Wort, 1. nakład, 2004, ISBN 3-89416-354-2
- J.M. Stowasser, M. Petschenig, F. Skutsch: Lateinisch - deutsches Schulwörterbuch, 1994, ISBN 3-486-13405-1
 |
Tutón nastawk njeje hišće dospołny. Móžeš nam pomhać z tym, zo jón změniš a wudospołniš Jeli nastawk ma wjace hač jedyn njedostatk, wužiwaj prošu předłohu |