Tokpisinšćina
Tokpisinšćina (swójske mjeno Tok Pisin) je kreolska rěč w Papuwa-Nowej Gineji. Wot lěta 1975 wona je jedna z třoch narodnych rěčow w Papuwa-Nowej Gineji. Dwě dalšej stej jendźelšćina a hirimotuwa rěč.
kraje | Papuwa-Nowa Gineja | |
rěčnicy | 120.000 maćernorěčnikow, něhdźe 3-4 miliony druhorěčnikow | |
znamjenja a klasifikacija | ||
---|---|---|
klasifikacija | Kreolska rěč
| |
družina pisma | łaćonski alfabet | |
oficielny status | ||
hamtska rěč | Papuwa-Nowa Gineja | |
rěčne kody | ||
ISO 639-2: |
tpi | |
ISO 639-3 (SIL): | ||
wikipedija | ||
Přikład | ||
Wótčenaš
Papa bilong mipela yu stap long heven. Mekim nem bilong yu i kamap bikpela. Mekim kingdom bilong yu i kam. Strongim mipela long bihainim laik bilong yu long graun, olsem ol i bihainim long heven. Givim mipela kaikai inap long tude. Pogivim rong bilong mipela, olsem mipela i pogivim ol arapela i mekim rong long mipela. Sambai long mipela long taim bilong traim. Na rausim olgeta samting nogut long mipela. Amen. | ||
Nimo toho je druhim kreolskim rěčam podobna, kaž na př. Bislamje na Vanuatu, Pijinje na Salomonach a Torres Creole na Torres Strait (Awstralska), kotrež su z melaneziskeho pidźina nastali.
Mjeno rěče
wobdźěłaćSłowo Tok-Pisin pochadźa wot tok a pisin. Při tym tok pochadźa z jendźelskeho talk, woznamjenjace "rozmołwa", ale tež "słowo", zdźělenka" a "rěč". Pisin woznamjenja "pidźin" a originalnje pochadźa wot jendźelskeho business. Na rozdźěl wot sugestije mjena Tok-Pisin njeje pidźin, ale kreolska rěč.
Prjedy rěč měješe druhe mjena, a to Melanesiski Pidźin (jendźelsce Melanesian Pidgin), Neo-Melanesišćina (jendźelsce Neo-Melanesian), Pidźinowa jendźelšćina (jendźelsce Pidgin English) a 'Tok Boi'. Ale nětko 'Tok Pisin' je akceptowane mjeno rěče.
Oficialnosć a přiwuzne rěče
wobdźěłaćWona je jedna z oficialnych rěčow Papuwa-Noweje Gineje, z jendźelšćinu a hirimotuwej rěču), a najčasćišo rěčana rěč w městnje. Wužiwaja ju w medijach a knježenju Papuwa-Noweje Gineje, hačrunjež mjeńše hač jendźelšćinu. Někotre bazowe šule wuwučuja w Tokpisinšćinje.
Njewužiwaj bislamšćinu jako mjeno za tokpisinšćinu. Wonej stej dwě rozdźělnej rěči, kotrejž pak stej blisko přiwuznej.
Powšitkowne
wobdźěłaćRěč słuži předewšěm komunikaciji mjez přisłušnikami rozdźělnych rěčnych zhromadźenstwow, ma pak - hinak hač najwjetše Pidgin-rěče - tež so powyšowacu ličbu maćernorěčnych rěčnikow.
85% słowoskłada bazuje na jendźelskej rěči, mjeztym zbytk wobsteji z melaneziskich słowow, ale samo słowa z němčiny eksistuja. Rěč ma wjele narěčow, kaž na př. sylnišo wot jendźelšćiny wowliwowany Waigani-Pidgin wokoło Port Moresby. Tokpisinšćina so je z pidźinoweje rěče wuwiła, při tym tute wuwiće hišće traje, dokelž maćernorěčnicy wot wšěch rěčnikow hišće su mjeńšina. Ale tuta skupina jara rosće, při čimž wjele rěčow z jenož małkimi ličbami rěčnikow wotemrěwaja.
Přikłady:
- apinun "popołdnjo; wječor; dobre popołdnjo"
- misis "běła žona; mandźelska"
- sik "chory; chorosć; chory być"
- haus sik "chorownja"
- gude "dobry dźeń"
- kaikai "jědź; jěsć"
- bulut, blut "krej" (z němskeho Blut)
- tenkyu "dźakuju so"
Fonetika
wobdźěłaćFonetika tokpisinšćiny je jednoriša hač ta jendźelšćiny. Eksistuje jenož 16 konsonantow a 5 wokalow.
Konsonanty
wobdźěłaćLabial | Koronal | Palatal | Welar | Glotal | |
---|---|---|---|---|---|
Kluzil | /p b/ | /t d/ | /k g/ | ||
Frikatiwne | /(f) v/ | /s/ | /h/ | ||
Nazal | /m/ | /n/ | /ŋ/ | ||
Lateral | /l/ | ||||
Aproksimant | /w/ | /j/ | |||
Wibrant | /r/ |
- Hdźež so dwaj symbolaj jewitaj, lěwy reprezentuje njespěwny konsonant.
- /t/, /d/, a /l/ móžeja pak dentalne pak alweolarne konsonanty być, mjeztym /n/ je jenož alweolarny.
- /b/, /d/, a /g/ móžeja w někotrych narěčach přenazalne być: /mb/, /nd/ a /ŋg/.[1]
- /f v/ su wot staršich rěčnikow bilabialnje wurjekowane: /ɸ β/, ale /f/ so často wot /p/ njerozeznawa.[1]
- W najwjetšich narěčach tokpisinšćiny, /r/ je podótk (jendźelsce tap) abo klepk (jendźelsce flap).
Wjace jendźelsce
wobdźěłaćWe wurjekowanju, kotrež je wjace podobne jendźelšćinje, eksistuja dalše fonemy, a to předewšěm: /ʃ/, /ʘ/, /ʒ/, /dʒ/, /ð/, /z/ a /tʃ/[1].
Fonem | Přikład | Přikład z přidatym fonemom[1] | Woznam |
---|---|---|---|
/dʒ/ | vilis, viles | vilidj | wjes |
/ʃ/, f | pis | fish | ryba |
f | lip | lif | łopjeno |
/ð/ | klos | kloudhz | drasta |
/tʃ/ | tisim | tichim | wučić |
/dʒ/ | senis | cheinj | změna; změnić |
Wokale
wobdźěłaćTok Pisin ma pjeć wokalow, kotrež su wokalam w španišćinje, japanšćinje a dalšim pjećwokalnym rěčam podobne:
prědni | centralny | zadni | |
---|---|---|---|
Zawrjeny | /i/ | /u/ | |
Srjedźny | /e/ | /o/ | |
Wotewrjeny | /a/ |
Nimo toho eksistuja tři diftongi, a to ai, au a oi.
