Sakska Šwica

Sakska Šwica (němsce Sächsische Schweiz) je němski dźěl Połobskich pěskowčin a leži wot Drježdźan přećiwo rěce na woběmaj bokomaj Łobja. Centralny dźěl Sakskeje Šwicy je jako narodny park ze samsnym mjenom škitany.

Na wuchodźe přechadźa Sakska Šwica do Łužiskich horin a na zapadźe do Rudnych hór. Přimjezny čěski dźěl Połobskich pěskowčin so Čěska Šwica mjenuje. Najwyše wuhorbjenje Sakskeje Šwicy je Wulki Zschirnstein z 562 m nad NN.

Pochad mjena

Mjeno Sakska Šwica nasta we 18. lětstotku a pječa staj je šwicarskaj wuměłcaj Adrian Zingg a Anton Graff zawjedłoj. Wonaj čuještaj so přez krajinu na swoju domiznu, na Šwicarsku juru, dopomnjenaj, w kotrejž su podobne krajinowe formy. Prjedy rěkaše sakski dźěl Połobskich pěskowčin Meißner Hochland (Mišnjanska wysočina) abo Meißnisches Oberland. Popularne bu pomjenowanje přez wozjewjenja Wilhelma Leberechta Götzingera. W swojich knihach wopisowaše Saksku Šwicu a zeznajomi pomjenowanje šěrokemu publikumej.

Geologiske nastaće

Hlej Połobske pěskowčiny

Hórske formy

Lilijowc w poslednim słónčnym swětle

„Kuhstall“ ("hródź")

Hłownje rozeznawatej so dwě hórskej formje. Jako Steine (kamjenje) so mnoholičbne skalizny Połobskich pěskowčin w Čěskej a Sakskej Šwicy. Prominentne přikłady su Kralowc, Lilijowc, Gohrisch a Papststein. Pomjenowanje njerozpřestrěwa so na hórkate kopcy z wulkaniskeho stołpowca abo granitoweho materiala zakładnych horin kaž Waitzdorfska wyšina abo Wulki Zymnik.

Kretaciske pěskowcowe wutwory wustupuja z tak mjenowanych runosćow, bywšeho niwowa Łobja a předstajeja z jich strony zbytki prjedawšeje zdónkoweje přestrjenje. W běhu prózdnjotercierneho pozběhnjenja Rudnych hór a nabóčneho ćišća z Łužiskich horin so pěskowcowa plečica złama we formje křižoweje lěsacy, štož při runočasnje přiběracej spěšnosći běženja Łobja a woteběracej eroziji w pobóčnych dołach nadběhowe móžnosće a wodźace puće za ničersku móc wody skićeše. Najprjedy wostawaja wjetše taflowcy (Lilijowc) abo hižo sylnje rozpukane kaž Zirkelstein, Kaiserkrone abo hižo zalěsnjene (Kohlbornstein), kotrež so přez dalše eroziske ničenje do rozćehnjenych hranow (Schrammsteine) rozpušćeja, hač do jednotliwych skalnych jehłow (Torwächter). Morfologisce twjerdše wórštowe partije, kotrež eroziji dlěje a wuspěšnišo spjećowachu, tworja zwjetša najwyšu wórštu. Rozpadnjenje stawa so zwjetša wotdeleka resp. wot skalnych bokow.

Stawizny

Bastaja wokoło lěta 1900

Na wobwodźe Sakskeje Šwicy je rjad hrodowskich załožkow, kotrež su so za škit wikowanskich pućow natwarili. Zachowaštej so twjerdźizna Königstein a hród Hohnstein. Wot druhich załožkow su jenož snadne zbytki zwostałe, na př. wot Małeje Bastaje abo hrodu na Falkensteinje (dźensa krosonowanski wjeršk). Někotre z hrodow su so tež jako srjedźowěkowske rubježne hnězda wužiwali. Prěnjotnje bě tuta kónčina wot Słowjenjow wobsydlena a dósta so hakle w 15. lětstotku w něhdźe dźensnišich mjezach pod sakske knjejstwo.

Turistiske spřistupnjenje započa so hłownje hakle w 19. lětstotku. Wuměłcy romantika dachu so wot dźiwjeje rjanosće skałow inspirować, na př. moler Ludwig Richter abo komponist Carl Maria von Weber, kiž je swoju sławnu operu Freischütz ze scenu we wjelčej wudrjeńcy blisko Rathena zasydli.

