Čorna bozanka
| |
| Čorna bozanka (Sambucus nigra) | |
| systematika | |
|---|---|
| Domena | Eukaryoty |
| Swět | Rostlinstwo |
| Asteridy Euasteridy I | |
| rjad: | (Dipsacales) |
| swójba: | Pižmonkowe rostliny (Adoxaceae) |
| ród: | Bozanka[1][2] (Sambucus) |
| družina: | Čorna bozanka |
| wědomostne mjeno | |
| Sambucus nigra | |
| L. | |
Čorna bozanka (Sambucus nigra) je rostlina ze swójby pižmonkowych rostlinow (Adoxaceae). Dalše serbske mjena su ptači fikot, bozankowy bóz a čećaty bóz.
Wopis
wobdźěłaćČorna bozanka je kerk abo małki štom, kotryž docpěje wysokosć wot 3 hač do 7 (9) m.
Hałuzy su zrunane abo wobłukaće won přewisuje.
Łopjena
wobdźěłaćPřećiwostejne łopjena su pjerite, dołho stołpikate, na delnim boku namódry zelene a wobsteja zwjetša z 5 hač do 7 dołhojće-jejkojtych, 5-10 cm dołhich, 3,5 cm šěrokich, sćeńka zubatych, nimale sedźacych łopješkow. Při rozrybowanju aromatisce wonjeja.
Kćenja
wobdźěłaćKćěje wot meje hač do junija. Małke, tačałkojće płone, přijomnje wonjace kćenja steja w hač do 8 cm šěrokich wokołkowych pakićach. Króna je koleskojta, běła abo žołtojta.
Kćenja so wot muchow a bručkow wopróšuja. Ale próški so zwjetša wot wětra rozšěrjena, tak zo jako wuwołar někotrych alergijow płaća.
Płody
wobdźěłaćPłody su čerwjeno-čorne, jědźne, kulowate póčkate płody, kotrež často so jahody mjenuja. Wone docpěwaja tołstosć wot 3 hač do 4 mm. Jich stołpiki su swětłočerwjene. Brěčka je purpurčerwjena.
Zrałe płody so wot ptakow jědźa.
Stejnišćo
wobdźěłaćRosće w žiwych płotach a w bohatych na zelu, włóžnych lěsach a drjebiznowych městnach.
Rozšěrjenje
wobdźěłaćRostlina je w nimale cyłej Europje rozšěrjena. Ale tež w Małkej Aziji a w Kawkazu wustupuje.
Wužiwanje
wobdźěłaćKćenja a płody so přećiwo katarej a druhim bolosćam dychanskich pućow, ale tež přećiwo zymicy wužiwaja.
Mytologija
wobdźěłaćPři Germanach bě wosebje swjata, přetož jako domjacy kerk je złe duchi zahnać měła. Jeje němske mjeno Hollunder česćuje Frau Holle.
Nóžki
wobdźěłać- ↑ Pawoł Völkel: Prawopisny słownik hornjoserbskeje rěče. Hornjoserbsko-němski słownik. Ludowe nakładnistwo Domowina, Budyšin 2005, ISBN 3-7420-1920-1, str. 51.
- ↑ W internetowym słowniku: Holunder
Žórła
wobdźěłać- Bruno P. Kremer: Steinbachs Naturführer Bäume & Sträucher, ISBN 978-3-8001-5934-5, strona 362 (němsce)
- Schauer - Caspari: Pflanzenführer für unterwegs, ISBN 978-3-8354-0354-3, 2. nakład, 2008, strona 462 (němsce)
- Brankačk, Jurij: Wobrazowy słownik hornjoserbskich rostlinskich mjenow na CD ROM. Rěčny centrum WITAJ, wudaće za serbske šule. Budyšin 2005.
- Kubát, K. (Hlavní editor): Klíč ke květeně České republiky. Academia, Praha (2002)
- Lajnert, Jan: Rostlinske mjena. Serbske. Němske. Łaćanske. Rjadowane po přirodnym systemje. Volk und Wissen Volkseigener Verlag Berlin (1954)
- Rězak, Filip: Němsko-serbski wšowědny słownik hornjołužiskeje rěče. Donnerhak, Budyšin (1920)
Eksterne wotkazy
wobdźěłać
- Čorna bozanka. W: FloraWeb.de. (němsce)
- Rozšěrjenska mapa za Němsku při Floraweb (němsce)