Kislik
Kislik (tež oksygenij) je chemiski element, kotryž ma wósom protonow w jadrje. Ličba neutronow wotwisuje wot izotopa. Najčasćišo je chemisce zwjazany, dokelž je jara reaktiwny. Jeho chemiski symbol je O (łaćonski: Oxygenium, wot grjek. ὀξύς oxys „wótry, kisały“ a γεν- gen- „zhotowić“).
| Kajkosće | |||||||||||||||||||||||||||||||
|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
|
| |||||||||||||||||||||||||||||||
| Powšitkowne | |||||||||||||||||||||||||||||||
| mjeno, symbol, rjadowy ličbnik | Kislik, O, 8 | ||||||||||||||||||||||||||||||
| serija | Njekow | ||||||||||||||||||||||||||||||
| skupina, perioda, blok | 16, 2, p | ||||||||||||||||||||||||||||||
| napohlad | bjezbarbny płun | ||||||||||||||||||||||||||||||
| masowy podźěl na zemskej wobalce | 49,4 % | ||||||||||||||||||||||||||||||
| Atomarne | |||||||||||||||||||||||||||||||
| atomowa masa | 15,9994 u | ||||||||||||||||||||||||||||||
| atomowy radius (wuličeny) | 60 (48) pm | ||||||||||||||||||||||||||||||
| kowalentny radius | 73 pm | ||||||||||||||||||||||||||||||
| Van-der-Waals-Radius | 152 pm | ||||||||||||||||||||||||||||||
| elektronowa konfiguracija | [He]2s22p4 | ||||||||||||||||||||||||||||||
| elektrony na energijowym niwowje | 2, 6 | ||||||||||||||||||||||||||||||
| 1. ionizowanska energija | 1313,9 kJ/mol | ||||||||||||||||||||||||||||||
| 2. ionizowanska energija | 3388,3 kJ/mol | ||||||||||||||||||||||||||||||
| 3. ionizowanska energija | 5300,5 kJ/mol | ||||||||||||||||||||||||||||||
| 4. ionizowanska energija | 7469,2 kJ/mol | ||||||||||||||||||||||||||||||
| Fyzikaliske | |||||||||||||||||||||||||||||||
| agregatny staw | płunojty | ||||||||||||||||||||||||||||||
| Modifikacije | 2 (O2, Ozon O3) | ||||||||||||||||||||||||||||||
| kristalowa struktura | kubiski | ||||||||||||||||||||||||||||||
| hustosć | 1,429 při 273,15[1] K | ||||||||||||||||||||||||||||||
| twjerdosć po Mohs | žana (płun) | ||||||||||||||||||||||||||||||
| magnetizm | paramagnetiski | ||||||||||||||||||||||||||||||
| škrějny dypk | 54,40 K (−218,79[1] °C) | ||||||||||||||||||||||||||||||
| warjenski dypk | 90,18 K (−182,97[1] °C) | ||||||||||||||||||||||||||||||
| molarny wolumen | 22,42 · 10−3 m3/mol | ||||||||||||||||||||||||||||||
| wuparna ćopłota | 3,4099 kJ/mol | ||||||||||||||||||||||||||||||
| škrějna ćopłota | 0,22259 kJ/mol | ||||||||||||||||||||||||||||||
| parowy ćišć | 10 · 103 Pa při 61 K | ||||||||||||||||||||||||||||||
| zwukowa spěšnosć | 317,5 m/s při 293 K | ||||||||||||||||||||||||||||||
| specifiska ćopłotna kapacita | 920 J/(kg · K) | ||||||||||||||||||||||||||||||
| ćopłotna wodźiwosć | 0,02674 W/(m · K) | ||||||||||||||||||||||||||||||
| Chemiske | |||||||||||||||||||||||||||||||
| oksydaciske stawy | −2, −1, 0, +1, +2 | ||||||||||||||||||||||||||||||
| oksidy (baziskosć) | |||||||||||||||||||||||||||||||
| normalny potencial | 1,23 | ||||||||||||||||||||||||||||||
| elektronowa negatiwnosć | 3,44 (Pauling-Skala) | ||||||||||||||||||||||||||||||
| izotopy | |||||||||||||||||||||||||||||||
| |||||||||||||||||||||||||||||||
| NMR-kajkosće | |||||||||||||||||||||||||||||||
| Njestrašnostne pokazy | |||||||||||||||||||||||||||||||
| Markěrowanje jako strašna maćizna | |||||||||||||||||||||||||||||||
|
| |||||||||||||||||||||||||||||||
| R- a S-sady | R: Předłoha:R-sady | ||||||||||||||||||||||||||||||
| S: Předłoha:S-sady | |||||||||||||||||||||||||||||||
| Po móžnosći a jeli je zwučeny, so SI-jednoty wužiwaja. Jeli nic druhe zapisowany, płaća mjenowane daty při standardnych wuměnjenjach. | |||||||||||||||||||||||||||||||
Kislik je bjezbarbny, njewonjaty a bjezsłodowy płun. Jako element so zjewi nimale jenož w molekularnej formje, a to jako O2, ale tež O3 (ocon).
Je jedyn z hłownych wobstatkow zemskeje atmosfery, ale tež wustupuje jako wobstatk silikatow w kamjenjach.
Jeho najčasćiše wjazby na zemi su woda a silikaty.
Wotkryće a mjeno
wobdźěłaćŠwed Carl Wilhelm Scheele a Jendźelčan Joseph Priestley stej element kislik wokoło lěta 1775 wotkryłoj. Francoz Lavoisier je wono oxygen mjenował (grjeksce oxys: kisilina ; a grjeksce gignomai: činju)
Za žiwochow
wobdźěłaćZa wjele žiwochow kislik je njeparujomny za jich dychanje. Ale tež eksistuja žiwochi, kotřiž njetrjebaja kislik, předewšěm při jednobańkowcach.
Zelene rostliny, wšelake algi, ale tež někotre jednobańkowcy płodźa jón přez rozpačenje wot wody. Rostliny a algi potrjebuja za to swětło słónca. To rěka fotosynteza.
