Bohosudov (němsce Mariaschein) je měšćanski dźěl Krupki (němsce Graupen) w Čěskej. Je předewšěm přez putnisku cyrkej Bolosćiweje maćerje Božeje znaty, kotraž so tež po něhdyšim wjesnym mjenje pomjenuje.

Bohosudov
Bohosudov na karće Čěskeje
Bohosudov na karće Čěskeje
DEC
Wopon
wopon
wopon
Zakładne daty
stat Chorhoj Čěskeje Čěska
kraj Chorhoj Wusčanskeho kraja Wusće
okres Teplice
gmejna Krupka
přestrjeń 2,02 km²
wobydlerstwo 4.014 (2011)
hustosć zasydlenja 1.987,1 wob./km²
Wobdźěłać
p  d  w
50.68166666666713.871944444444

Geografiske połoženje

wobdźěłać

Bohosudov leži w sewjernych Čechach, 7 km sewjerozapadnje wot Teplic. Přez měšćanski dźěl Krupki wjedźe dróha čo. 253, po kotrejž so Bohosudov z Dubí abo z Ústí nad Labem docpě.

 
Jezuitski klóšter wokoło lěta 1900.

Mariaschein wuwiwaše so poněčim ze wsy Althof z jeho z 13. lětstotka pochadźacym wodowym hrodom a w lěće 1446 naspomnjenej wsu Scheine (tež Schein, Scheune). W lěće 1591 připadny wjes Scheine Chomutovskim jezuitam, kotřiž wokoło lěta 1650 twarjenje konwenta a putniskeje cyrkwje započachu, kotruž Mariaschein mjenowachu. Tute mjeno bu wot lěta 1670 tež na wobě gmejnje Althof a Scheine přenjesene. Na zakładźe Benešowych dekretow dyrbješe němske wobydlerstwo Mariaschein po Druhej swětowej wójnje wopušćić. W lěće 1961 bu Bohsudov do Krupki zagmejnowany.

Stawizny putnikowanja a putniskeje cyrkwje

wobdźěłać
 
Putniska cyrkej

K wuwiću putnikowanja rozprawja legenda, zo rjadniske sotry z klóštra w Světecu, kotryž bu wot husitow wotpaleny, do Krupkowych lěsow ćeknychu. Při ćěkańcy wzachu Marijinu postawu z běłeje hliny sobu a schowachu ju w lipje. Po druhej podawiznje bu tu w lěće 1424 pječa na 300 wojowarjow, kotřiž běchu z bitwišća pola Aussig ćeknyli, wot husitow morjeni.

W lipje zakryta Marijina postawa je so pječa pozdźišo holcy w nuzy zjewiła. Na to bu na tutym městnje drjewjana kapałka natwarjena, w kotrejž so hnadowny wobraz bolosćiweje maćerje Božeje postaji a kotraž bu w lěće 1443 přez kamjentny twar narunana.

Prěnje Marijine putnikowanje je so hižo w lěće 1610 wotměło. Někak štyrceći lět pozdźišo započachu jezuića putnisku cyrkej twarić, kotraž bu w lětach 1701–08 w nadawku hrabjow Kolowrat wot Litoměričanskeho diecezanskeho twarskeho mištra Giulio Broggio a jeho syna Sohn Octavio Broggio w barokowym stilu přetworjeny.

Nad zachodowym portalom je mjez dwěmaj přetorhnjenymaj kulowatymaj wobłukomaj powjetšene zwobraznjenje hnadowneho wobraza. W nišomaj naprawo a nalěwo wot zachoda stejetej soše jezuitskeju swjateju Ignac z Lojole a Franc Xaver. Južny bok debja sochi čěskich krajnych patronow Wjacław, Ludmila, Jan Nepomuk a Prokop, sewjerny bok swjeći Hana, Titus, Józef a Wojćech.

