Wodźik
Wodźik (tež hydrogen abo hydrogenium) je chemiski element ze symbolom H (za łaćonski hydrogenium „wodozhotowjer“; wot starogrjekskeho słowa ὕδωρ hydōr „woda“ a γίγνομαι gignomai „bywać, nastać“) a rjadowym ličbnikom 1. Ma najmjeńše atomy wšěch elementow. Je jenički element, kotrehož jadro při najčasćišim izotopje jenož proton ma, ale žadyn neutron nima. Nimo toho eksistujetej dwaj dalšej izotopaj, a to deuterium a tritium, kotrejž matej nimo protona tež jedyn neutron resp. dwaj neutronaj.
| Kajkosće | |||||||||||||||||||||||||
|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
|
| |||||||||||||||||||||||||
| Powšitkowne | |||||||||||||||||||||||||
| mjeno, symbol, rjadowy ličbnik | Wodźik, H, 1 | ||||||||||||||||||||||||
| serija | Njekow | ||||||||||||||||||||||||
| skupina, perioda, blok | 1, 1, 1 | ||||||||||||||||||||||||
| napohlad | bjezbarbny płun | ||||||||||||||||||||||||
| masowy podźěl na zemskej wobalce | 0,88 % | ||||||||||||||||||||||||
| Atomarne | |||||||||||||||||||||||||
| atomowa masa | 1,00794 u | ||||||||||||||||||||||||
| atomowy radius (wuličeny) | 25 (53) pm | ||||||||||||||||||||||||
| kowalentny radius | 37 pm | ||||||||||||||||||||||||
| Van-der-Waals-Radius | 120 pm | ||||||||||||||||||||||||
| elektronowa konfiguracija | 1s1 | ||||||||||||||||||||||||
| elektrony na energijowym niwowje | 1 | ||||||||||||||||||||||||
| 1. ionizowanska energija | 1312 kJ/mol | ||||||||||||||||||||||||
| Fyzikaliske | |||||||||||||||||||||||||
| agregatny staw | płunojty | ||||||||||||||||||||||||
| hustosć | 0,0899 při 273 K | ||||||||||||||||||||||||
| twjerdosć po Mohs | žana (płun) | ||||||||||||||||||||||||
| magnetizm | magn. suszeptibilita = 8 · 10−9 | ||||||||||||||||||||||||
| škrějny dypk | 14,025 K (−259,125 °C) | ||||||||||||||||||||||||
| warjenski dypk | 20,268 K (−252,882 °C) | ||||||||||||||||||||||||
| molarny wolumen | 22,42 · 10−3 m3/mol | ||||||||||||||||||||||||
| wuparna ćopłota | 0,891 kJ/mol | ||||||||||||||||||||||||
| škrějna ćopłota | 0,117 kJ/mol | ||||||||||||||||||||||||
| parowy ćišć | 209· 103 Pa při 23 K | ||||||||||||||||||||||||
| zwukowa spěšnosć | 1314 m/s při 298,15 K | ||||||||||||||||||||||||
| specifiska ćopłotna kapacita | 14304 J/(kg · K) | ||||||||||||||||||||||||
| elektriska wodźiwosć | 0 S/m | ||||||||||||||||||||||||
| ćopłotna wodźiwosć | 0,1815 W/(m · K) | ||||||||||||||||||||||||
| Chemiske | |||||||||||||||||||||||||
| oksydaciske stawy | +1, −1 | ||||||||||||||||||||||||
| oksidy (baziskosć) | H2O , H2O2 (amphoter) | ||||||||||||||||||||||||
| normalny potencial | 0 | ||||||||||||||||||||||||
| elektronowa negatiwnosć | 2,1 (Pauling-Skala) | ||||||||||||||||||||||||
| izotopy | |||||||||||||||||||||||||
| |||||||||||||||||||||||||
| NMR-kajkosće | |||||||||||||||||||||||||
| Njestrašnostne pokazy | |||||||||||||||||||||||||
| Markěrowanje jako strašna maćizna z "RL 67/548/EWG, Anh. I" | |||||||||||||||||||||||||
|
| |||||||||||||||||||||||||
| R- a S-sady | R: Předłoha:R-sady | ||||||||||||||||||||||||
| S: Předłoha:S-sady | |||||||||||||||||||||||||
| Po móžnosći a jeli je zwučeny, so SI-jednoty wužiwaja. Jeli nic druhe zapisowany, płaća mjenowane daty při standardnych wuměnjenjach. | |||||||||||||||||||||||||
Na zemi wodźik je najčasćišo chemisce zwjazany, dokelž je jara reaktiwny.
W kosmje
wobdźěłaćNimo toho wón je najčasćiši element w kosmje. Zjednoći so we hwězdach k heliumej.
Kajkosće
wobdźěłaćWodźik so na powětrje a kisliku k wodźe spali. Płomjo je módre. Při wěstym měšenskim poměrje so to kaž eksplozija stanje.
Wažne wjazby
wobdźěłaćOksidaj
wobdźěłaćWodźik wustupuje w dwěmaj oksidomaj, při tym wodźik přeco je jednohódnotny.
- H2O (woda) je najčasćiša wjazba wodźika. Nastanje přez spalenje wodźika.
- H2O2 (wodźikowy peroksid) wustupuje rědšo, dokelž je bóle reaktiwny hač woda.