- kaikai "jědź; jěsć"
- haus "dom, hěta"
- boi "słužownik; hólc"
Wosebitosće přirunane z jendźelšćinu
wobdźěłaćNa kóncach słowow njejsu spěwne konsonanty, tak zo z konsonantow b/v, d, g, dź/dz nastanu konsonanty p, t, k, s. Jenož słowo god so zda być wuwzaće, ale so wurjekuje z kónčnym t.
tokpisinšćina | etymon | woznam |
---|---|---|
bak, bek | jendźelsce bag | zak |
bet | jendźelsce bed | |
bilip | jendźelsce believe | wěrić |
bis | jendźelsce beads | našijnik; parle |
bris | jendźelsce bridge | móst |
hait | jendźelsce hide | potajny |
jas | jendźelsce judge | wusud |
rot | jendźelsce road | kurs; šćežka |
Konsonantowe sćěhi na kóncach słowow so tež zhubja. Tu stej dwě warianće móžnej:
- wotpadnjenje
- zasunjenje wokala.
tokpisinšćina | etymon | woznam |
---|---|---|
akis | jendźelsce axe | sekera |
amaun | jendźelsce amount | |
danis | jendźelsce dance | reja |
das | jendźelsce dust | proch |
gip | němsce Gift | jěd |
sikis | jendźelsce six | šěsć |
Gramatika
wobdźěłaćKaž druhe kreolske rěče tokpisinšćina ma relatiwnje jednoru gramatiku. Njeeksistuje konjugacija ani deklinacija.
Werby
wobdźěłaćW tokpisinšćinje eksistuja tři werbowe klasy.
- Werby ze sufiksom (-im, z jendźelskeho him), kotryž su transitiwne, kaž na př. giv "dać", givim "(što/koho) dać".
- Ale někotre werby móžeja bjez sufiksa transitiwne być, kaž na př. gat "měć", kaikai "jěsć" (Werb kaikaim ma druhi woznam, a to "kusać, kusnyć").
- Wjele werbow přeco dyrbi kóncowku -im wužiwać, kaž na př. abusim "měšeć", ainim "žehlić", askim "prašeć so; prašenje", baim "kupić", bihainim "sćěhować, slědować", harim "słyšeć", larim "dowolić; dopušćić".
- Někotre werby móžeja z kóncowku ale tež bjez kóncowki transitiwne być, kaž na př. bilip, bilipim "wěrić", dring, dringim "pić", lain, lainim "wuknyć". Formy bjez kóncowki -im žada prepoziciju long.
- Někotre werby su z kóncowku -im transitiwne, ale bjez kóncowki su njetransitiwne, kaž na př. boil "warić so", boilim "warić"; op, opim "wočinić", pait, paitim "bić".
- Werby w pochadnej formje, tuž bjez -im, kotrež su njetransitiwne.
- Někotre werby jenož bjez kóncowki wustupuja, kaž na př. beten "modlić so", dai "mrěć", go "hić", kam "přińć", krai "rjejić", ran "běžeć" (Transitiwny werb ranim ma druhi woznam, a to "honić").
- Wjele werbow móže tež z kóncowku -im wustupować a su potom transitiwne, kaž na př. bruk "łamać so", brukim "łamać"; hait "chować so", haitim "chować".
- Pomocne werby.
Při někotrych werbach njetransitiwna forma złóžku podwoja, mjeztym zo so tute podwojenje při wotwodźenej formje na -im njestawa. Na př.
- lukluk "kukać, hladać"; lukim "widźeć",
- toktok "rěčeć z někim"; tokim "powědać koho wo čim".
Wjele werbowych zdónkow hodźi so ze sufiksom abo bjez sufiksa wužiwać.
Njetransitiwny | Přełožk | Transitiwny | Přełožk |
---|---|---|---|
Mi save rait. Mi inap rait. |
Móžu pisać. | Mi save raitim pas. Mi inap raitim pas. |
Móžu list pisać. |
Em i rit. | Wón/Wona čita. | Em i ritim buk. | Wón/Wona knihu čita. |
Wara i boil pinis. | Woda so je wariła. | Meri i boilim wara pinis. | Žona je wodu wariła. |
Mi lukluk. | (Ja) hladam. | Mi lukim yu. // Mi lukim bikpela man. | Widźu će. // Widźu wulkeho muža. |
Mi giv. | Dam. | Mi givim kaikai long meri. | Dam žonje jědź. |
Mi kat. | Rězam. | Mi katim prut. | Rězam płód. |
Wjele werbow ma jenož transitiwnu formu z kóncowku -im.
Transitiwny | Přełožk | Komentar |
---|---|---|
askim | prašeć so; prašenje | Tež substantiw móže być. |
kisim | brać, wzać; dóstać | |
pilim | čuć; dótkać so | |
putim | połožić, klasć | |
salim | předać // słać, pósłać, posyłać | Za přełožk słać so alternatiwnje warianta salim i go wužiwa. |
yusim | wužiwać |
Někotre transitiwne werby na -im bazuja na druhich słownych družinach, kaž na př. substantiw, adwerb, adjektiw.
Słowne družina | Baza forma | Přełožk | Transitiwny werb | Přełožk |
---|---|---|---|---|
adwerb | bek | wróćo | bekim | mytować; narunać, narunować; wróćić, wróćeć |
adwerb | bihain | po (+ lokatiw) | bihainim | slědować; napodobnjeć |
substantiw | bilip | wěra | bilipim | wěrić |
substantiw | brum | mjetawka | brumim | čisćić, rjedźić |
adjektiw | daun | hłuboki | daunim | pobić, dobyć; dele pušćić/pušćeć |
substantiw | kom | česak | komim | česać |
substantiw | kot | sudnistwo, sud; wusud | kotim | wobskoržeć; so hóršić; zasudźeć |
substantiw | lait | swětło | laitim | zapalić |
substantiw | win | dych, wodych; powětr; wětr | winim | wěć, duć |
substantiw | win | dobyće | winim | pobić, dobyć; přetrjechić |
Druhdy zmóžnja kóncowka -im mjez słowami rozeznawać, kotrež bychu hewak homonymy byli.
Słowne družina | Forma bjez sufiksa | Přełožk | Transitiwny werb | Přełožk |
---|---|---|---|---|
substantiw | het | hłowa; hłowny | hetim | hidźić; zacpěwać // hłójčkować |
adjektiw | holi | swjaty | holim | dźeržeć |
substantiw | kari // kar | curry // awto | karim | wutrać; porodźić, porodźeć; njesć, nosyć |
adjektiw | kol, kolpela | zymny | kolim | wołać |
Partikla (časćica) i
wobdźěłaćPo pronomeny za 3. wosobu w singularje, wšě wosoby w pluralu a po substantiwje jako subjekt dyrbi partikla i stać. W prěnjej a druhej wosobje singulara so nihdy njewužiwa. W jendźelšćinje so predicate marker mjenuje.
Po slědowacych słowach so partikla i móže wuwostajeć: mipela, yupela, ken, laik. Partikla před partiklu no steji, kotraž markěruje negaciju.
Druhdy so partikla i jako formu werba "być" přełožić.
