Módre črijki
Módre črijki[2] (Aconitum napellus) su rostlina ze swójby maslenkych rostlinow, z roda črijkow. Dalše serbske mjena su swjateje marcyne stupnički, swjateje marcyne črijki, swjateje marcyne kapički, módre hołbiki a módre šišaki.
| |
| Módre črijki (Aconitum napellus) | |
| systematika | |
|---|---|
| Domena | Eukaryoty |
| Swět | Rostlinstwo |
| rjad: | (Ranunculales) |
| swójba: | Maslenkowe rostliny (Ranunculaceae) |
| podswójba: | (Ranunculoideae) |
| tribus: | (Delphinieae) |
| ród: | Črijki[1] (Aconitum) |
| družina: | Módre črijki[2] |
| wědomostne mjeno | |
| Aconitum napellus | |
| L. | |
Wopis
wobdźěłaćMódre črijki su trajne zelo, kotrež docpěje wysokosć wot 0,5 hač do 1,5 m a maja sylny, najčasćišo njehałužkowany stołpik. Módre črijki su jara jědojte kaž wšě družiny tutoho roda.
Łopjena
wobdźěłaćWulke łopjena su rukoformowe a hač do póda 5- hač do 7-dźělne. Jich wotrězki maja šwižno-lancetojte kónčki.
Kćenja
wobdźěłaćKćěje wot junija hač do awgusta. Mnoholičbne Kćenja steja w na kóncu stejacych w prawej měrje abo sylnje so rozhałuzowanych kićach a su ćmowomódrowioletne abo ćmowomódre a docpěja dołhosć wot 2 hač 3 cm. 5 kćenjowych łopjenow su njesymetriske; najhorniše je kaž "helm" formowane a njeje wyši hač šěroki. Próškowe łopješka su zwjetša kosmate. Proterandriske kćenja su jako wuwzaće maslenkich rostlinow dorsiwentralne.
Kćenja bu wot čmjełow wopróšene.
Maćizny
wobdźěłaćRostlina wobsahuje alkaloidy Aconitinoweho typa. Jěd móže samo intaktnu kožu předrěwać.
Stejnišćo
wobdźěłaćWón rosće w hórskich lěsach, wysokotrajnowych honach a na rěčnych brjohach.
Rozšěrjenje
wobdźěłaćMódre črijki je w srjedźnych a wysokich horach cyłeje Europy rozšěrjeny.
Wužiwanje
wobdźěłaćPrjedy je so jěd za preparaciju šipowych a hlebijowych kónčkow wužiwała. Medicinsce aconitinowe alkaloidy so jako sylnje skutkowacy anestezijowacy srědk wužiwa.
Podobnej družinje
wobdźěłać- Pakićojte črijki (Aconitum paniculatum) ma pakićojte kwětnistwo.
- Pisane stupnički (Aconitum variegatum) ma najčasćišo pakićojte kwětnistwo a wysoki helm kaž čećikata čapka.
Nóžki
wobdźěłać- ↑ Pawoł Völkel: Prawopisny słownik hornjoserbskeje rěče. Hornjoserbsko-němski słownik. Ludowe nakładnistwo Domowina, Budyšin 2005, ISBN 3-7420-1920-1, str. 72.
- ↑ 2,0 2,1 W internetowym słowniku: Eisenhut
Žórła
wobdźěłać- Botanica, Einjährige und mehrjährige Pflanzen, Über 2000 Pflanzenporträts, ISBN 978-3-8331-4469-1, strona 50 (němsce)
- GU Maxi-Kompaß Blumen, ISBN 3-7742-3852-9, strona 9 (němsce)
- GU Naturführer Blumen, ISBN 3-7742-1507-3, stronje 8-9 (němsce)
- Schauer - Caspari: Pflanzenführer für unterwegs, ISBN 978-3-8354-0354-3, 2. nakład, 2008, strona 300 (němsce)
- Seidel/Eisenreich: BLV Bestimmungsbuch Blütenpflanzen, ISBN 3-405-13557-5, stronje 210-211 (němsce)
- Spohn, Aichele, Golte-Bechtle, Spohn: Was blüht denn da? Kosmos Naturführer (2008), ISBN 978-3-440-11379-0, strona 230 (němsce)
Wotkazy
wobdźěłać- Módre črijki. W: FloraWeb.de. (němsce)
- BioLib (čěsce), (jendź.)
- garten.cz (čěsce), (pól.), (němsce), (jendź.), (słow.)
- G. Madaus: Lehrbuch der biologischen Heilmittel (němsce)
- giftpflanzen.com (němsce)
- USDA plants database (jendź.)
- Gartendatenbank (němsce)
- Plants for a Future (jendź.)
 |
Tutón zapisk wo botanice je hišće jara krótki. Móžeš pomhać jón dale wutwarjeć. Za to stłóč horjeka na Wobdźěłać.
Jeli maja w druhej rěči hižo wobšěrniši zapisk wo samsnej temje, móžeš tutón tež přełožić. |
Jeli ma zapisk wjace hač jedyn njedostatk, wužij prošu předłohu |