Narodny park

Hlej hłowny nastawk: Narodny park Sakska Šwica

W lěće 1990 bu, hišće před němskej jednotu, Narodny park Sakska Šwica wutworjena, zo by so jónkrócny přirodorumski raz horin škitał. 93 km² wulka přestrjeń wopřijima dwaj rozdźělenej regionaj: Na zapad kónčina mjez Stadt Wehlen a Prossen, na wuchod kónčina mjez skaliznami Schrammsteine a němsko-čěskej hranicu.

Skalne krosnowanje

Krosnowanski wjeršk pola Rathena

Krajina Sakskeje Šwicy je přez wjele pěskowcowych skaliznow charakterizowana. Přez to je so woblubowana zabawa krosnowanja w swobodnym času wuwiwała. Krosnuje so po Sakskich prawidłach nastatych na spočatku 20. lětstotka jako prěnje w swěće. Powjazy a wěstotne srědki kaž rynki smědźa so jenož za wěsćenje wužiwać, nic pak za pohibowanje. Pomocne srědki rozšěrjene w druhich krosnowanskich kónčinach kaž magnezija, spinanske kliny abo friendy njejsu dowolene. Město toho so sukowe a paskowe wlečwa wužiwaja.

Hač na tři wuwzaća je krosnowanje na masiwach zakazane a generelnje jenož na wupokazanych krosnowanskich wjerškach dowolene, na kotrychž je přibližnje 1100.

Přenocowanje pod hołym njebjom ("bofowanje")

Přenocowanje w skalnej prózdnjeńcy, tak mjenowanej Boofe ("bofa") resp. přenocowanje pod hołym njebjom docyła ma dołhu tradiciju w Sakskej Šwicy. Wjele horliwcow jědźe přez kónc tydźenja do Sakskeje Šwicy, zo bychu "bofowali". "Bofowanje" je dźensa jenož na městnach dowolene, kotrež su přez zarjad Narodneho parka markěrowane. Problematiske su přiběraca ličba "bofowarjow" a wopačne zadźerženje jednotliwych wosobow (ilegalne wohnišća, wutorhowanje młodych štomow a zemska erozija), štož zas a zaso k rozestajenjam wjedźeše. Mnozy "bofuja" z radosće nad přirododožiwjenjom. Naposledk dyrbi so přeco móžny kompromis za ludźi a přirodu namakać.

Zajimawosće

Bastajowy móst pola Rathena

Bastaja ze skalnym hrodom Neurathen
Twjerdźizna Königstein, najwjetša hórska twjerdźizna Europy
Skalne jewišćo Rathen, dźiwadło pod hołym njebjom
Lilijowc, Schrammsteine
Pfaffenstein z Barbarinu
Papststein z rozhladnej wěžu a restawrantom
Hora Gohrisch ze škitnej budku
Kuhstall na Nowym Wildensteinje
Wolfsberg
Kaiserkrone a Zirkelstein
Hornja spušćeńca, čołmikowanje pola Hinterhermsdorfa
Kirnitzschtalbahn, historiska přezkrajna tramwajka w dole rěki Kyrnicy
Bielatal
Hród Stołpin
„Mała Sakska Šwica“, miniaturny park we wsy Dorf Wehlen

Hlej tež

Sakska Šwica wobsteji hłownje ze skałow, lěsow a wjele rěpikowych polow.

