Baskišćina

Baskišćina (euskara, w narěčach euskera, euskuera, üskara) je izolowana rěč w zapadnej Europje, kotraž so w někotrych regionach Španiskeje a Francoskeje rěči.

Euskara
Baskišćina

kraje	Španiska, Francoska
rěčnicy	něhdźe 690.000 hač 800.000
znamjenja a klasifikacija
klasifikacija	Izolowana rěč
oficielny status
hamtska rěč	Španiska (Awtonomne zhromadźenstwo Baskiska a dźěle wot Navarra
rěčne kody
ISO 639-1:	eu
ISO 639-2:	baq
ISO 639-3 (SIL):	eus
karće
Rozšěrjenje Baskišćiny w Europje
Rěčne regiony a dialekty
wikipedija

Eksistuja někotre hypotezy wo móžnej přiwuznosći baskišćiny z druhimi rěčemi, ale dotal njeje žana z nich powšitkownje akceptowana.

Rěč ma sydom hłownych narěčow, a to Biskaya, Gipuzkoa, Araba (Alava) a Nafarroa w Španiskej kaž tež Lapurdi, Nafarroa Beherea a Zuberoa (Souletin) we Francoskej.

Rěčne charakteristiki

Tu ma so jenož powšitkowny přehlad podać.

Fonologija

Wokalny system je třischodźenkowy a njerozezna žanu wokalne kwantity. Wokale su /a, e, i, o, u/. Konsonanty su w sćěhowacej tabeli wopisane.

Konsonanty Baskišćiny

	labial	dental	apiko- alveol.	dorso- alveol.	postalv.	palatal	velar	glottal
Okklusive njespěwny	p	t	ʦ (tz)	ʨ (ts)	ʧ (tx)	(c) (tt)	k	.
Okklusive spěwny	b	d	.	.	.	(ɟ) (dd)	g	.
Frikatiwne	(f)	.	s (z)	ɕ (s)	ʃ (x)	.	x/ʤ (j)	h
Nazale	m	n	.	.	.	(ɲ) (ñ)	.	.
Wibranty	.	.	.	r (rr)	.	.	.	.
Taps/Flaps	.	.	.	ɾ (r)	.	.	.	.
Lateralne	.	.	.	l	.	ʎ (ll)	.	.

Rozdźěl mjez ts a tz je fonemiski, kaž přikładny por

• atzo „wčera“
• atso „stary“

dokładuje.

Wurjekowanje njespěwnych ploziwe je sylnišo aspirowane hač w romaniskich rěčach.

Alfabet

Alfabet Baskišćiny ma 22 pismikow.

Aa Bb Dd Ee Ff Gg Hh Ii Jj Kk Ll Mm Nn Ññ Oo Pp Rr Ss Tt Uu Xx Zz

Sćěhowace pismiki so jenož w cuzych słowach wužiwaja:

Cc Qq Vv Ww Yy

Baskisce	Transkripcija	Komentar	Přikład	Přełožk
Wo wokalach
ai	aj	jako w słowje majs (němsce Mais)	kaixo	halo
	a	jeli n abo l slěduje	baina	a
au		zwukaj so po jednym wurjekujetej	jaun	knjez
e	ä	jako w němskim słowje Bett	etxe	dom
	e	jeli a slěduje	anderea	žona
ei	äj	jako w Hey	hodei	mróčel
	ä	jeli n abo l slěduje	seilu	listowa znamka
Wo konsonantach
b	b	faktisce je něšto srjedźne mjez b a w	bero	ćopły
d	d	jako w Dorf	dut	jo mam
		w słowje so lispluje	uda	lěćo
g	g	jako w gut	gizon	muž
	(g)	so mjez a a o lědma wurjekuje	dago	je
h	-	wón so njewurjekuje	hemen	tu
	(ch)	wón so w sewjerje jenož tróšku wurjekuje	Guggenheim	Guggenheim
j	j	jako w Jogurt	joan	hić
	ch	w Gipuzkoa jako w Bach	jertse	pulower, pjezl
l	l	jako w Leben	beltza	čorny
	lj	jeli před tym i steji	oilo	kokoš
n	n	na spočatku słowa jako w Name	non	hdźe
	nj	jeli před tym i steji	baina	a
ñ	nj	jako w Anja	Iruñea	Pamplona
r	r	jazykowy r	hiri	město
	rr	dwójce jazykowy r	herri	lud
s	sh	wón je warianta lisplowaneho s	sudur	nós
t	t	jako w Tor	tren	ćah
ts	tsh		atso	stara žona
tx	tsch	jako němske tsch, č
tz	z	jako z w Pizza	utzi	wostajić
x	sch	jako sch w Schule	kaixo	halo
z	ss	jako w Gasse	zer	što

Žórła

• Joxe Azurmendi: "Die Bedeutung der Sprache in Renaissance und Reformation und die Entstehung der baskischen Literatur im religiösen und politischen Konfliktgebiet zwischen Spanien und Frankreich" In: Wolfgang W. Moelleken (Herausgeber), Peter J. Weber (Herausgeber): Neue Forschungsarbeiten zur Kontaktlinguistik, Bonn: Dümmler, 1997. ISBN 978-3537864192
• Kauderwelsch Band 140, Baskisch Wort für Wort, 1. Auflage, 2002, ISBN 3-89416-509-X
• Martin Haase: Sprachkontakt und Sprachwandel im Baskenland, Die Einflüsse des Gaskognischen und Französischen auf das Baskische, ISBN 3-87548-021-X

Eksterne wotkazy

• Ernst Kausen: Die baskische Sprache. Gießen 2001 (DOC) (němsce)