Bjez partikle i | Přełožk | Z partiklu i | Přełožk |
---|---|---|---|
Pozitiwne sady | |||
Mi kam. // Yu kam. | Přińdu. // Přińdźeš. | Em i kam. | Wón/Wona přińdźe. |
Mi kaikai. // Yu kaikai. | (Ja) jěm. // (Ty) jěš. | Ol i kaikai. | Woni/Wone jědźa. |
Mi wok. // Yu wok. | (Ja) dźěłam. // (Ty) dźěłaš. | Tom i wok. | Tom dźěła. |
Mipela go. // Yupela go. | Dźemy. // Dźeće. | Mipela i go. // Yupela i go. | Dźemy. // Dźeće. |
Sip i longpela. | Łódź je dołha. | ||
Negatiwne sady | |||
Mi no kam. // Yu no kam. | Njepřińdu. // Njepřińdźeš. | Em i no kam. | Wón/Wona njepřińdźe. |
Mi no kaikai. // Yu no kaikai. | (Ja) njejěm. // (Ty) njejěš. | Ol i no kaikai. | Woni/Wone njejědźa. |
Mi no wok. // Yu no wok. | (Ja) njedźěłam. // (Ty) njedźěłaš. | Tom i no wok. | Tom njedźěła. |
Mipela no go. // Yupela no go. | Njeńdźemy. // Njeńdźeće. | Mipela i no go. // Yupela i no go. | Njeńdźemy. // Njeńdźeće. |
Sip i no longpela. | Łódź njeje dołha. |
Partikle za časy
wobdźěłaćDokelž konjugacija faluje, za časy so partikle wužiwaja. Pozicija partikle i wotwisuje wot wužiwaneje partikle za čas. Steji tuž před bin, ale po bai.
Čas | Partikla | Přikład | Přełožk |
---|---|---|---|
preteritum | bin | Mi bin go. | (Ja) dźěch. |
Em i bin slip. | Wón/Wona spaše. | ||
perfekt | pinis | Mi go pinis. | (Ja) sym šoł/šła. |
Ol i slip pinis. | Woni/Wone su spali. | ||
futur | bai | Mi bai go. | (Ja) póńdu. |
Man bai i wok tumora. | Muž budźe jutře dźěłać. |
Bai (abo dołha warianta baimbai) často samo steji před subjektom, kaž na př.
- Bai mi save. "(Ja) budu wědźeć."
- Baimbai em i kaikai kek. "Wón/wona budźe tykanc jěsć."
Přeběhowa forma
wobdźěłaćZa přeběhowu formu prezensa su štyri móžnosće:[2]
- z postponowanym słowom i stap.
- Pikinini i kaikai i stap. "Dźěćo runje jě."
- z doprědka stajenym słowom stap.
- Mi stap kaikai kek. "Runje jěm tykanc."
- Pikinini i stap kaikai kiau. "Dźěćo runje jě jejko."
- ze sćěhowacym nau.
- Papa i slip nau. "Nan nětko spi."
- z doprědka stajenym wok long[1]
- Mi wok long drilim hul bilong skru i go insait bihain. "Toču runje dźěru za šrub zasadźeny po tym."
Samo je móžno kombinacija, kaž na př. z i stap a nau.
- Jon i wok i stap nau. "Jon runje dźěła." (Tu stap sćěhuje hłownemu werbej.)
Postponowane i stap so móže z wurazom zańdźenosće kombinować.[2]
- Asde pikinini i rait i stap. "Wčera je dźěćo pisał."
- Mi bin slip i stap. "Sym runje spał."
Modalne werby
wobdźěłaćTokpisinšćina ma někotre modalne werby.
Werb | Woznam | Etymologija | Přikład | Přełožk |
---|---|---|---|---|
laik[1][3] | rady činić | jendźelsce like | Man i laik wok. | Muž rady dźěła. |
save[1][4] | zwučenosć | portugalsce saber | Wokboi i save wok long fonde. | Dźěłaćer dźěła na štwórtkach. |
ken[3] | směć | jendźelsce can[1] | Meri i ken wok. | Žona smě dźěłać. |
mas[1][3] | dyrbjeć | jendźelsce must | Emi i mas wok. | Wón/Wona dyrbi dźěłać. |
inap1[5] | móc | jendźelsce enough[1] | Jon inap wok. | Jon móže dźěłać. |
1 Steji snadź fonologiskeje formy dla (i + inap > inap) bjez partikle i. Ale při negaciji so partikla i wužiwa.[1]
Kopula
wobdźěłaćEksistuja tři móžnosće werb być do tokpisinšćiny přełožić.
- Hdy by so měł substantiw bliže postajić, so partikla i wužiwa. Na př. Ol pik i enimal. "Swinje su zwěrjata."
- Jeli wo wokomikny staw dźe, to so słowo stap wužiwa. Na př. Mi stap we? "Hdźe sym?", Yu stap long haus. "Sy w domje.", Mi stap gut. "Wjedu derje."
- Jeli wo přitomnosć abo eksistencu wot něčeho dźe (němsce da ist; es gibt), to so werb gat wužiwa. Na př. I gat wanpela pukpuk long riva. "Eksistuje krokodil w rěce."
Adwerbowe sufiksy
wobdźěłaćNěkotre werbowe afiksy so móža wužiwać, zo by dalše werby tworić.[6]
- an (jendźelsce on), na př. goan "pokročić; dale hić"
- ap (jendźelsce up), na př. kamap "přińć; schadźeć (słónco); započeć; so jewić; rosć"; goap "lězć, łazyć"
- aut (jendźelsce out), na př. kamaut "won přińć"
- daun (jendźelsce down), na př. sindaun "sedźeć; wostać; bydlić; tudy/tam być"
- awe, ewe, owe (jendźelsce away), na př. tekewe "preč wzać; wotstronić"; ranawe, ranowe, ronowe "ćěkać, ćeknyć; preč běžeć, preč běhać, wuběhnyć"
Někotre werby ze sufiksom -ap, -aut abo -ewe móžeja tež -im wobsahować.[7]
Někotre werby wobsahuja dwójce sufiks -im.
- litimapim (jendźelsce to lift) "zběhać, zběhnyć"
- pulimapim "leć"
Wjetšina werbow z tajkim sufiksom jenož jónu kóncowku -im wužiwa.
- bagarapim "ničić, kóncować"
- goapim "lězć, łazyć"
- pulapim "pjelnić"
Pronomeny
wobdźěłać- Wosobowe pronomeny
Tokpisinšćina ma tři wosoby, kotrež genusy njerozeznaja.
Gramatiska wosebitosć tokpisinšćiny stej dwě formje při wosobowym pronomenje 1. wosoby w dualu a pluralu, a to ekskluziwna a inkluziwna forma.
- ekskluziwna forma: Mipela i save (Znajemy. - Ale jenož skupina, za kotruž rěčnik rěči, to znaje.)
- inkluziwna forma: Yumi save (Znajemy. - A skupina, za kotruž rěčnik rěči, a tež ta, ke kotrejž wón rěči, to znaje.)
Paradigma wariěruje we wotwisnosći wot lokalnych rěčow; dual je wšědny, trial wšak mjenje. Najwjetši inwentar pronomenow tokpisinšćiny je:[8][9]
Singular | Dual | Trial | Plural | |
---|---|---|---|---|
1. ekskluziwny | mi (I) |
mitupela (wón/wona a ja) |
mitripela (wobaj a ja) |
mipela (woni/wone a ja) |
1. inkluziwny | - | yumitupela (ty a ja) |
yumitripela (mój a ja) |
yumipela / yumi (wy a ja) |
2. | yu (ty) |
yutupela (wój) |
yutripela (wy tři/třo) |
yupela (wy štyri/štyrjo abo wjace) |
3. | em (wón/wona) |
tupela (wonaj/wonej) |
tripela (woni třo/wone tři) |
ol (woni štyrjo/wone štyri abo wjace) |
- Posesiwne pronomeny
Posesiwne pronomeny so wuprajeja z doprědka stajenym słowom bilong na sćěhowacym wašnju:[8][10]
- haus bilong mi "mój dom"
- dok bilong em "jeho pos"
- Demonstratiwne pronomeny To a tamne
Jako demonstratiwne pronomeny so sćěhowace słowa wužiwaja, jeli wo bliskosć dźe:
- hia[11] "tutón, tuta, tuto"
- em hia[11][15] "tutón, tuta, tuto"
- em pusi hia i gat pikinini. "tuta kóčka ma młode."
