Tysa
Tysa (madźarsce Tisza, němsce Theiß, južnoserbsce Tisa/Тиса, rumunsce Tisa, ukrainsce Тиса/Tysa) je srjedźoeuropska rěka. Wona je lěwy, z 966 kilometrami najdlěši a po wotliwje po Sawje druhi najwjetši přitok Dunaja a běži přez juhozapadnu Ukrainu, sewjernu Rumunsku, wuchodnu Madźarsku a sewjernu Serbisku.
Тиса, Tisza, Tisa | |
Zjednoćenje Čorneje a Běłeje Tysy pola Rachiwa | |
ćeče přez | Ukrainu, Rumunsku, Madźarsku, Serbisku |
žórło | w Rachiwje w Lěsnych Karpatach (48° 4′ 29″ S, 24° 14′ 40″ W48.07472222222224.244444444444 ) |
wysokosć | 460 m |
wuliw | we Wojwodinje do Dunaja (45° 8′ 9″ S, 20° 16′ 20″ W45.13583333333320.272222222222Koordinaty: 45° 8′ 9″ S, 20° 16′ 20″ W ) |
wysokosć | 80 m |
dołhosć | 966 km |
přestrjeń rěčiny | 146500 km² |
Rěka nastanje blisko městačka Rachiw w ukrainskich Lěsnych Karpatach z Čorneje a Běłeje Tysy. Běła Tysa wužórli so pod najwyšej horu Ukrainy, Howerlu. Za Rachiwom předstaji za někotre kilometry statnu hranicu mjez Ukrainu a Rumunskej. Potom běži hłownje do juhozapadneho a južneho směra do Panonskeje nižiny a Pusztu, kotruž wona přeprěkuje. W sewjeroserbiskej Wojwodinje twori najprjedy hranicu mjez historiskimaj regionomaj Bačka a Banat a wuliwa so mjez wulkoměstomaj Novi Sad a Běłohród wotlěwa do Dunaja. Najwjetše město při Tysy je Szeged na juhu Madźarskeje.
Do regulacije rěki a wurunanjow w 19. a 20. lětstotku bě Tysa 1429 kilometrow dołha a je tuž wjace hač třećinu swojeje prěnjotneje dołhosće zhubiła.