Silikat

Silikaty su sele a ester ortho-kisaliny (si (OH) 4) a jeje kondensaty. Estry wopisuja so pod křemjenjowym mustrom, za kondensata hlej křemjenjowe kisaliny. Wšitke sele su přez SiO₄−tetraeder natwarjene wjazby, kotrychž tetraederojo pak móža na wšelake wašnje mjez sobu zwjazani być. Njezwjazane městna tetraederow přinošuja k wurunanju nabiwanja metalowe kacije abo předleža ewentualnje jako hydroksydstwa (OH−). Z wuwzaćom alkalisilicatow su Silicate njerozpušćomne we wodźe abo druhich rozpušćenskich srědkach.

Přirodne silikaty (silicatminerale) hraja wulku rólu w mineralogiji, dokelž hodźi so jara wjele mineralow tutej skupinje płatow přirjadować. Zemska skora wobsteji z masowym podźělom wjace hač 90 % ze silikatow a zemskeho płašća nimale dospołnje. Najčasćiše silikaty w zemskej skorje su z wolumenowym podźělom 50-60% pólne pozdźe. Druhe wažne kamjenjetworjace minerale su błyšćaki, zwukowe minerale, amfibole, pyroxena, granat a olivin. Časty mineral Quarz (SiO2) liči so w němskorěčnej literaturje k oksidam, w anglo-ameriskim pismowstwje pak k silicatam.

struktura

Wšitkim silikatmineralnym je zhromadny twarski princip swójski, tohodla hodźa so poměrnje jednorje do systematiskeho porjada přinjesć. Zakładne twarske kamjenje wšěch Silikatow su SiO4-Tetraeder. Siliciumowy atom je při tym wot štyrjoch kislikowych atomow wobdaty. Kislikowe atomy dótknu so swojeje wulkosće dla, srjedźa wostanje městno za poměrnje mały siliciumatom.

silikatowy tetraedon

Dalša kajkosć silicate wobsteji w zamóžnosći kislikowych atomow, so runočasnje na wšelakich SiO4-Kompleksach wobdźěleć. Z toho wuchadźeja nimo izolowanych siO4-Tetraedrow dalše, zestajane twarske elementy:

izolowani tetraederojo
dwójny tetraeder
kruhojte struktury
jednore a dwójne rjećazy
worštowe struktury
róštowe struktury

Aluminium móže so chemisce podobnje zadźeržacy silicium narunać a substituować (rěči so tu wo „isomorfem narunanju“), silikaty, w kotrychž so to stawa, mjenujemy alumosilicate. Při zatwarje aluminija (Al3 + město si4 +) do mineralneje lěsecy dyrbi so wurunanje přez zatwar dalšich pozitiwnje prošenych ionow (kacije) přewjesć. Al: Si-poměr njemóže hódnotu 1 překročić, ryzy aluminaty so w přirodźe njejewja.

wustupowanje

Silikaty jewja so we wšěch wodźiznach w niskej koncentraciji rozpušćene.
Někotre skupiny organizmow tworja šćerkate skelety, hłowna produkcija stanje so najskerje přez planktonisce žiwe organizmy kaž šćerkowe algije (diatomy) a pruhowe zwěrjatka (radiolarije). Někotre hubicy natwarjeja tohorunja šćerkate róštowe struktury.
Wšitke zemi podobne planety wobsteja z wulkeho dźěla ze silikatow.

wužitk

jako djebjeńki

Kwarcowe warietety ametyst, Aventurin-kwarc, chalcedon, citrin, moosachat su woblubowane debjenkowe kamjenje.
Drohokamjenjej smaragd a akwamarin stej warieteta Berylla.

w industriji

jako wohnjoškitne twarske platy
w barbach
w płokanskej industriji

dopokaz

Silikat móže so z probu wodoweje kapki dopokazać. Substanca přesadźi so we wołojće z kalciumowym fluoridom a syrikowej kisalinu. W přitomnosći silicijoweho dioksyda nastawa płunojty siliciumowy trafluorid, kotryž kondensuje na włóžnej, čornej filtrowej papjerje nad wotewrjenjom tyhelow zaso k běłemu silicijowemu dioksydej.

literatura

https://de.wikipedia.org/wiki/Silicate