- dispela[11][15] "tutón, tuta, tuto"
- dispela dok i gat longpela ia. "tutón pos ma dołhej wuši."
Při dalokosći so wužiwa:
- em ... long hap "tamny"[11]
- Em pusi long hap kaikai liklik rat. "Tamna kóčka žerje myš."
Jeli dalokosć njeje wažna, potom so wužiwa:
- em "to"[15] "(tu)to"
W pluralu wšak so sćěhowace formy wužiwaja:
- ol ... hia "te, ći"[11]
- Ol dok hia i kraim, ol dok long hap i slip. "Tute psy šćowkaja, tamne psy spja."
- ol ... long hap "tamne"[11]
- em ol[15] "tute, tući"
Nimo toho eksistujetej sćěhowacej pronomena:
- Refleksiwny pronomen
Njeje woprawdźity refleksiwny pronomen. Město toho so yet po wosobowym pronomenje wužiwa.[1][17]
- mi yet, yu yet atd.[17]
- Yu mas lukautim em olsem yu save lukautim yu yet. "Dyrbiš na nim kedźbować, tak kedźbuju na sebi."[1]
Při někotrych werbach so reduplikacija wužiwa.
- Ol i mas waswas gut wantaim wara na sop. "Woni/Wone so dyrbja derje z wodu a mydłom myć."
W někotrych regionach so bilong z personalnym pronomenom wužiwa.[17]
- Mi no katim yu, bilong yu katim yu. "Ja njejsym tebje rězał, sy sebje rězał."
- Reciprokny pronomen
W tokpisinšćinje su rozdźělne móžnosće přełožić "jedyn druheho/druhemu/na druheho/na druhim".
Jedna warianta je reduplikacija werba.[18]
- Tupela i paitim-paitim. "Wonej bitej."
Druha warianta su kombinacije wosoboweho pronomena ze słowom "yet".[14]
- tupela yet
- yumi yet
- mi(tu)pela yet
Na př. mitupela i lukim mitupela yet "(mój) widźimoj jedyn druheho"
Prašace słowa
wobdźěłaćW tokpisinšćinje su jenož někotre prašace słowa, z kotrychž někotre su pronomeny, někotre su adjektiwy abo adwerby.
- husat; wanem man "štó, koho"
- wanem "što; kotry ..."
- wataim, wanem taim "hdy"
- long wanem taim[1] "ke kotremu časej?"
- we "hdźe"
- hamas, haumas, hamani "kelko"
- hamas taim "kak často"
Substantiwy
wobdźěłaćSubstantiwy pady a genusy nimaja. Za plural słowo ol před tym steji, jeli tam numeral njesteji.
Singular | Přełožk | Plural | Přełožk |
---|---|---|---|
Mi lukim dok. | Widźu psa. | Mi lukim ol dok. // Mi lukim foapela dok. | Widźu psy. // Widźu štyri psy. |
Wanpela meri | Jedna žona | Tupela meri | Dwě žonje |
Jeli chceš substantiw po splahu rozeznawać, móžeš za muske stworjenčko słowo man a za žónske stworjenčko słowo meri wužiwać. Wobě słowje přeco hłownemu substantiwej slědujetej a tworitej z nim nominalnu frazu.
- Pukpuk meri i kaikai wanpela dok man. "Žónski krokodil žerješe muskeho psa."
- pikinini man "syn"
- pikinini meri "dźowka"
- paul man "honač"
- paul meri "kokoš"
Zestajenje
wobdźěłaćEksistujetej dwaj typaj zestajenych substantiwow.
- Rozdźělene pisane su
Po Mihalic wone njejsu woprawdźite zestajenki, ale nominalne frazy.
Substantiw | Po słowje | Woznam | |
---|---|---|---|
skin diwai | koža | štom | skora |
masta kot | knjez | sud/prawo | prawiznik |
kot ren | płašć | dešć | dešćikowy płašć |
bokis diwai[1] | kašćik | drjewo | drjewjany kašćik |
dua ain[1] | wrota | železo | železne wrota |
haus kapa[1] | dom | blach | dom z blachowej třěchu |
mit sol[1] | mjaso | sól | woselena/naselena/słonena mjaso |
rum slip | stwa | spać/spanje | lěharnja, spanska stwa; spanska rumnosć |
haus lotu | dom | nabožina; so modlić | cyrkej |
haus pepa | dom | papjera; dokument | hamt; běrow |
- Hromadu pisane su
Po Mihalic jenož wone su woprawdźite zestajenki. Druhi dźěl potom je substantiw, mjeztym zo prěni móže k rozdźělnych słownej družinje słušeć.
Substantiw | Po słowje | Woznam | |
---|---|---|---|
sikman | chory | čłowjek | chory čłowjek; pacient |
skulboi | šula | hólc | šuler |
skulrum | šula | rumnosć | šulowa rumnosć |
wokboi | dźěło | hólc | dźěłaćer |
Druhdy rezultowace słowo samo substantiw wjace njeje.
Substantiw | Po słowje | Woznam | |
---|---|---|---|
kwiktaim | spěšny | čas | skoro |
Adjektiwy
wobdźěłaćAdjektiwy často maja sufiks -pela (z jendźelšćiny "fellow"), hdyž substantiwy modifikuja; wuwzaće je liklik "małki". Liklik da so tež jako adwerb z woznamom "trochu" wužiwać, kaž na př. dispela bikpela liklik ston, "tutón trochu wulki kamjeń".
Adjektiwy z jednozłóžkowym zdónkom, kaž na př. gut, bik, nais, so zwjetša z kóncowku -pela jewja a steja před substantiwom, kotryž maja wopisować.[19]
- bikpela haus "wulki dom" (ale bikpela bilong haus "wulkosć doma"[1])
- naispela meri "dušna/šikwana žona"
- strongpela man "sylny muž"
Jeli so jako predikat wužiwaja, potom formy ze sufiksu abo bjez sufiksa -pela su móžne.[19]
- Dispela rot i sot. "Tuta dróha je krótka."
- Dispela rot i sotpela.
Jenož někotre njeprawidłowne jednozłóžkowe adjektiwy so bjez kóncowki -pela wužiwaja. Dźesać z tych so jako participy zańdźenosće přełožuja, mjeztym zo 17 je wšědne adjektiwy. Jeli so jako atributy wužiwaja, potom wone slěduju potrjecheny substantiw.[20]
- ples hait "schowane městno"
- han kais "lěwa ruka"
Adjektiwy z wjacezłóžkowym zdónkom, kaž na př. nogut "špatny", redi "hotowy", so přeco bjez kóncowki -pela jewja a normalnje steja po substantiwje, kotryž maja wopisować.[21]
- taim nogut "špatne wjedro"
- skulboi orait "spokojny šuler"
Jenož někotre adjektiwy, kaž na př. liklik "małki" steji před substantiwom.[21]
- liklik haus "mały dom"
- lapun papa "tróšku stary muž"
- Stopnjowanje
Za stopjnowanje so słowje moa (za komparatiw) a long ol (za superlatiw) wužiwatej, kotrejž adjektiwej slědujetej.
