Módre črijki

Módre črijki (Aconitum napellus)

systematika

Domena

Eukaryoty

Swět

Rostlinstwo

rjad:

(Ranunculales)

swójba:

Maslenkowe rostliny
(Ranunculaceae)

podswójba:

(Ranunculoideae)

tribus:

(Delphinieae)

ród:

Črijki^[1] (Aconitum)

družina:

Módre črijki^[2]

wědomostne mjeno

Aconitum napellus

L.

Wikipedija:Projekt za botaniku

p • d • w

Módre črijki^[2] (Aconitum napellus) su rostlina ze swójby maslenkych rostlinow, z roda črijkow. Dalše serbske mjena su swjateje marcyne stupnički, swjateje marcyne črijki, swjateje marcyne kapički, módre hołbiki a módre šišaki.

Wopis

Módre črijki su trajne zelo, kotrež docpěje wysokosć wot 0,5 hač do 1,5 m a maja sylny, najčasćišo njehałužkowany stołpik. Módre črijki su jara jědojte kaž wšě družiny tutoho roda.

Łopjena

Wulke łopjena su rukoformowe a hač do póda 5- hač do 7-dźělne. Jich wotrězki maja šwižno-lancetojte kónčki.

Kćenja

Kćěje wot junija hač do awgusta. Mnoholičbne Kćenja steja w na kóncu stejacych w prawej měrje abo sylnje so rozhałuzowanych kićach a su ćmowomódrowioletne abo ćmowomódre a docpěja dołhosć wot 2 hač 3 cm. 5 kćenjowych łopjenow su njesymetriske; najhorniše je kaž "helm" formowane a njeje wyši hač šěroki. Próškowe łopješka su zwjetša kosmate. Proterandriske kćenja su jako wuwzaće maslenkich rostlinow dorsiwentralne.

Kćenja bu wot čmjełow wopróšene.

Maćizny

Rostlina wobsahuje alkaloidy Aconitinoweho typa. Jěd móže samo intaktnu kožu předrěwać.

Stejnišćo

Wón rosće w hórskich lěsach, wysokotrajnowych honach a na rěčnych brjohach.

Rozšěrjenje

Módre črijki je w srjedźnych a wysokich horach cyłeje Europy rozšěrjeny.

Wužiwanje

Prjedy je so jěd za preparaciju šipowych a hlebijowych kónčkow wužiwała. Medicinsce aconitinowe alkaloidy so jako sylnje skutkowacy anestezijowacy srědk wužiwa.

Podobnej družinje

Pakićojte črijki (Aconitum paniculatum) ma pakićojte kwětnistwo.
Pisane stupnički (Aconitum variegatum) ma najčasćišo pakićojte kwětnistwo a wysoki helm kaž čećikata čapka.

Nóžki

↑ Pawoł Völkel: Prawopisny słownik hornjoserbskeje rěče. Hornjoserbsko-němski słownik. Ludowe nakładnistwo Domowina, Budyšin 2005, ISBN 3-7420-1920-1, str. 72.
↑ ^2,0 ^2,1 W internetowym słowniku: Eisenhut

Žórła

Botanica, Einjährige und mehrjährige Pflanzen, Über 2000 Pflanzenporträts, ISBN 978-3-8331-4469-1, strona 50 (němsce)
GU Maxi-Kompaß Blumen, ISBN 3-7742-3852-9, strona 9 (němsce)
GU Naturführer Blumen, ISBN 3-7742-1507-3, stronje 8-9 (němsce)
Schauer - Caspari: Pflanzenführer für unterwegs, ISBN 978-3-8354-0354-3, 2. nakład, 2008, strona 300 (němsce)
Seidel/Eisenreich: BLV Bestimmungsbuch Blütenpflanzen, ISBN 3-405-13557-5, stronje 210-211 (němsce)
Spohn, Aichele, Golte-Bechtle, Spohn: Was blüht denn da? Kosmos Naturführer (2008), ISBN 978-3-440-11379-0, strona 230 (němsce)

Wotkazy

« Módre črijki » w druhich projektach Wikimedije:

Módre črijki w Commons (multimedialne dataje)
Módre črijki we Wikispecies (zběrka wo wšěch žiwochach)

Módre črijki. W: FloraWeb.de. (němsce)
BioLib (čěsce), (jendź.)
garten.cz (čěsce), (pól.), (němsce), (jendź.), (słow.)
G. Madaus: Lehrbuch der biologischen Heilmittel (němsce)
giftpflanzen.com (němsce)
USDA plants database (jendź.)
Gartendatenbank (němsce)
Plants for a Future (jendź.)

[1] Pawoł Völkel: Prawopisny słownik hornjoserbskeje rěče. Hornjoserbsko-němski słownik. Ludowe nakładnistwo Domowina, Budyšin 2005, ISBN 3-7420-1920-1, str. 72.

[boehmak-2] 2,0 ^2,1 W internetowym słowniku: Eisenhut

[1]

[2]