Fonetika
Fonetika (grjek. φωνητικός "zwukowy"; wot φωνή "zwuk") — rěčespytna disciplina, kotraž přepytuje a wopisuje zwukowuju stronu čłowjeskeje rěče (system zwukow, tworjenje zwukow a jich akustiski zaćišć)[1].
Fonetika w cyłku zaběra so z fyziologiskej a akustiskej stronu rěče. Předmjet fonetiki je konkretny rěčny akt abo rěčenje (same tworjenje zwukow a jich akustiski zaćišć). Fonetiku rozeznawaja wot fonologije, kotraž njedźiwa na tworjenje zwukow a jich akustiski zaćišć, ale jenož na jich funkciju a nutřkownu relaciju (poměr) w zwukowym systemje. Wobaj předmjetaj stej wusko mjez sobu zwjazanej a so mjez sobu wudospołnjujetej[2].
Předmjety fonetiki su:
- zwuki rěče a jich klasifikacija (zwuk — elementarna jednotka fonetiki);
- dołhosć (kwantita), wysokosć (hustota), móc zwuka;
- organy rěče (rěčadła) — jazyk, zuby, dźasna (alweole), mjechke a twjerde njebjeska, płuca atd.;
- artikulacija zwuka (wašnje artikulacje);
- akcent (přizwuk), ton, sadowa intonacja;
- percepcija rěče atd.
Fonologija přepytuje fonemy a jich alofony, jich opozicije, złóžki atd.
Nóžki
wobdźěłać- ↑ Šewc-Schuster H. Gramatika hornjoserbskeje rěče. — Budyšin: Ludowe nakładnistwo Domowina, 1984. — Zwjazk 1 fonologija, fonetika a morfologija. — S. 10.
- ↑ Šewc-Schuster H. Gramatika hornjoserbskeje rěče. — Budyšin: Ludowe nakładnistwo Domowina, 1984. — Zwjazk 1 fonologija, fonetika a morfologija. — S. 14.
Wotkaz
wobdźěłaćrěčespytne discipliny
(fonologija |
fonetika |
gramatika
(morfologija |
syntaksa) |
leksikologija |
frazeologija |
semantika |
onomastika |
dialektologija |
stilistika) |
generatiwiski rěčespyt |
kognitiwiski rěčespyt |
komparatiwistski rěčespyt |
neurorěčespyt |
pragmatika |
psychorěčespyt |
sociologiski rěčespyt |
stawizniski rěčespyt
(etymologija) |
synchroniski rěčespyt |
teoretiski rěčespyt |
typologiski rěčespyt
ortografija |
pismowstwo |
stawizny rěčespyta
Fonetika: | zwuk rěče | segmentacija | organy rěče (rěčadła) | fonacija | artikulacija | wašnja artikulacje konsonantow | městno artikulacje konsonantow | formant | wokale | konsonanty | akcent (přizwuk) | ton | intonacja | złóžka | mora | MFA | fonetiska transkripcija |
Fonologija: | fonem | alofon | opozicija | pozicija | neutralizacja | minimalny por | fonologizacija | alternacija | fonematiska transkripcija |
Discipliny | akustiska fonetika | prosodija | akcentologija | ortoepija |
Rěčespytnicy | J. N. Baudouin de Courtenay | N. A. Trubieckoj | L. W. Ščerba | L. R. Zinder | R. I. Awanesow | R. O. Jakobson | N. Chomsky | G. Fant |
morfonologija | morfologija | syntaksa |