Šćeńca

**Šćeńca**
Steinitz
	Połoženje Šćeńcy na karće Hornjeje Łužicy
	Połoženje Šćeńcy na karće Hornjeje Łužicy
gmejna:	Łaz
zagmejnowanje:	1994
wobydlerstwo:	304 (31. decembra 2016)
wysokosć:	132 metrow n.m.hł.
	51.34416666666714.377777777778132 Koordinaty: 51° 20′ 39″ S, 14° 22′ 40″ W
póstowe čisło:	02999
předwólba:	035724
	wobydler/ka:; Šćeńčan/ka
	adjektiw:; Šćeńčanski
	skłonowanje:; Šćeńcy, Šćeńcy, Šćeńcu, Šćeńcu, w Šćeńcy
	Kamjentnej křižej w Šćeńcy Kamjentnej křižej w Šćeńcy
	wikidata: Šćeńca (Q2340999)

Šćeńca (němsce Steinitz) je hornjołužiska wjes z 304 wobydlerjemi,^[2] kotraž słuša wot lěta 1994 k Łazowskej gmejnje.

Geografija

Šćeńca leži něhdźe 14 km juhowuchodnje Wojerec a 18 km sewjernje Budyšina w krajinje hornjołužiskeje hole a hatow njedaloko Małeje Sprjewje. Wuchodnje wsy rozpřestrěwa so Minakałska hola, jedyn z najwjetšich lěsow Hornjeje Łužicy. Južnje namaka so hora Dubowc (161 m).

Susodne wsy su Bjedrichecy a Mortkow w sewjeru, Wysoka w juhowuchodźe, Kamjenej w juhozapadźe a Stróža w zapadźe.

Stawizny

Tak mjenowany „nowy hród“ w Kołpicy

Najstarše namakanki na Šćeńčanskich honach pochadźeja z pózdnjeje kamjentneje doby. W bliskosći dźensnišeho hrodu běše w železowej dobje pohrjebnišćo. Pola wurywanja w lěće 1938 namakachu tam tři popjelnicy, wósom pódlanskich sudobjow a bronzowy pjeršćeń. Na druhim pohrjebnišću sewjernje wsy namakachu w lětomaj 1924/25 cyłkownje 32 rowow, zdźěla tež z sudobjemi a pjeršćenjemi. Na kopcu zapadnje Małeje Sprjewje wurywachu nimo toho powostanki srjedźowěkowskeho sydlišća.

W srjedźowěku bě tule křižowanišćo mjez wažnymaj wikowanskimaj pućomaj. Z Hodźija wjedźeše stara dróha přez Stróžišćo do Mužakowskeho směra. Młódša wikowanska dróha zwjazowaše Budyšin z Wojerecami a Grodkom. Wjes naspomni so k prěnjemu razej w lěće 1306 jako Steinicz. Mjeno pochadźa snadź wot staroserbskeje formy Stajnica za městno, hdźež běše konjenc („staj(a)“).

Šćeńca, kotraž je sydlerskostawiznisce pućowc, započa so hakle kónc 13. lětstotka wuwiwać a słušeše w lěće 1343 k Łazowskej wosadźe. Wot 15. do 17. lětstotka běše wjes we wobsydstwje knjezow von Schreibersdorf, kiž w lěće 1672 tež kilometer wuchodnje ležacy wudwór Kołpicu kupichu.

Po Wienskim kongresu lěta 1815 přińdźe wjeska kaž cyły sewjer Hornjeje Łužicy k Pruskej. Hranica ze Sakskej běžeše hač do lěta 1945 južnje wot Šćeńcy přez Dubič. 1819 dóńdźe Šćeńčanske kubło k prěnjemu razej do byrgarskeho wobsydstwa, jako je překupc Andreas Jordan z Frankobroda nad Wódru kupi. Alwin Kluge pozdźišo kuble w Šćeńcy a Kołpicy ze susodnym Wysočanskim hońtwjerskim hrodom zjednoći.

Po rólnej reformje lěta 1946 wottorhachu wuswojeny knježi dom w lěće 1947, mjeztym zo Kołpičanski wudwór stejo wosta.