Cyrkej ma praworóžkaty podrys z jenož jednej podołhostnej łódźu a po třoch pódlanskimi kapałkami na dołich stronach. Ma bohate nutřkowne wuhotowanje:

Cyrkej je přez křižowu chódbu ze sydom kapałkami wobdata, kotraž bu wot 1584 do 1590 natwarjena. Kapałki symbolizuja sydom bolosćow Marije a njesu mjena załožerjow:

  • Wěsćenje Simeona při woporowanju w templu
  • Ćěkańca do Egyptowskeje
  • Zhubjenje a třidnjowske pytanje hólca Jězus
  • Zetkanje na křižowym puću
  • Staće pod křižom
  • Wotewzaće křiža
  • Do rowa kładźenje

37 freskowych mólbow křižoweje chódby zwobraznja stawizny hnadowneho městna. Dohromady je 31 spowědnych stołow w křižowej chódbje, nad kotrymiž so w połreliefach bibliske sceny zwobraznjeja.

Mjez cyrkwju a křižowej chódbu bu studnjowa kapałka natwarjena, w kotrejž bu žórło, kotremuž so hojiwe skutkowanje připisuje, zasadźena.

W lěće 1853 bu pódla hnadowneje cyrkwje holči seminar připrawjeny, kotryž so w lěće 1882 rozšěrił. Gymnazij bu w lěće 1906 natwarjeny a dósta w lěće 1922 zjawnostne prawo. Hač do lěta 1925 bu jeničce tu 652 měšnikow wukubłane.

K 500-lětnemu wobstaću putnikowanja w lěće 1924 docpě Litoměričanski biskop Josef Gross zběhnjenje putniskeje cyrwje k bazilice minor přez bamža Pius XI. Podrys cyrkwje je samsna kaž tón cyrkwje Al Gesù z Vignola w Romje. Po Druhej swětowej wójnje putnikowanske wobchad přesta. Hakle w lěće 1968 směješe dušepastyr zastaranje farstwa přewzać. Wot politiskeho přewróta w lěće 1989 putnikuja zaso kóžde lěto w juliju sta Łužiskich Serbow do Bohosudova. Nimo toho so wot lěta 1992 kóžde lěto z Drježdźan sem dźěćace putnikowanje wotměwa.

Cyły załožk ma bórzomnu renowaciju trjeba.

Konwentowe twarjenje a gymnazij

wobdźěłać

Konwentowe twarjenje nasta po lěće 1668. Pódla konwenta postajichu jezuića w lěće 1679 šulu łaćonšćiny. W běhu Józefinskich reformow bu konwent w lěće 1773 rozpušćeny a w lěće 1779 bu šula a preparandija za kandidatow wučbneho zastojnstwa připrawjenej. W lěće 1853 bu biskopski gymnazij zahajeny, kotryž w lěće 1950 Čěskosłowakski stat začini. W samsnym lěće bu konwentowe tworjenje za interněrowanske lěhwo za čěskich jezuitow a přisłušnych druhich rjadow postajene. Někotre lěta pozdźišo buchu twarjenja jako kaserna por čěskosłowaksku, po lěće 1968 za sowjetsku armeju wužite, kotraž Bohusudov hakle po 1991 wopušći. Hižo w lěće 1993 móžeše biskopstwo Litoměricy gymnazij w něhdyšim konwentowym twarjenju, kotrež je w špatnym twarskim stawje, zahajić.

Synojo a dźowki wsy

wobdźěłać

Literatura

wobdźěłać
  • Joachim Bahlcke a. dr., Handbuch der historischen Stätten Böhmen und Mähren, Kröner-Verlag, Stuttgart 1998, ISBN 3-520-32901-8
  • Ćišćany spis Bazilika Panny Marie Bolestné, wudaty wot města Krupka, 2006
  • Johannes Schwabstedt Sudetendeutsche Heimat Mittelgebirge, Martin Herklotz - Verlag, Marburg / Lahn, 1954
  Commons: Bohosudov – Zběrka wobrazow, widejow a awdiodatajow
Z Wikipedije, swobodneje encyklopedije