Krajny wokrjes Sächsische Schweiz

Literatura

Autorenkollektiv. Brockhaus Reisehandbuch Sächsische Schweiz - Osterzgebirge. Leipzig 1970.
Henning Böhme: Wanderungen im Elbsandsteingebirge. Bruckmann. München 1991.
Hans Brichzin: Wandern in der Sächsischen Schweiz. Dumont. Köln 2001.
Gerhard Engelmann: Na juhu der Barbarine. Werte der Deutschen Heimat Bd. 3. Akademie Verlag. Berlin 1960.
Norbert Forsch: Wanderführer Sächsische Schweiz. Deutscher Wanderverlag Dr. Mair & Schnabel & Co.. Stuttgart 1991.
Wilhelm Leberecht Götzinger: Schandau und seine Umgebungen, oder Beschreibung der Sächsischen Schweiz. Begersche Buch- und Kunsthandlung. Dresden 1812.
Franz Hasse: Elbsandsteingebirge. Bergverlag Rother. 5. Aufl. 2004. ISBN 3763341919
Adolf Hanle (Hrsg.): Elbsandsteingebirge. Naturführer. Meyers Lexikonverlag. Mannheim 1992.
Heinz Klemm: Die Entdeckung der Sächsischen Schweiz. Sachsenverlag. Dresden 1953.
Hermann Lemme: Um Stolpen und Neustadt. Werte der deutschen Heimat Bd. 17. Akademie Verlag. Berlin 1970.
Alfred Meiche: Die Burgen und vorgeschichtlichen Wohnstätten der Sächsischen Schweiz. Wilhelm Baensch Verlagsbuchhandlung. Dresden 1907. (Reprint Leipzig 1979)
Alfred Meiche: Historisch-topographische Beschreibung der Amtshauptmannschaft Pirna. Dresden 1927.
Alfred Meiche: Sagenbuch der Sächsischen Schweiz und ihrer Randgebiete. Wilhelm Volkmann. Dresden 1929. (Reprint Berlin 1991)
Dietmar Möschner: Kirchen in der Sächsisch-Böhmischen Schweiz. Bad Schandau 1999 (hrsg. vom Tourismusverband Sächsische Schweiz e.V.). ISBN 3-9806841-0-5
Dietmar Möschner: Museen und technische Denkmale in der Sächsisch-Böhmischen Schweiz. Bad Schandau 2000 (hrsg. vom Tourismusverband Sächsische Schweiz e.V.). ISBN 3-9806841-1-3
Ferdinand Thal: Neuester kurzgefaßter und doch vollständiger Wegweiser durch die Sächsische Schweiz nebst einem Anhange: Anleitung zu einem Abstecher nach der Oberlausitz. Dresden 1846. (Reprint Halle 1991, ISBN 3-910147-13-5)
Horst Torke: Landkreis Sächsische Schweiz. Die Städte und Gemeinden zwischen Valtenberg und Oelsener Höhe in einem historischen Streifzug. Edition Lerchl. Meissen 1996.
Editha und Hermann Thomas: Sächsisch-Böhmische Schweiz. Neumann. Radebeul 1994.
Erich Tönspeterotto und Christoph Wendt: Sächsische Schweiz. Bildband Artcolor. Hamm 1994.
Richard Vogel. Gebiet Königstein. Werte der deutschen Heimat Bd. 1. Akademie Verlag.. Berlin 1957.
Roland H. Winkelhöfer: Der Quirl ohne Zweiffel. Eine Heimatkunde der 20 linkselbischen Tafelberge der Sächsischen Schweiz. ISBN 3-00-004380-2

Panorama

Pohlad z Hohburkersdorfskeho rozhlada: Panorama Sakskeje a Čěskeje Šwicy, pokazuje wotlěwa Łužiskich horin, mj. dr. Studenec (němsce: Kaltenberg); někotre mjeńše hory pola Hohnsteina kaž tež hród Hohnstein, doł Polency, Wulki Zymnik (najwyša prawołobjowa hora Sakskeje Šwicy), Růžovský vrch (Rosenberg), Affensteine, Schrammsteine, Kaiserkrone a Zirkelstein, Mały Zschirnstein a Wulki Zschirnstein (najwyša hora Sakskeje Šwicy), potom Papststein a Gohrisch a mjez nimaj w dalinje pola Ústí nad Labem Buková hora ze swojej telewizijnej wěžu. Prědku móžeš krosnowansku skału Lokomotiwa pola Rathena widźeć. Na wobzoru slěduje nětko Děčínský Sněžník (Wysoki Sněžnik, najwyša hora Połobskich pěskowčin), před nim Lilijowc, bóle naprawo Bastaja wotzady a nad tym twjerdźizna Königstein. Hišće bóle doprawa slěduja Rauenstein, Bärensteine a wjes Leupoldishain z ležownosću Wismuta. Na wobzoru so hrjebjeń wuchodnych Rudnych hór rozpřestrěwa a prědku je Pirna-Sonnenstein.

Wotkazy

Commons: Sächsische Schweiz – Zběrka wobrazow, widejow a awdiodatajow