Módre črijki
Módre črijki (Aconitum napellus)
systematika
Domena Eukaryoty
Swět Rostlinstwo
rjad: (Ranunculales)
swójba: Maslenkowe rostliny
(Ranunculaceae)
podswójba: (Ranunculoideae)
tribus: (Delphinieae)
ród: Črijki[1] (Aconitum)
družina: Módre črijki[2]
wědomostne mjeno
Aconitum napellus
L.
Wobdźěłać
p  d  w
Škitana družinaJědojta družinaHojenska rostlina

Módre črijki[2] (Aconitum napellus) su rostlina ze swójby maslenkych rostlinow, z roda črijkow. Dalše serbske mjena su swjateje marcyne stupnički, swjateje marcyne črijki, swjateje marcyne kapički, módre hołbiki a módre šišaki.

Kćenje
Kćenja
Ilustracija (Otto Wilhelm Thomé, 1885
Aconitum napellus

Wopis wobdźěłać

Módre črijki su trajne zelo, kotrež docpěje wysokosć wot 0,5 hač do 1,5 m a maja sylny, najčasćišo njehałužkowany stołpik. Módre črijki su jara jědojte kaž wšě družiny tutoho roda.

Łopjena wobdźěłać

Wulke łopjena su rukoformowe a hač do póda 5- hač do 7-dźělne. Jich wotrězki maja šwižno-lancetojte kónčki.

Kćenja wobdźěłać

Kćěje wot junija hač do awgusta. Mnoholičbne Kćenja steja w na kóncu stejacych w prawej měrje abo sylnje so rozhałuzowanych kićach a su ćmowomódrowioletne abo ćmowomódre a docpěja dołhosć wot 2 hač 3 cm. 5 kćenjowych łopjenow su njesymetriske; najhorniše je kaž "helm" formowane a njeje wyši hač šěroki. Próškowe łopješka su zwjetša kosmate. Proterandriske kćenja su jako wuwzaće maslenkich rostlinow dorsiwentralne.

Kćenja bu wot čmjełow wopróšene.

Maćizny wobdźěłać

Rostlina wobsahuje alkaloidy Aconitinoweho typa. Jěd móže samo intaktnu kožu předrěwać.

Stejnišćo wobdźěłać

Wón rosće w hórskich lěsach, wysokotrajnowych honach a na rěčnych brjohach.

Rozšěrjenje wobdźěłać

Módre črijki je w srjedźnych a wysokich horach cyłeje Europy rozšěrjeny.

Wužiwanje wobdźěłać

Prjedy je so jěd za preparaciju šipowych a hlebijowych kónčkow wužiwała. Medicinsce aconitinowe alkaloidy so jako sylnje skutkowacy anestezijowacy srědk wužiwa.

Podobnej družinje wobdźěłać

  • Pakićojte črijki (Aconitum paniculatum) ma pakićojte kwětnistwo.
  • Pisane stupnički (Aconitum variegatum) ma najčasćišo pakićojte kwětnistwo a wysoki helm kaž čećikata čapka.

Nóžki wobdźěłać

  1. Pawoł Völkel: Prawopisny słownik hornjoserbskeje rěče. Hornjoserbsko-němski słownik. Ludowe nakładnistwo Domowina, Budyšin 2005, ISBN 3-7420-1920-1, str. 72.
  2. 2,0 2,1 W internetowym słowniku: Eisenhut

Žórła wobdźěłać

Wotkazy wobdźěłać

« Módre črijki » w druhich projektach Wikimedije:


Z Wikipedije, swobodneje encyklopedije