- liklik "mały"
- liklik moa "mjeńši"
- liklik long ol "najmjeńši"
Ale eksistujetej dwě wuwzaći, a to słowje planti "wjele" a hanggre "hłódny", kotrejž so za superlatiw słowo tumas wužiwatej (wono hewak woznamjenja "jara", kaž na př. liklik tumas "jara mały").
- hanggre "hłódny"
- hanggre moa "hłódniši"
- hanggre tumas "najhłódniši"
- Přirunanje
Za přirunanje so słowo olsem wužiwa.
- Ples hia na ples long hap olsem i nogut. "Tuta wjes a tamna wjes stej jenak špatnej."
- Mi gat bigpela moa pik olsem yu gat. "Mam wjetše swinjo hač ty (maš)."
Adwerby
wobdźěłaćAdwerby so wot adjektiwow přez to rozeznawaja, zo kóncowka -pela faluje. Nimo toho steja po werbje.
- Em i strongpela man, em i wok strong. "Wón je sylny muž, wón sylnje dźěła."
- Gutpela buk hia. Em i peim gut. "To je dobra kniha. Předawa so derje."
Prepozicije
wobdźěłaćEksistujetej jenož dwě woprawdźitej prepoziciji: bilong (z "belong"), kotraž woznamjenja "wot" abo "za" (tuž přiwuznosć, wobsedźenstwo, swójstwo), a long, kotraž woznamjenja wšo wostatne. Někotre frazy so jako prepozicije wužiwaja, kaž na př. long namel (bilong), "srjedź, wosrjedź".
- long
přikład | hornjoserbska prepozicija | přełožk |
---|---|---|
i siutim long spia | z (+ instrumental) | třěleć z hlebiju |
i go long rot | na (+ lokatiw); po (+ lokatiw) | hić na dróze; hić po dróze |
i stap long tebol | na (+ lokatiw) | być na blidźe |
i kam long Siamani | z (+ genitiw) | přińć z Němskeje |
Móže so tež ze substantiwami kombinować.[1]
Přikład | Přełožk | Kompleksna prepozicija | Přełožk |
---|---|---|---|
aninit long taunam | pod syću přećiwo moskitam, pod moskitowej syću | aninit long | pod (+ instrumental) |
antap long paia | nad wohenjom | antap long | nad (+ instrumental) |
gaden arere long haus | rola/pola pódla doma | arere long | pódla (+ genitiw); podłu (+ genitiw)[13] |
arere long rot | pódla dróhi | ||
ausait long penalti eria | zwonka šěsnatki | autsait long | zwonka (+ genitiw) |
rum baksait long bikpela laplap | rum zady gardiny/zawěška | baksait long | zady (+ genitiw), za (+ lokatiw) |
bihain long | zady (+ genitiw), za (+ instrumental); po (+ lokatiw) | ||
i stap insait long haus | być znutřka doma, być w domje | insait long | znutřka (+ genitiw), w (+ lokatiw) |
graun insait long mak | areal znutřka kolikow/stołpow | ||
bus klostu long nambis | lěs blisko pobrjoha/brjoha/přibrjoha | klostu long | blisko (+ genitiw); podłu (+ genitiw)[13] |
banis namel long tupela rum | sćěna/murja mjez dwěmaj rumomaj | namel long | mjez (+ instrumental); srjedź/wosrjedź (+ genitiw) |
namel long gaden | srjedź zahrody | ||
namel long 6 mun na 12 mun | mjez šěsć a dwanaće měsacami | ||
paslain long bal i kamap | před přichadźacym bulom, před bulom, kotryž přińdźe | paslain long | před (+ instrumental) |
raun long haus sel | wokoło stana | raun long | wokoło (+ genitiw) |
- bilong
přikład | hornjoserbska prepozicija | přełožk |
---|---|---|
Brata bilong mi i lukim bilong kaikai. | -1 ; za (+ instrumental) | Mój bratr za jědźu pyta. |
Em i brata bilong mi. | -1 | Wón je mój bratr. |
Wona tež móže funkciju jedneje konjunkcijow "zo by"; "dokelž" měć. | ||
Em i kam bilong lukim yupela. | zo by | Wón/Wona přińdźe, zo by was widźał(a). |
Liklik pikinini i krai bilong no gat kaikai. | dokelž | Małe dźěćo rjeji, dokelž jědź nima. |
1 To je ekwiwalent serbskeho posesiwneho pronomena.
Konjunkcije
wobdźěłaćEksistuja konjunkcije na "a", o "abo", sapos "jeli" a tasol "ale; jenož; jeli".
- na
- wanpela meri na tupela pikinini "jedna žona a dwě dźěsći"
- o
- tupela man o tripela man "dwaj mužej abo třo mužojo"
- sapos
- Sapos mi hanggre, mi mas kaikai. "Jeli sym hłódny, dyrbju jěsć."
- tasol
Jeli steji na spočatku sady, to woznamjenja "ale; jeli", mjeztym zo na kóncu sady abo po někajkim słowje tasol "jenož" woznamjenja.
- Tasol tupela pikinin i no laik kaikai. "Ale dwě dźěsći nochcetej jěsć."
- Mi save tok Pisin liklik tasol. "Móžu jenož mało Pidgin rěčeć."
Přirunaj tež
- Mipela tasol i kaikai mango. "Jenož my jěmy mangi."
- Mipela i kaikai mango tasol. "Jěmy jenož mangi."
Numerale
wobdźěłaćTokpisinšćina ma numerale z jendźelšćiny, ale často wužiwa kóncowku -pela.
