Prawy muchownik
| |
| Prawy muchownik (Amelanchier ovalis) | |
| systematika | |
|---|---|
| Domena | Eukaryoty |
| Swět | Rostlinstwo |
| Rosidy Eurosidy I | |
| rjad: | (Rosales) |
| swójba: | Róžowe rostliny (Rosaceae) |
| podswójba: | (Spiraeoideae) |
| tribus: | Pyreae |
| podtribus: | Jadrješkosadowe rostliny (Pyrinae) |
| ród: | Muchownik[1] (Amelanchier) |
| družina: | Prawy muchownik |
| wědomostne mjeno | |
| Amelanchier ovalis | |
| Medik. | |
Prawy muchownik (Amelanchier ovalis) je kerk ze swójby róžowych rostlinow.
Synonym wobdźěłać
- Amelanchier vulgaris (Moench)
Wopis wobdźěłać
Prawy muchownik je w lěće zeleny, sylnje rozhałuzowany, kulowaty kerk, kotryž docpěwa wysokosć wot 1 hač 3 m. Wutwori wuběžki.
Króna je husta.
Kerk so z jeho korjenjemi hłuboko do skalnych škałobow předobywaja.
Skora je oliwozelena hač bruna. Młode hałuzy su na spočatku běłowołmojće kosmate, ale so pozdźišo wobnaža. Zymske pupki su jejkojte, husto pjelsćojće kosmate a docpěwaja dołhosć wot 5 hač do 7 mm. Zdónk docpěwa tołstosć wot 6 cm.
Łopjena wobdźěłać
Łopjency su owalne hač kulowate, wótro rězane, na hornim boku blědozelene a nahe, na delnim boku na spočatku nažołć, našěr abo naběl pjelsćojte, pozdźišo nahe a docpěwaja dołhosć wot 2 hač 4 cm (2,5-5 cm) a šěrokosć wot hač do 3 cm. Měnjate łopjena njesu 8 hač 15 mm dołhi stołpik. Jich nazymske barbjenje je oranžowe hač čerwjene.
Pódlanske łopjena su małke, třiróžkaće prynkojte a z łopjenowym stołpikom zrosćene.
Kćenja wobdźěłać
Kćěje wot apryla hač meje (junija). Kćenja su pjećličbne, so před łopjenami jewja a steja po třoch hač po sedmjoch w zrunanych kićach. Krónowe łopješka su linealne, běłe abo nažołć běle, zwonka cybate, docpěwaja dołhosć wot 1,5 hač 2 cm a wostanu hač do zrałoty płodow. Keluch je pjelsćojće kosmaty. Keluškowe łopješka su wusko-třiróžkate a krótše hač wuske krónowe łopješka. Próškowe łopješka su dwaceći. Pjeć płodowych łopješkow je zdźěla ze sobu zrosćene, při čimž kóžde płodowe łopješko wobsahuje jedne symjo.
Płody wobdźěłać
Jabłukowe płody su dołho stołpikate, kulowate, kaž hróšatko wulke, zrałe čorne, namódreń zwobručowane a jědźne. Docpěwaja wulkosć wot 8 hač do 10 mm. Wone wot awgusta hač do septembra dozrawja. Jich wuschnjeny keluch je zwjetša wobroćeny.
Płody su prjedy z městnami jako narunanje za rózynki a rózynčki słužili. Wone so wot ptačkow, předewšěm wot dróznow žeru.
Stejnišćo wobdźěłać
Rosće na skalach, skalnych wobkromach, w słónčnych dubowych a chójnowych lěsach. Ma radšo suche, bazowe, małowutkate, małohumusowe skalne a kamjentne pódy na dospołnje słónčnych, w lěće ćopłych, skalnych zwisach, w swětłych kerčinach a swětłych měšanych lěsach.
Často wustupuje hromadźe z kisalnikami, mnohokałačkatymi róžami, čećikatymi wišnjami, Prunus mahaleb) a brěčicami.
Rozšěrjenje wobdźěłać
Rostlina je w horinach srjedźneje a južneje Europy, w Alpach hač do wysokosćow wot 1800 (2000) m, w Małej Aziji a w sewjernej Africe rozšěrjena, při čimž na wuchod hač do Luxemburgskeje a sewjerowuchodnje hač do Pólskeje wustupuje.
Nóžki wobdźěłać
Žórła wobdźěłać
- Bruno P. Kremer: Steinbachs Naturführer Bäume & Sträucher, ISBN 978-3-8001-5934-5. strona 268 (němsce)
- Mayer, Schwegler: Welcher Baum ist das?, Bäume, Sträucher, Ziergehölze, ISBN 978-3-440-11273-1, strona 168 (němsce)
- Schauer - Caspari: Pflanzenführer für unterwegs, ISBN 978-3-8354-0354-3, 2. nakład, 2008, strona 456 (němsce)
- Schütt, Weisgerber, Schuck, Lang, Stimm, Roloff: Enzyklopädie der Laubbäume. Die große Enzyklopädie mit über 800 Farbfotos unter Mitwirkung von 30 Experten. ISBN 978-3-937872-39-1, strona 39, hesło Amelanchier ovalis (němsce)
- Spohn, Aichele, Golte-Bechtle, Spohn: Was blüht denn da? Kosmos Naturführer (2008), ISBN 978-3-440-11379-0, strona 414 (němsce)
- Spohn: Welcher Baum ist das? Die neuen Kosmos-Naturführer, ISBN 978-3-440-10794-2, strona 206 (němsce)
- Ulrich Hecker: BLV Bestimmungsbuch Bäume und Sträucher, ISBN 3-405-13737-3, strona 84 (němsce)
- Ulrich Hecker: BLV Handbuch Bäume und Sträucher, ISBN 978-3-8354-0021-4, strona 292 (němsce)
- Kubát, K. (Hlavní editor): Klíč ke květeně České reubliky. Academia, Praha (2002)
- Rothmaler, W. et al.: Exkursionsflora von Deutschland, Band 1-4, Spektrum Akademischer Verlag, Heidleberg, Berlin (2002) (němsce)
- Strasburger, E. et al.: Lehrbuch der Botanik für Hochschulen. 35. Auflage, Spektrum Akademischer Verlag, Heidleberg, Berlin (2002) (němsce)
Eksterne wotkazy wobdźěłać
- BioLib (čěsce), (jendź.)
- USDA plants database (jendź.)
- Plants for a Future (jendź.)