Kónčkaty klon
_1.jpg)
| |
| Kónčkaty klon (Acer platanoides) | |
| systematika | |
|---|---|
| Domena | Eukaryoty |
| Swět | Rostlinstwo |
| Eurosidy II | |
| rjad: | (Sapindales) |
| swójba: | Mydłowcowe rostliny (Sapindaceae) |
| podswójba: | Jěrowcowe rostliny (Hippocastanoideae) |
| ród: | Klon[1][2] (Acer) |
| družina: | Kónčkaty klon |
| wědomostne mjeno | |
| Acer platanoides | |
| L. | |
| Mapa | |
| |
| Rozšěrjenje kónčkateho klona | |
Kónčkaty klon abo jawor (Acer platanoides) je lisćowy štom ze swójby mydłowcow (Sapindaceae), z roda klonow (Acer).
Po druhich žórłach zarjaduje so do swójskeje swójby klonowych rostlinow (Aceraceae).
Wopis
wobdźěłaćKónčkaty klon je w lěću zeleny štom, kotryž docpěje wysokosć wot 20 hač do 30 m (15-25 m) a starobu wot 150 hač do 200 lět. Štom je zmjerzkokruty, ale ćopły klima njewudźeržuje. Na sewjer polarneho kruha jenož wysokosć wot kerka docpěje.
Króna štoma je kulojta hač šěroko kehelojta a kmjen je krótki a ma sylne hałuzy.
Najprjedy skora je hładka a blědobruna, pozdźišo je ćmowobruna abo čornojta. Ma dołhe kwěkańcy a je rjapikata.
Młode hałuzy su brune, nahe.
Łopjena
wobdźěłaćZymske pupki su owalne, kulojte abo kónčkojte a docpěwaja dołhosć wot 3 hač do 10 mm.
Łopjena su schódne, napřećostejne, stołpikate z 3-20 cm dołhosću. Łopjena su zwjetša pjećlapate, rědko sydomlapate, docpěja dołhosć wot 15 cm (10/12-18 cm) a šěrokosć wot 20 cm. Lapy su daloko wobłukaće zubate, na wšěm boku z 1-2 zubomaj. Na hornim boku su ćěmnozelene, błyšćace, nahe, na delnim boku - jasniše, tróšku módrojte a na žiłkach - kosmate. Nazymske barbjenje je złotožołte abo ćěmnočerwjene.
Jich stołpiki mlokowu mězu wobsahuja.
Kultiwowane sorty móžeja čornočerwjene lisćo abo běło kromate łopjena měć.
Kćenja
wobdźěłaćKónčkaty klon kćěje wot apryla do meje. Pjećličbne kćenja so před zazelenjenju lisća jewja. Steja w krótkich, zrunanych, wokołkojtych pakićach, kotrež docpěja dołhosć wot 4 hač do 8 cm. Kćenjowy přikryw je dwójny. W kwětnistwje su dwusplažne a jednosplažne kćenja, kotrež stołpiki docpěja dołhosć wot 1-2 cm. Keluch a króna su podobne, žołtozelene abo blědožołte, docpěja dołhosć wot 4 hač do 7 mm. Próškowe łopješka su wósom. Płódnik je hornje stejacy.
Kćenja buchu wot pčołow wopróšene.
Štom w starobje wot něhdźe 20 lět kćěwowu zrałotu docpěje.
Płody
wobdźěłaćPłody su křidłate worjechi, při čimž křidlešce w tupym kuće abo nimale wodorunje wotstejitej. Dźělne płody docpěja dołhosć wot 4 hač do 5 cm (6 cm) a šěrokosć wot 15 mm. Płody zrawja w oktobrje.
Płody buchu wot wětra rozšěrjene.
Stejnišćo
wobdźěłaćKónčkaty klon rosće w słónčnych lěsach, wudolinskich a łučinowych lěsach. Rosće na wšěch pódach ale preferuje hłuboko sahace, włóžne, wutkate a bazowe hlinjane a kamjentne drjebiznowe pódy.
Rozšěrjenje
wobdźěłaćKónčkaty klon je w nimale cyłej Europje rozšěrjeny. Rozšěrjenje saha na wuchodźe hač do Urala a na sewjerje hač do Srjedźneje Šwedskeje a Južneje Finskeje. Tež rosće w Małej Aziji, Kawkazu, sewjernej Persiskej; w srjedźnej Europje wot nižiny hač do horiny z wysokosć wot 1000m. Pobrachuje we Wulkej Britaniskej a na kupach srjedźneho morja.
Zwonka přirodneho rozšěrjenskeho teritorija so často w parkach a na alejach plahuje.
Wužiwanje
wobdźěłaćHódnotne, twjerde, ćežke a cunonitkojte drjewo bu za meble, blidowe deski a hudźbowe nastroje wužiwane.
Sorty (wuběrk)
wobdźěłaćWažne sorty su:
- 'Oregon Pride'
- 'Cleveland'
- 'Summershade'
- 'Drummondii' ma panašěrowane łopjena.
Sćěhowace tři sorty maja ćmowopurpurowe łopjena.
- 'Schwedleri'
- 'Faasen's Black'
- 'Crimson King'
- 'Columnare' njese jednore, zelene łopjena a ma wuski, stołpojty róst.
Choroby
wobdźěłaćNa łopjenach so často čorne blečki jewja, kotrež hrib zawinuje.
Nóžki
wobdźěłać- ↑ Pawoł Völkel: Prawopisny słownik hornjoserbskeje rěče. Hornjoserbsko-němski słownik. Ludowe nakładnistwo Domowina, Budyšin 2005, ISBN 3-7420-1920-1, str. 196.
- ↑ W internetowym słowniku: Ahorn
Žórła
wobdźěłać- Botanica, Bäume und Sträucher, Über 2000 Pflanzenporträts, ISBN 978-3-8331-4467-7, strona 61 (němsce)
- Bruno P. Kremer: Steinbachs Naturführer Bäume & Sträucher, ISBN 978-3-8001-5934-5, strona 146 (němsce)
- Helmut Pirc: Ahorne. Stuttgart 1994, ISBN 3-8001-6554-6 (němsce)
- Mayer, Schwegler: Welcher Baum ist das?, Bäume, Sträucher, Ziergehölze, ISBN 978-3-440-11273-1, strona 72 (němsce)
- Seidel/Eisenreich: BLV Bestimmungsbuch Bäume und Sträucher, ISBN 3-405-13737-3, strony 62-63, 148, 155, 169, 185 (němsce)
- Spohn, Aichele, Golte-Bechtle, Spohn: Was blüht denn da? Kosmos Naturführer (2008), ISBN 978-3-440-11379-0, strona 426 (němsce)
- Spohn: Welcher Baum ist das? Die neuen Kosmos-Naturführer, ISBN 978-3-440-10794-2, strona 132 (němsce)
- Ulrich Hecker: BLV Bestimmungsbuch Bäume und Sträucher, ISBN 3-405-13737-3, strona 62 (němsce)
Eksterne wotkazy
wobdźěłać- Botanický herbář (čěsce)
- garten.cz (čěsce), (pól.), (němsce), (jendź.), (słow.)
- atlas-roslin.pl (pólski)
- USDA plants database (jendź.)
- Flora of Northern Ireland (jendź.)
- Gartendatenbank (němsce)
- Plants for a Future (jendź.)
- Global Invasive Species Database (jendź.)