cyfra | tokpisinšćina | přikład | přełožk | 11-20 | 11-20 z jendźelskeje | 10-100 | 10-100 z jendźelskeje |
---|---|---|---|---|---|---|---|
1 | wan, wanpela | wanpela pikinini | jedne dźěćo | wanpela ten wan | ileven | wanpela ten | |
2 | tu, tupela | tupela buk | dwě knize | wanpela ten tu | twelve, twelpela | tupela ten | twenti, twentipela |
3 | tri, tripela | tripela meri | tři žony | wanpela ten tri | tetin, tetinpela | tripela ten | teti |
4 | foa, fopela | fopela pusi | štyri kóčki | wanpela ten foa | fotin | fopela ten | foti |
5 | faiv, faivpela | faivpela dok | pjeć psow | wanpela ten faiv | fiftin | faivpela ten | fifti |
6 | sikis, sikispela | sikispela fail | šěsć datajow | wanpela ten sikis | sikistin | sikispela ten | sikisti |
7 | seven, sevenpela | sevenpela de | sydom dnjow | wanpela ten seven | seventin | sevenpela ten | seventi |
8 | et, etpela | etpela man | wósmjo mužojo | wanpela ten et | etin | etpela ten | eti |
9 | nain, nainpela | nainpela diwai | dźewjeć štomow | wanpela ten nain | naintin | nainpela ten | nainti |
10 | ten, tenpela | tenpela yia | dźesać lět | tupela ten | twenti, twentipela | wan handet |
Dalše ličbniki su: tausen "tysac" (na př. tu tausen "dwaj tysac", tu tausen wanpela ten wan "2011") a milien "milion" (na př. tu milien "dwaj milionaj").[22][14]
Dalše přiznamjenja
wobdźěłaćReduplikacija je jara běžna w tokpisinšćinje, mjeztym zo móže rozdźělne funkcije měć. Po Nose, Masahiko wona jenož rědko pokaza plural a wariaciju.[23] Rozdźělne werby móžeja reduplikować zo by wuprajić wospjetowanje, pokročowanje abo něšto podobne, ale nic wšě.[23]
Jednozłóžkowe słowo |
Woznam | Etymon | Dwuzłóžkowe słowo |
Woznam |
---|---|---|---|---|
pokazuje plural | ||||
kain[23] | družina | jendźelsce kind | kainkain[23] | rozdźělne družiny wot |
wil[23] | koło | jendźelsce wheel | wil-wil[23] | koleso |
wjelorakosć | ||||
kala | barba | jendźelsce color | kala-kala | wjelebarbny, pyšny[23] |
mak[23] | znamješko, markěrowanja | jendźelsce mark | mak-mak[23] | pyšny |
intensiw abo iteratiw (Nose, Masahiko mjenuje to jendźelsce repetitive and continuous aspect[23]) | ||||
danis[23] | rejować | jendźelsce dance | danis-danis[23] | pokročować rejowanje |
luk | kukać, kuknyć | jendźelsce look | lukluk | hladać, widźeć |
oltaim[23] | přeco | jendźelsce all the time | oltaim-oltaim[23] | přeco, wěčnje; permanentnje |
paitim[23] | bić | jendźelsce fight | pait-paitim[23] | stajne bić |
tok | zdźělenka, słowo; powědać, prajić, rěčeć |
jendźelsce talk | toktok | diskusija, rěč |
připadnosć a wzajomnosć | ||||
hait[23] | schować | jendźelsce hide | hait-hait[23] | schować na rozdźělnych městnach |
pilai[23] | hrać | jendźelsce play | pilai-pilai[23] | stajnje hrać |
was[23] | myć | jendźelsce wash | waswas[23] | myć so |
- wobeńdźe homonymiju kaž na přikład:
Jednozłóžkowe słowo |
Woznam | Etymon | Dwuzłóžkowe słowo |
Woznam | Etymon |
---|---|---|---|---|---|
kus | kašel; nazymnjenje; wuplusk | jendźelsce | kuskus | sekretar(ka) // štomowy kenguru |
malajzisce kuskus |
lap | směchi; so smjeć | jendźelsce laugh | laplap | material za drastu | |
lik | dźěra; přepušćić wodu | jendźelsce leak | liklik | małki; tróšku | awstronezisce ikilik |
mat | mata | jendźelsce mat | matmat | row | awstronezisce |
pis | ryba | jendźelsce fish | pispis | čilać, čólać, lólać, lulać, čilkać | jendźelsce piss |
sip | łódź | jendźelsce ship | sipsip | wowca | jendźelsce sheep |
- Změna słowneje družiny
Jednozłóžkowe słowo |
Woznam | Etymon | Dwuzłóžkowe słowo |
Woznam |
---|---|---|---|---|
sing[23] | spěwać | jendźelsce sing | sing-sing[23] | tradicionalny festiwal |
ting[23] | ideja, měnjenje | jendźelsce think | ting-ting[23] | myslić |
Někotre z tutych přiznamjenjow pochadźeja wot zhromadnych gramatiskich normow Awstroneziskich rěčow - hačrunjež zwjetša w zjednorjenej formje. Druhe přiznamjenja wšak, kaž jako słowoslěd, su jendźelšćinje bóle podobne.
Słowoskład
wobdźěłaćSłowoskład wobsahuje słowa rozdźělneho pochada, a to po něhdźe 85 % z jendźelšćiny, a zbytk z melanesiskich rěčow, malajišćiny, portugalšćiny a němčiny.
Słowo | Woznam# | Etymon | Komentar |
---|---|---|---|
Z jendźelšćiny | |||
ai | wóčko, woko | eye | Na rozdźěl wot jendźelšćiny ma tež dalše woznamy. |
ain | železo, wocl | iron | |
ainim | žehlić, blotować | + sufiks -im | |
ais | lod | ice | |
bagarapim | boleć; ničić, kóncować | bugger up + him | |
bata | butra | butter | |
bruk | łamać, lemić; so łamać, so lemić | broken | |
kisim | dóstać; wzać, brać; přiwzać, přijimać, přijeć | catch him | |
meri | žona | Mary | |
mi | ja | me | |
sapos | jeli | suppose | |
yu | ty | you | Na rozdźěl wot jendźelšćiny so jenož w singularje wužiwa. |
Z malajišćiny | |||
binatang | insekt; wirus | binatang 'Tier, Vieh'[24] [25] | Z malajišćiny |
sayor | zelenina | sayur[24] | |
susu | mloko; nadro | susu[24] | |
Z melanesiskich rěčow | |||
balus | hołb; lětadło | balus 'airplane'[26] (lětadło), balu 'pigeon'[27] (hołb) |
Z Tolai-rěče |
bung | zetkanje; wiki; zetkać | bung 'market'[26] (wiki) | |
diwai | štom; drjewo | davai 'wood, tree'[26] (drjewo, štom) | |
kiau[28] | jejko; cybla; mudo | kiau 'egg'[26] (jejko) | |
kumul[28] | paradiziski ptak | kumul 'bird of paradise'[29] (paradiziski ptak) | |
lapun[28] | stary; wobstarny | ||
liklik | małki; tróšku | ikilik 'little'[26] (małki) | |
palai[28] | ješćelca | ||
dinau | dołh; požčować penjezy | dinau 'debt'[30] (dołh) | Z fidźišćiny |
Z němčiny | |||
bang | ławka | Bank | |
beten[28][29] | modlić so | beten | |
binen | pčołka | Bienen | Nimo słowa bi |
bogen | wobłuk | Bogen | |
boksen | pjasćować; wojować z pjasćomaj | boxen | |
bros[28][29] | hrudź | Brust | |
gip | jěd | Gift | |
gumi[28][29] | gumij; gumijowe pasmo; drapak; ... | Gummi | |
raus[28][29] | preč hić; woteńć | raus | |
rausim | wotstronić; pušćić[31]" | + sufiks -im | |
supka | kara | Schubkarre(n) | |
Z portugalšćiny | |||
pikinini[28][29] | baby, dźěćatko; dźěćo, syn, dźowka; symjo | pequeninho "jara małki" | |
save[28][29] | znać; móc; wědźeć; pytnyć; znaće, wěda | saber |
# Tam so jenož zakładna forma mjenuje, dokelž by hewak tam njepřehladny było.
Kompozicija
wobdźěłaćWjele słowow so přez kompoziciju twori, při čimž někotre słowa zwjetša jenož w kompozicijach wustupuja. Při tym su někotre warianty. A to: hromadźe pisane a rozdźělene pisane kompozicije.
