Jězor

wot kraja wobdata stejaca wodźizna

Jězor słuša ke kategoriji stejatych wodźiznow, kotrež móža při- abo wottok běžateje wody měć a su dospołnje z twjerdźiznu wobdate. Wón woznamjeni so w dalokej měrje přez wuwaženy ekosystem.

Bodamski jězor

Definicija

wobdźěłać

Jězor je nutřkokrajna wodźizna, w kotrejž so (wjetše) mnóstwo wody we wužłobjenju zemje nahromadźić móže. Porno nutřkokrajnym morju (kaž na přikład Srjedźne morjo) nima jězor direktny zwisk k oceanam na wysokosći hładźiny morja, z čimž so tež žadyn při- abo wottok přez mórske prudźenje njepokaza. Mnóstwo při- a wottoka je w přirunanju z cyłkownym mnóstwom wody w jězoru skerje małe. W rozdźělu k běžatej wodźe je jězor płony a njepokaza žadyn spad.

Z wida limnologiskeje definicije je jězor poprawom zasadnje hłubši hač hat abo łuža, tak zo móže so přez dny abo měsacy stabilne temperaturne worštowanje wutworić. Z frekwency přeměšenja, kotraž ma daloko sahace ekologiske sćěhi, hodźa so jězory kategorizować. W tutym zmysle někotre niske jězory, kaž na přikład Balaton, scyła jako „woprawdźite“ jězory njepłaća.

Při wšěm je wotmjezowanje mjez jězorami, hatami a łužami atd. njedokładne a přeco subjektiwne. Tohodla mjenuja někotři limnologojo kóždu z wodu napjelnjenu wužłobinu jako jězor. Za kategorizowanje by potom bjez wuznama było, hač je jězor stajnje, periodisce abo epizodisce z wodu pjelnjeny a hač stajne worštowanje wutwori.

Jězor wopřija zwjetša słódku wodu, eksistuja pak tež wulke słone jězory, kaž na přikład Kaspiske morjo, Aralski jězor a Mortwe morjo. Někotre jězory su tež bohate na sodu, kaž jězory wokoło wulkeho hrjebinoweho přełama we wuchodnej Africe.

Druha móžnosć definicije hodźi so přez wulkosć zawjesć, po kotrejž dyrbi jězor znajmjeńša jedyn hektar wulki być.[1]

Tež w astronomiji rěči so wo jězorach, jeli druhu běžitu maćiznu wobsahuja – kaž metanowe jězory na Titanje, měsačku Saturna.

Najwjetše jězory swěta

wobdźěłać
jězor přestrjeń hłubokosć połoženje kajkosć wody
Kaspiske morjo 393.898 km² 0995 m Ruska, Kazachstan, Azerbajdźan,
Iran, Turkmenistan
słona woda
Horni jězor 082.414 km² 0405 m Zjednoćene staty Ameriki, Kanada słódka woda
Viktoriaski jězor 068.870 km² 81 / 85 m Tansanija, Kenija, Uganda słódka woda
Huronski jězor 059.596 km² 0229 m Zjednoćene staty Ameriki, Kanada słódka woda
Michiganski jězor 058.016 km² 0281 m Zjednoćene staty Ameriki słódka woda
Tanganjikaski jězor 032.893 km² 1470 m Demokratiska republika Kongo, Tansanija, Sambija, Burundi słódka woda
Wulki mjedwjedźacy jězor 031.792 km² 0446 m Kanada słódka woda
Bajkalski jězor 031.492 km² 1642 m Ruska słódka woda
Malawiski jězor 029.600 km² 0706 m Malawi, Tansanija, Mosambik słódka woda
Wulki njewólniski jězor 028.438 km² 0614 m Kanada słódka woda
Erieski jězor 025.745 km² 0064 m Zjednoćene staty Ameriki, Kanada słódka woda
Winnipegski jězor 024.341 km² 0018 m Kanada słódka woda
Ontarioski jězor 019.259 km² 0244 m Zjednoćene staty Ameriki, Kanada słódka woda
Balchaš 018.428 km² 0026 m Kazachstan słabje słona woda
Ladogaski jězor 017.703 km² 0255 m Ruska słódka woda

Najwjetše łužiske jězory namakaja so w (kumštnej) Łužiskej jězorinje a nastachu z něhdyšich brunicowych jamow. Najwjetši z nich je Sedličanski jězor, kotryž leži sewjerowuchodnje Złeho Komorowa a ma přestrjeń wot 13,3 kwadratnych kilometrow. Nimale samsnu wulkosć ma najwjetši přirodny jězor Łužicy (a cyłeje Braniborskeje), Gójacki jězor sewjernje Błótow.

  1. Rüdiger Mauersberger: Klassifikation der Seen für die Naturraumerkundung des nordostdeutschen Tieflandes Templin, 2006.
  Commons: Jězory – Zběrka wobrazow, widejow a awdiodatajow
Z Wikipedije, swobodneje encyklopedije