Nowe Město/Sprjewja

wjes w Budyskim wokrjesu, gmejnski dźěl Sprjewineho Doła
(ze strony „Nowe Město (Sprjewiny Doł)” sposrědkowane)

Nowe Město (němsce Neustadt) je wjes na sewjeru sakskeho wokrjesa Budyšin. Słuša ke gmejnje Sprjewiny Doł a leži 122 m nad mórskej hładźinu na woběmaj brjohomaj Sprjewje. Ma 391 wobydlerjow.[2] K Nowemu Městu słušeja wjesne dźěle Hamor (Neustädter Hammer; na lěwym brjoze Sprjewje), Daški (Döschko) a něhdyši wudwór Łužki (Luschki).

Nowe Město
Neustadt/Spree
wjesny wopon
wjesny wopon
Połoženje Noweho Města na karće Hornjeje Łužicy
Połoženje Noweho Města na karće Hornjeje Łužicy
DEC
gmejna: Sprjewiny Doł
zagmejnowanje: 1996
wobydlerstwo: 391 (9. meje 2011)[1]
přestrjeń: 13,91 km²
wysokosć: 122 metrow n.m.hł.
51.48916666666714.454444444444122
póstowe čisło: 02979
předwólba: 035727
wotwodźene
słowa:
wobydler/ka:
Nowoměšćan/-ka
adjektiw:
Nowoměšćanski
skłonowanje:
Noweho Města, Nowemu Městu, Nowe Město, Nowym Městom, w Nowym Měsće
Něhdyši wódny młyn na Sprjewi (1985)
Něhdyši wódny młyn na Sprjewi (1985)

Něhdyši wódny młyn na Sprjewi (1985)

Zapadnje wsy so rěčka Struga do Sprjewje wuliwa.

Geografija

wobdźěłać
 
Něhdyša předźernja a rěčka Struga (1987)

Wjes nadeńdźe so w srjedźołužiskej holi a je do wšěch směrow wobdata wot lěsa. Susodne wsy su Mułkecy na sewjerowuchodźe (4nbsp;km), Miłoraz na wuchodźe (4nbsp;km), Bórkhamor a Nowa Wjes na zapadźe (6nbsp;km) a Sprjejcy na sewjerozapadźe (4nbsp;km). Na wuchodźe nadeńdźe so Wochožanska jama a na juhu so teritorij wojerskeho zwučowanišća „Hornja Łužica“ rozpřestrěwa. Wjesny dźěl Daški z wopušćenym něhdyšim wudworom Łužki nadeńdźe so při Sprjewi něhdźe dwaj kilometraj juhowuchodnje wjesneho žra.

 
Kapałka na Nowoměšćanskim kěrchowje

Serbscy sydlerjo přińdźechu prawdźepodobnje w 10. lětstotku najprjedy ze sewjera do tuteje kónčiny a běchu potajkim Łužičenjo. Hakle pozdźišo přińdźechu Milčenjo z juha k tomu. Prěnje historiske naspomnjenje jako Nuwinstad[3] sta so w lěće 1433 w jednym protokolu w Budyskich sudniskich knihach. W lěće 1544 připadny wjeska Wojerowskemu stawowemu knjejstwu.

Hač do lěta 1914 tworješe Sprjewja wosrjedź wsy hranicu mjez Sprjejčanskej a Slepjanskej wosadu. Mjeztym zo bě wjetši wjesny dźěl na prawym brjoze rěki zafarowany do Slepoho, chodźachu wobydlerjo z Hamora, Daškow a Łužkow na lěwym brjoze do cyrkwje w Sprjejcach. Po próstwje gmejny přińdźe 1. oktobra 1914 tež sewjerny dźěl wsy k Sprjejčanskej wosadźe.[4] Tež narodne drasty wobeju wjesneju dźělow so rozeznawachu. Wjes ma swójsku kapałku na kěrchowje při sewjernej kromje sydlišća.

Wobydlerstwo a rěč

wobdźěłać

Po statistice Arnošta Muki měješe Nowe Město we 1880tych lětach 230 wobydlerjow, kiž běchu bjez wuwzaća Serbja.[5] Arnošt Černik zwěsći w lěće 1956 serbski podźěl wobydlerstwa wot hišće 77,5 %.[6]

Rěčnje nadeńdźe so wjes při dótkanišću wjacorych hornjo- a delnjoserbskich narěčow.

 
Powětrowy wobraz Noweho Města (2019)

Literatura

wobdźěłać
  • Hanne-Lore Krautz: Jónu hranica, přeco hranica. W Serbskej protyce 1999, str. 43–46
  • Hanne-Lore Krautz: Chronik Neustadt-Spree – Ein sorbisches Heidedorf im Spiegel der Geschichte. Oberlausitzer Verlag, Spitzkunnersdorf 2004.
  • Frido Michałk a dr.: Der obersorbische Dialekt von Neustadt. LND, Budyšin 1962.
  1. staw: 9. meje 2011; Wuslědki censusa 2011 za gmejnu Sprjewiny doł
  2. 9. meje 2011; Wuslědki censusa 2011 za gmejnu Sprjewiny doł
  3. Nowe Město w Digitalnym stawizniskim zapisu městnow Sakskeje (němsce)
  4. Krautz 1999, str. 43
  5. Ernst Tschernik: Die Entwicklung der sorbischen Bevölkerung. Akademie-Verlag, Berlin 1954, str. 93. → wšě wjeski
  6. Ludwig Elle: Sprachenpolitik in der Lausitz. Ludowe nakładnistwo Domowina, Budyšin 1995, str. 250. [462 wobydlerjow, z nich 249 dorosćenych z aktiwnymi znajomosćemi serbšćiny, 20 z pasiwnymi, 89 serbskich dźěći a młodostnych, 104 bjez znajomosćow] → wšě wjeski
  Commons: Nowe Město – Zběrka wobrazow, widejow a awdiodatajow
Z Wikipedije, swobodneje encyklopedije