Swjata Zdźisława
Swjata Zdźisława (* wokoło 1220 w Křižanovje na Morawje; † 1252 w Jablonnym w Podještědí) je křesćanska swjata. Najstarše pisomne zapiski wo Zdźisławje pochadźeja ze spočatka 14. lětstotka, to rěka z doby jenož poł lětstotka po jeje wumrěću, a to w Dalimilowej chronice a w Zdźarskej chronice. Pozdźiše legendy spušćomne njejsu. Historikar Zdeněk Kalista napisa wo Zdźisławinej dobje a jeje rodźe dwě historiskej studiji (1941 a 1969). Historiske dźěło wo Zdźisławje wuda tež pater Ambrož Svatoš w lěće 1948 pod titulom "Blahoslavená Zdislava" („Zbóžnoprajena Zdźisława“, přeł.).
Žiwjenje
wobdźěłaćWona běše dźowka knjeza Přibyslava z Křižanova, kralowskeho hrodoweho hrabje w Brnje a na hrodźe Veveří, a knjenje Sibyle (ze Sicílije – dwórskeje damy kralowny Kunhuty). Wuda so na wosobneho čěskeho wulkotnika knjeza Hawoła Markvartic a přesydlowaše so na jeho hród Lemberk pola Jablonneho w Podještědí. Porodźi jemu štyri dźěći: Havla, Markétu, Jaroslava a Zdislava. Najskerje zetka so ze zbóžnoprajenym Česlavom, z pólskim dominikanom, wučomcom swj. Dominika a sta so z dominikanskej třećarku; z mandźelskim powolaštaj dominikanow do Jablonneho a do Turnova, załožištaj tu za nich klóštry a cyrkwje. Swjata bywaše Zdźisława jako mandźelska a mać swójby, ale jeje žiwjenje a skutkowanje so jenož na priwatne žiwjenje njewobmjezowaše: Zdźisława tež hrodowsku čeledź wuwučowaše a wukubłowaše, staraše wo chorych, chudych, bjezdomnych a dezerterow (běše to doba tatarskich zadobyćow do Srjedźneje Europy) a pomhaše jim tež hewak (w hospitalu, kotryž wona tohorunja załoži). W dobje časteje njepřitomnosće jeje mandźelskeho (běše prawa ruka Wjacława I. a jeho zepěra hdyž jeho syn Přemysl Otakar II. přećiwo njemu zběžkowa) dyrbješe wona cyłe knjejstwo za njeho wjesć.
Zdźisława wumrě najskerje na tuberkulozu, (jeje smjertne powostanki je akademikar Vlček přepytował), je w krypće klóšterskeje cyrkwje w Jablonnym pohrjebana; jeje nop je w relikwiarje na Marijnym wołtarju nalěwo w cyrkwinskej łódźi. Jeje row so njepřestajneje česćownosće wěrićelow wot jeje smjerće do dźensnišeho wjeseli, putnikuja sem nic jenož Češa a Morawjenjo, ale tež Słowacy, Polacy, Serbja, Němcy a Rakušenjo. Do dźensnišeho dóńdźe při jeje rowje k wusłyšenjam, wustrowjenjam a hinašim dźiwam přez zasadźenje tuteje swjateje. Tohodla bu hižo we 18. lětstotku na městnje prjedawšeje gotiskeje cyrkwje k jeje přichodnemu zbóžnoprajenju, wo kotrež so započa prócować, wulkotna barokna katedrala swj. Ławrjenca wot sławneho Wienskeho architekta Jana Lukaša Hildebrandta postajena; twarjenje financowaše hrabja Berka z Duby a po jeho smjerći knjeni hrabina Kinská. K zbóžnoprajenju wšak dóńdźe hakle w lěće 1907 (bamž Pius X.).
W lěće 1947 zahaji kardinal Šćěpan Trochta, Litoměriski biskop, diezesowy proces swjatoprajenja. We wobłuku lětdźesatka duchowneho wobnowjenja naroda bu lěto 1991 (tehdy hakle) zbóžnoprajenej Zdźisławje a temje swójba wěnowane. Tehdy bu zběrka studijow "Zdislava" wudata a sta so hišće wjele dalšich zajimawych aktiwitow.