- Hromadźe pisane
Po Krifka to su kompozicije z modifikatorami (němsce Kompositionen mit Modifikatoren)[1], mjeztym zo Mihalic mjenuje to kompozicije (jendźelsce Compounding).
- ara- (z jendźelskeho other. Jenož so w kompozicijach abo ze sufiksom -pela wužiwa.)
- arakain "rozdźělny"
- arasait "na druhim boku"
- bik- (Z jendźelskeho big. Zwjetša so w kompozicijach wužiwa.)[14]
- bikbel "buwoł; tučny muž" (druhi dźěl je bel)
- bikbrata "starši bratr" (druhi dźěl je brata)
- bikbus "dźiwi lěs" (druhi dźěl je bus)
- bikman "nawoda; wjednik" (druhi dźěl je man)
- bikmaus "wótře rjejić" (druhi dźěl je maus)
- biknait "połnóc" (druhi dźěl je nait "nóc")
- biknem "mjeno, reputacija; sławny" (druhi dźěl je nem "mjeno")
- biksan "połdnjo" (druhi dźěl je san "słónco")
- mausgras "broda" (ze słowow maus "huba", gras "trawa; włosy, kosmy; wołma")
- wan- (Z jendźelskeho one. Zwjetša so w kompozicijach wužiwa.)[14]
- wanbel "přihłosowanje; měr" (druhi dźěl je bel)
- wanblut "krejpřiwuzny" (druhi dźěl je blut)
- wande "jedyn raz; jónu; něhdy" (druhi dźěl je de)
- wanhaus "ludźo, kotřiž bydlu w samsnym domje" (druhi dźěl je haus)
- wanpela "jedyn; sam, samlutki" (druhi dźěl je sufiks -pela)
- wanples "wosoba samsneho wsy" (druhi dźěl je ples)
- wanskul "sobušuler" (druhi dźěl je skul)
- wantok "wosoba, kotraž samsnu rěč rěči abo samsnej etniskej skupinje słuša; přećel" (druhi dźěl je tok)
- wanwok "kolega" (druhi dźěl je wok)
- Rozdźělene pisane
Tokpisinšćina často wužiwa kompozicije rozdźělnych słowow, mjeztym zo jendźelšćina wužiwa wosebite korjenje słowow. Tydyšej tabeli wobsahujetej formy ze słowom "bilong" a bjez tutoho słowa. Po Krifka warianta bjez "bilong" je kompozicija z nomenami (Kompositionen mit Nomina)[1], mjeztym zo Mihalic mjenuje to nominalne frazy (jendźelsce noun phrases).
tokpisinšćina | jendźelšćina | hornjoserbšćina |
---|---|---|
bel | stomach; pregnancy; heart (emotions) |
žołdk; brjuch; samodruhosć; wutroba (emocije)" |
belhat, bel i hat | angry; impatient | mjerzaty, rozmjerzany; njesćerpny |
bel hevi, bel i hevi | sad, worried | zrudny; starosćiwy |
bel isi, bel i isi | calm | měrny |
bel kirap, bel i kirap | aroused, excited | rozbudźeny |
bel kol, bel i kol | at ease, reconciled | wujednany |
bel kros, bel i kros | angry | mjerzaty, rozmjerzany |
bel pas, bel i pas | sad | zrudny |
haus | house | dom |
haus ais | walk-in freezer | chłódźernja |
haus balus | hangar | hangar |
haus buk | library | biblioteka |
haus kar | garage | garaža |
haus skul | school building | šulske twarjenje |
ples | ||
ples pilai | playground | hrajkanišćo |
ples singsing | dancing ground | rejwanišćo |
tokpisinšćina | jendźelšćina | hornjoserbšćina |
---|---|---|
gras | grass | trawa, ... |
gras bilong fes | beard | broda |
gras bilong het | hair | włosy |
gras bilong pisin | feather | pjerjo, pjero |
gras antap long ai | eyebrow | brjowka |
gras nogut | weed | njerodź |
bilum | net bag | syćowy zak |
bilum bilong pikinini | placenta, uterus | maćernica, rodźeńca |
Nimo toho su wopisace warianty:
- pikinini i dring susu yet "baby" (po słowach "dźěćo, kotrež hišće mloko pije")
Afiksy
wobdźěłaćTokpisinšćina ma jenož mało afiksow, kotrež samo jenož su sufiksy[28].
- -pela - wón so při adjektiwach, někotrych pronomenach a ličbnikach wužiwa.
- bikpela "wulki; wažny"
- dispela "tutón"
- tripela "tři"
- -im - wón transitiwne werby wutwori z rozdźělnych słownych družinow. Někotre werby eksistuja samo jenož z tutym sufiksom.
- ritim (z rit) "čitać"
- raitim (z rait) "pisać"
- helpim "pomhać" (Njeje forma bjez sufiksa.)
- bihaimim "slědować, sćěhować; (po)słuchać na koho; kopěrować" (z bihain "po (+LOK); za (+INSTR)")
Warianty we prawopisu
wobdźěłaćPři někotrych słowach prawopis móže wotwisnje wot narěče abo žórła wariěrować.
- aitingk[13], aiting[32], ating[14] "myslu, wěrju, měnju; najskerje; snadź"
- bilong, bolong[32], blong, blo "wot, z (+ genitiw)"
- bilong wanem, bolong wonem[32] "čehodla?"
- dispela, disla "tutón, tuta, tute"[1]
- em, en (často po słowomaj bilong a long, tuž: bilong en, long en) "wón, wona, wono"[1]
- halivim, halvim, helvim, helpim "pomhać"
- long, lo "na, při, ..."[1]
- -pela, -pla sufiks při numeralach, adjektiwach a pronomenach[1]
- popaia, popai "misnyć; so wobsunyć, so wusunyć"
- sisa, susa "sotra; (w někotrych arealach) bratr abo sotra abo bliski přećel druheho splaha"
- wanem, wonem "što"
Rozdźěle we woznamje
wobdźěłaćNa rozdźěl wot jendźelskich etymonow słowa často rozdźělne woznamy maja.
słowo | jendźelski etymon | woznam po jendźelšćinje | přidatne woznamy |
---|---|---|---|
antap | on top | horjeka, zwjercha | horje; powjerch; sylniši/lěpši |
gras[32][33] | grass | trawa | kosma, włosy[33]; pjero[33] |
karim | carry (+ him) | njesć, nosyć | rodźić |
inap | enough | dosć | kmany |
laik | like | přeće, přeć; wola, chcyć[34] | chcyć što činić, so hotować/so nastajić p/so nastajeć/ wobch. so rychtować na čo |
sapim | sharpen (+ him) | wótřić | rězbarić, rězbować, wurězbować |
Homonymija
wobdźěłaćDokelž ma tokpisinšćina ma mjenje zwukow hač jendźelšćina, často eksistuja homonymy, kotrež rozdźělne etymony maja.
bek | zak, toboła; měch | jendźelsce bag |
wróćo | jendźelsce back | |
bekim | płaćenje; wróćić; wotmołwić | jendźelsce back + him |
pjec | jendźelsce bake + him | |
bin | buna | jendźelsce bean |
sym, sy, je -ł(a/o), smy, sće, su -li | jendźelsce been | |
hat | twjerdy | jendźelsce hard |
wutroba | jendźelsce heart | |
kłobuk; čapka | jendźelsce hat | |
horcy, ćopły | jendźelsce hot | |
sel | bělizna; skorpawa, skorpizna; ... | jendźelsce shell |
płachta; płachtakować, płachćić | jendźelsce sail; to sail | |
banka (biologija) | jendźelsce cell |
Často so přidatne elementy abo alternatiwne formy wužiwaja, zo by homonymy wobešli.