Hač do lěta 1994 bě Šćeńca samostatna gmejna z wjesnym dźělom Kołpicu, potom so do Łaza zagmejnowa.

Wobydlerstwo

Podaća po cencusu 2011; staw: 9.5.2011^[3]	Šćeńca	gmejna
ličba wobydlerjow	329	5712
ličba domjacnosćow	128	2467
wosoby na domjacnosć	2,6	2,3
swójby	107	1823
bydlenske twarjenja	99	1735
bydlenska přestrjeń na wosobu (m²)	37,9	41,6
přerězna staroba w lětach	45,1	47,0
kwocient młodostnych^a	20	21
kwocient starych^b	25	37
podźěl prózdne stejacych bydlenjow	4,5 %	3,9 %
a: poměr ličby wosobow pod 18 lětami k 100 wosobam mjez 18 a 65 b: poměr ličby wosobow nad 65 lětami k 100 wosobam mjez 18 a 65

Po Arnošta Mukowej statistice měješe Šćeńca we 1880tych lětach 281 wobydlerjow, mjez nimi 278 Serbow (99 %) a jenož třo Němcy.^[4] Arnošt Černik zwěsći 1956 serbskorěčny podźěl wobydlerstwa Šćeńčanskeje gmejny wot hišće 53,2 %.^[5]

W lěće 1925 bě mjez 289 wobydlerjemi 254 ewangelskich. Ewangelscy wěriwi słušeja znajmjeńša ze 16. lětstotka k Rakečanskej wosadźe.

Pomniki

Při křižowanišćo wosrjedź wsy stejitej srjedźowěkowskej kamjentnej křižej, kiž buštej wšak hakle w 1930tych lětach tam nastajenej. Na mjeńšim kamjenju je mječ zarěznjeny.

Wosobiny

Hana Lawcyna (1881–1964), šwalča, ludowa basnjerka; rodźena w Šćeńcy

Žórła

Steinitz/Šćeńca mit Kolpitz/Kołpica und Neusteinitz/Nowa Šćeńca. W: Oberlausitzer Heide- und Teichlandschaft (= Werte der deutschen Heimat. Zwjazk 67). 1. nakład. Böhlau, Köln/Weimar/Wien 2005, ISBN 978-3-412-08903-0, str. 125slsl.

↑ staw: 31. decembra 2016; Podaća gmejnskeho zarjada Łaz
↑ staw: 31. decembra 2016; Podaća gmejnskeho zarjada Łaz
↑ Statistiski krajny zarjad Sakskeje: gmejna Łaz (němsce)
↑ Ernst Tschernik: Die Entwicklung der sorbischen Bevölkerung. Akademie-Verlag, Berlin 1954, str. 93. → wšě wjeski
↑ Ludwig Elle: Sprachenpolitik in der Lausitz. Ludowe nakładnistwo Domowina, Budyšin 1995, str. 250. [438 wobydlerjow, z nich 145 dorosćenych z aktiwnymi znajomosćemi serbšćiny, 28 z pasiwnymi, 60 serbskich dźěći a młodostnych, 205 bjez znajomosćow] → wšě wjeski

Wotkazaj

Commons: Šćeńca – Zběrka wobrazow, widejow a awdiodatajow

Šćeńca w Digitalnym stawizniskim zapisu městnow Sakskeje (němsce)

Wjesne dźěle Łaza

[1] staw: 31. decembra 2016; Podaća gmejnskeho zarjada Łaz

[2] staw: 31. decembra 2016; Podaća gmejnskeho zarjada Łaz

[3] Statistiski krajny zarjad Sakskeje: gmejna Łaz (němsce)

[4] Ernst Tschernik: Die Entwicklung der sorbischen Bevölkerung. Akademie-Verlag, Berlin 1954, str. 93. → wšě wjeski

[5] Ludwig Elle: Sprachenpolitik in der Lausitz. Ludowe nakładnistwo Domowina, Budyšin 1995, str. 250. [438 wobydlerjow, z nich 145 dorosćenych z aktiwnymi znajomosćemi serbšćiny, 28 z pasiwnymi, 60 serbskich dźěći a młodostnych, 205 bjez znajomosćow] → wšě wjeski

[2]

[1]

[3]

[4]

[5]