Wulka bónčawa
| |
| Wulka bónčawa (Nymphaea alba) | |
| systematika | |
|---|---|
| Domena | Eukaryoty |
| Swět | Rostlinstwo |
| rjad: | (Nymphaeales) |
| swójba: | Bónčawowe rostliny (Nymphaeaceae) |
| podswójba: | Nymphaeoideae |
| ród: | Bónčawa[1][2] (Nymphaea) |
| podród: | Nymphaea |
| družina: | Wulka bónčawa |
| wědomostne mjeno | |
| Nymphaea alba | |
| Linnaeus | |
Wulka bónčawa abo běła bónčawa (Nymphaea alba) je rostlina ze swójby bónčawow. Dalše ludowe mjena za bónčawu su wódna knježička, hatna knježička, wódna lilija, wódna kanka, hatna lilija a hatna husyčka[3].
Wopis wobdźěłać
Wulka bónčawa je wódna rostlina, kotraž maja hač do 3 m dołho stołpikate, na wodźe płuwace łopjena.
Pjenk je tołsty a łažacy.
Rostlina ma z 3 m najdlejše łopjenowe a kćenjowe stołpiki z domjaceje flory.
Łopjena wobdźěłać
Łopjena su wulke, kulojte, na spódku hłuboko zarězowane a maja přeměr wot 10 hač 30 cm. Łopjenate nerwy su hač do kromy kaž widły dwójce abo trójce dźělene z prěčnymi nerwami. Wone su jenož na nasadźe dołhich, elastiskich stołpikow hłuboko zarěznjene. Jich dychawki su na hornim boku.
Kćenja wobdźěłać
Wona kćěje wot meje hač do awgusta. Kćenja płuwaja, su wulke a docpěja přeměr wot 10 hač do 12 cm. 10 hač do 25, maksimalnje 30 krónowych łopješkow su podołhojte, přeco běłe a tak dołhe kaž keluškowe łopješka abo dlěše. 4 hač do 5 keluškowych łopjenow je hrube, zelene abo brunojte a podołhojte. Mnoholičbne, sněhběłe krónowe łopješka nutř k próškowym łopješkam přistupja. Kćenja móžu wobsahować hač do 125 žołtych próškowych łopješkow. Kćenja so jenož wodnjo puknu.
Płódnik je kulojty a ma płony, žołty plěšk z 12 hač do 20 plěškowymi promjenjemi. Wón so po wopróšenju wot insektow pod wodu nuri a so k jahodowemu płodej wuwiwaja, kotryž potom zhni a symjenja pušći.
Płody wobdźěłać
Płód je krušwojta tobołka, kotrež maja horjeka radialnje rozrjadowane plěški.
Stejnišćo wobdźěłać
Wona rosće we małowutkatych abo wutkatych, stejacych abo pomału běžacych wodach, a to w hatach, starych wodach a měrnych jězorach.
Rozšěrjenje wobdźěłać
Wulka bónčawa je w nimale cyłej Europje rozšěrjena.
Podobnej družinje wobdźěłać
- Mała bónčawa Nymphaea candida ma kćenja z přeměrom mjezy 6 a 8 cm a rosće w małowapnych wodach w srjedźnej, wuchodnej a sewjernej Europje. Kćenjowe łopjena su krótše hač keluškowe łopjena. Kćenjowy spódk je słabje 4hranity. Plěškowa tačel je jasnje konkawna a ma 6 hač do 12 płěškowych promjenjow.
- Nymphaea tetragona rosće w sewjerowuchodnej Europje. Kćenjowy spódk je jasnje štyrihranity. Keluchowe łopjena zwostawaneju hač do zrałosće płoda. Płuwace łopjena su podołhojte a docpěja šěrokosć wot 8 cm.
Wobraza wobdźěłać
-
Wulke bónčawy -
ilustracija (Otto Wilhelm Thomé, 1885)
Noty wobdźěłać
- ↑ Pawoł Völkel: Prawopisny słownik hornjoserbskeje rěče. Hornjoserbsko-němski słownik. Ludowe nakładnistwo Domowina, Budyšin 2005, ISBN 3-7420-1920-1, str. 49.
- ↑ W internetowym słowniku: Seerose
- ↑ Jurij Kral: Serbsko-němski słownik, ISBN 3-7420-0313-5, strona 124, ale w pluralu hatne husyčki
Žórła wobdźěłać
- GU Maxi-Kompaß Blumen, ISBN 3-7742-3852-9, strona 170 (němsce)
- GU Naturführer Blumen, ISBN 3-7742-1507-3, strona 170 (němsce)
- Seidel/Eisenreich: BLV Bestimmungsbuch Blütenpflanzen, ISBN 3-405-13557-5, stronje 64-65 (němsce)
- Schauer - Caspari: Pflanzenführer für unterwegs, ISBN 978-3-8354-0354-3, 2. nakład, 2008, strona 40 (němsce)
- Spohn, Aichele, Golte-Bechtle, Spohn: Was blüht denn da? Kosmos Naturführer (2008), ISBN 978-3-440-11379-0, strona 172 (němsce)
- Ullstein Lexikon der Pflanzenwelt, 1973, ISBN 3-550-16019-4, strona 406 (němsce)
- Kral, Jurij: Serbsko-němski słownik hornjołužiskeje rěče. Maćica serbska, Budyšin (1927)
- Rězak, Filip: Němsko-serbski wšowědny słownik hornjołužiskeje rěče. Donnerhak, Budyšin (1920)
- Völkel, Pawoł: Hornjoserbsko-němski słownik, Ludowe nakładnistwo Domowina, Budyšin (1981)
Eksterne wotkazy wobdźěłać
- Wulka bónčawa. W: FloraWeb.de. (němsce)