Bjez přidatneho elementa | Woznam | Etymon | Z přidatnym elementom | Woznam | Etymon |
---|---|---|---|---|---|
nil | hózdź; jehła | jendźelsce nail | nildaun | so klakać | jendźelsce kneel + down |
ol | wone/woni | jendźelsce all | olpela | stary | jendźelsce old + fellow |
wok | dźěłać | jendźelsce work | wokabaut | pućować | jendźelsce walk + about |
Ale tež reduplikacija so móže za to wužiwać.
Kaž na př. z jendźelskeju słowow ship a sheep stej słowje sip „łódź“ a sipsip „wowca“ nastałoj.
Nóžki
wobdźěłać- ↑ Horje skočić do: 1,00 1,01 1,02 1,03 1,04 1,05 1,06 1,07 1,08 1,09 1,10 1,11 1,12 1,13 1,14 1,15 1,16 1,17 1,18 1,19 1,20 1,21 1,22 1,23 1,24 1,25 1,26 1,27 1,28 1,29 1,30 Nastawk "Tok Pisin, die Verkehrsprache Melanesiens", na stronach 16 ("-pela"), 29 ("long", substantiwy), 33 (progresiwna forma, modalny inap) a 39 ("long")
- ↑ Horje skočić do: 2,0 2,1 Mihalic, strona 29
- ↑ Horje skočić do: 3,0 3,1 3,2 Mihalic, pagxo 33
- ↑ Mihalic, paĝo 32
- ↑ Mihalic, paĝo 34
- ↑ Mihalic, strona 22
- ↑ Mihalic, strona 24
- ↑ Horje skočić do: 8,0 8,1 Mihalic, stronje 13-14
- ↑ Kapitel wo pronomenach w kursu Unilang wo tokpisinšćinje
- ↑ Kapitel wo posesiwnych pronomenach w kursu Unilang wo tokpisinšćinje
- ↑ Horje skočić do: 11,0 11,1 11,2 11,3 11,4 11,5 Laŭ Kauderwelsch, stronje 55-56
- ↑ Wobsahuje cyłu sadu w tróšku druhej formje, a to Pukpuk hia i gat bikpela tis.
- ↑ Horje skočić do: 13,0 13,1 13,2 13,3 Hlej Kauderwelsch 18, na stronach 156 (arere long), 161 (klostu long), 170 (tit)
- ↑ Horje skočić do: 14,0 14,1 14,2 14,3 14,4 14,5 "TOK PISIN ENGLISH Dictionary" na stronach 109 (tit), 9 hač 11 (bik-), 117 hač 119 (wan-), 191 (yet pod hesłom each other)
- ↑ Horje skočić do: 15,0 15,1 15,2 15,3 15,4 15,5 Mihalic, stronje 15-16
- ↑ Mihalic, strona 81
- ↑ Horje skočić do: 17,0 17,1 17,2 Mihalic, strona 15
- ↑ Nastawk wo Reciproknosć w rěči. Přikład w tokpisinšćinje je na stronje 13. (jendź.)
- ↑ Horje skočić do: 19,0 19,1 Mihalic, stronje 17-18
- ↑ Mihalic, paĝo 18
- ↑ Horje skočić do: 21,0 21,1 Mihalic, stronao 19
- ↑ Strona wo ličbnikach w tokpisinšćinje (jendź.)
- ↑ Horje skočić do: 23,00 23,01 23,02 23,03 23,04 23,05 23,06 23,07 23,08 23,09 23,10 23,11 23,12 23,13 23,14 23,15 23,16 23,17 23,18 23,19 23,20 23,21 23,22 23,23 23,24 23,25 23,26 23,27 Laux Nose, Masahiko: Reduplication in Tok Pisin (jendź.)
- ↑ Horje skočić do: 24,0 24,1 24,2 Erich-Dieter Krause: Wörterbuch Indonesisch-Deutsch, 4. nakład, ISBN 3-324-00470-5, na stronach 61 (binatang); 399 (sayur); 434 (susu)
- ↑ Adolf Heuken: Wörterbuch Deutsch-Indonesisch, 2. nakład, 1994, ISBN 3-324-00609-0, na stronomaj 506 a 577
- ↑ Horje skočić do: 26,0 26,1 26,2 26,3 26,4 Kurs wo Tolai-rěč Druha wersija kursa
- ↑ Wo fonologiji wot Tolai
- ↑ Horje skočić do: 28,00 28,01 28,02 28,03 28,04 28,05 28,06 28,07 28,08 28,09 28,10 Strona wo rěčnych warjetetach (němsce)
- ↑ Horje skočić do: 29,0 29,1 29,2 29,3 29,4 29,5 29,6 Druhi dźěl kursa (jendź.)
- ↑ Diskusija wo awstroneskich słowach w tokpisinšćinje (jendź.)
- ↑ němsce entlassen
- ↑ Horje skočić do: 32,0 32,1 32,2 32,3 Kenneth G. Linton: Kanako el Kananam, 1960
- ↑ Horje skočić do: 33,0 33,1 33,2 W gras bolong em i dai pinis „jeho włosy hižo su zešěrjeli“, na stronje 71, a w gras bolong kokoruk „herbaĵo de koko“ („trawa kokoše“), na stronje 72, z knihi Kanako el Kananam
- ↑ Po słownikach a Kauderwelsch
Žórła
wobdźěłać- Bildatlas der Sprachen, ISBN 978-3-937872-84-1, strony 107, 147-153 (wo tokpisinšćinje); strony 107-109 (wo hirimotuwej rěči) (němsce)
- Francis Mihalic: The Jacaranda Dictionary and Grammar of Melanesian Pidgin, ISBN 0-7016-8224-8 (jendź.), (tpi.)
- Kauderwelsch Band 18, Pidgin-Englisch für Papua-Neuguinea, 3. nakład 2001, ISBN 3-89416-517-0 (němsce)
- Papua New Guinea TOK PISIN ENGLISH Dictionary, The perfect dictionary for learners of English and Tok Pisin, Oxford University Press 2008, 1. nakład, ISBN 978-0-19-555112-9 (jendź.), (tpi.)
Wotkazy
wobdźěłaćWikipedija w Tok Pisin |
- Program w Tokpisinšćinje wot Radio Australia (tpi.)
- Gramatika wot Tok Pisin (němsce), (jendź.)
- Seminarski material wot prof. dr. Krifka (němsce), (jendź.)
- Daty wo Tokpisinšćinje w Ethnologue z jara wjele literaturu (jendź.)
- Přełožk (Jendźelsko-Tok-Pisinski) (jendź.)
- Strona wo rěčnych warjetetach (jendź.)
- Unilang-wiki wo Tokpisinšćinje (jendź.)
- Nastawk wo prašenju "Tokpisinšćina je zjednorjena jendźelšćina?" (jendź.)
- Słownik wot projekta "Mihalic Project" (jendź.)