Swjatoprajenje
wobdźěłaćZdźisławu pak bamž Jan Pawoł II. we Wołomucy dnja 21. meje 1995 swjatopraji. Dnja 24. oktobra 2000 - w lěće Wulkeho jubileja – postaji ju za hłownu patronku Litoměriskeje diecezy. Wo swjatoprajenju Knjenje Zdźisławy je so tehdyši prowincial dominikanow pater Ambrož Maria Svatoš wjele zasłužbow dobył, a to z hromadźenjom Zdźisławskich studijow a historiskich dokumentow. Nětko ma mjenujcy nimale sto w rukopisu dokumentowanych padow dźiwotwornych wusłyšenjow přez zasadźenje Knjenje Zdźisławy ze zańdźenosće. Jako dźiw trěbny k swjatoprajenju bu medicinsce a wědomostnje njewujasnjomne wustrowjenje MUDR. Straki připóznate, swójbneho nana, pola kotrehož dnja 19. septembra 1989 w Brnje w chorowni k zastaću wutroby, k na nul spadowacemu krejnemu ćišćej, ke kliniskej smjerći mozow dóńdźe; tutón staw přez tři hodźiny traješe. W běhu tuteje doby mandźelska, dźěći, wyša sotra, knjez farar a dalši intensiwnje k zbóžnoprajenej Zdźisławje wo dźiw modlachu, a buchu wusłyšeni: wobnowještej so motoriska a zmysłowa aktiwiće, wšě organy póčachu normalnje fungować. Jabłońska cyrkej bu wot bamža k bazilice minor (mjeńši) z titulom "Bazilika swjateho Ławrjenca a swjateje Zdźisławy" powyšena.
Smjertne powostanki swjateje Zdźisławy su wěrićelam nimo w Jablonnym tež w Litoměriskej katedrali swj. Šćěpana (na wołtarju swj. Jana Nepomuka) a we Wołomucy w dominikanskej cyrkwi Knježny Marije (na wołtarju swj. Dominika) k česćowanju wustajene. Při 750. róčnicy smjerće zbóžnoprajeneho Česlava w lěće 1992 je swjata Zdźisława tutoho swjateho wopytała: jeje nop pućowaše z Jablonneho do pólskeho Wrócławja a bu tu ze statniskimi česćemi přijata. Swoju tuchwilu poslednje dušepastyrske pućowanje přewjedźechu smjertne powostanki swjateje Zdźisławy z Litoměrjec na lětanišćo we Wołomucy - na swjatoprajenje přez bamža Jana Pawoła II. dnja 21. meje 1995.
Dnja 24. oktobra 2000 postaji bamž Jan Pawoł II. swjatu Zdźisławu za hłownu patronku Litoměričanskeje diecezy. Wot nalěća 2002 je wona po postajenju wokrjesneho zastupnistwa patronka cyłeho Liberecskeho wokrjesa.
K swjatej Zdźisławje so do dźensnišeho Waldsteinowi hrabjojo jako z njej zdaleni přiwuzni přiznawaja, wopytuja jeje row w Jablonnym.
Poselstwo Swj. Zdźisławy
wobdźěłaćJe ta swěca, kotruž Zdźisława wupromjenja: wona je na ewangelij nic jenož posłuchała, ale běše za njón žiwa. A to na žadyn pad w klóštrje wotzamknjena, ale běše w swojej swójbje a w tym swěće, kotryž ju wobdawaše. Wěra njeběše jenož priwatna naležnosć za jeje hrodowsku kapałku, ale běše to tež wěc za žiwjenje. Zdźisława hród wopušći a běše za ewangelij wšudźe wokoło žiwa, hdźež chudźi a wbozy běchu. Běše za Chrystusowe słowo žiwa: ,Lubujće swojich blišich!'
Knjeni Zdźisława je wozjewjerka prawa čłowjeka, prawa žony: za druhich lubować a žiwe być. A to je jeje poselstwo za swójby. Jako mać praji wšěm žonam, ale tež wšěm, kotřiž su w swójbje žiwi: je trjeba lubować a za wostatnych žiwy być.
Literatura
wobdźěłać- Dolistova, Marie: Paní Zdislava z Lemberka, 1. nakład, nakładnistwo ŘÁD, Praha. Baseń awtorki z přełožkami do 5 rěčow. ISBN 978-80-86673-15-8 (čěsce, pólsce, hornjoserbsce, němsce, w esperanće a jendźelsce)