Prawa myšpla

Prawa myšpla (Mespilus germanica)

systematika

Domena

Eukaryoty

Swět

Rostlinstwo

Rosidy
Eurosidy I

rjad:

(Rosales)

swójba:

Róžowe rostliny (Rosaceae)

podtribus:

Jadrješkosadowe rostliny (Pyrinae)

ród:

Myšpla^[1] (Mespilus)

družina:

Prawa myšpla

wědomostne mjeno

Mespilus germanica

L.

Wikipedija:Projekt za botaniku

p • d • w

Prawa myšpla (Mespilus germanica) je štom abo kerk ze swójby róžowych rostlinow.

Wopis

Prawa myšpla je ćernjojty, 3 m wysoki kerk abo 6 m wysoki štom. Kultiwowane sorty njejsu ćernjojte.

Skora je oliwozelena a dołho hładka wostanje.

Młody hałuzy su husto kosmate, pozdźišo so wobnaža.

Łopjena

Zymske pupki su jejkojte a docpěja dołhosć wot 5 mm.

Łopjena su měnjate, jara krótko stołpikate, dołhojte, lancetoje hač owalne, prědku wótre, na hornim boku ćmowozelene, na delnim boku šěrozelene a husto móškojće-wołmokosmate. Wone docpěja dołhosć wot 6 hač do 12 (15) cm a šěrokosć wot 3 cm. Jich kroma je sćeńka rězana abo cyłokromna. Pódlanske łopješka su lancetojte a docpěja dołhosć wot 15 mm.

Kćenje

Kćenja

Kćěje wot meje hač do junija. Běłe, pjećličbne kćenja docpěja rozměr mjez 4 a 5 (6) cm a steja po jednym nakónčne na krótkich wurostkach. Keluškowe łopješka su linealne-lancetojte, dołhe a wuske a docpěja dołhosć wot 15 mm, při čimž hač do zrałosće płodow wostanu. Wobalka je dwójna. Krónowe łopješka su kulojte.

Płody

Jabłukowe płody su brune, jara twjerde, krušwojte hač nimale wopak-kehelojte a docpěja wulkosć wot něhdźe 2-3 cm, při kultiwowanych sortach 4 cm. Wone su horjeka wopłonjene a wot łisćołopjenojtych, keluškowych łopješkow krónowane a wobsahuja pjeć kamjeńtwjerdych jadrow. Ale so hakle po skutkowanju mróza mjechke stanu a so hodźa jěsć.

Stejnišćo

Rosće w bohatych na družinach dubowych měšanych lěsach, rědko w regionach plahowanja wina a w swětłych lěsach wodźiwjena, ale so zdźěla jako wozdobne drjewa plahuje. Ma radšo w lěće ćopłe, wutkate, humusowe abo kamjentne wapnite abo hlinjane pódy.

Rozšěrjenje

Rostlina je w juhozapadnej Aziji, w Kawkazu, w sewjernej Persiskej, juhowuchodnej Europje a w južnych Alpach rozšěrjena, při čimž we zapadnej Europje a na sewjer Alpow jenož wodźiwjene wustupuje. Dźiwja forma při nas njewustupuje.

Wužiwanje

Prawa myšpla bě woblubowany sadowy štom za čas srjedźowěka.

Jeje płody su dla wysokeho wutka na pektinach a kisalinach same abo w měšenju z jabłukami, winom a cokorom k wuhotowanju wot marmelady přihódne. Nimo toho wone jako přidawk k jabłukowym a krušwowym moštam tych dźeržomnosć polěpša.

Nóžki

↑ Pawoł Völkel: Prawopisny słownik hornjoserbskeje rěče. Hornjoserbsko-němski słownik. Ludowe nakładnistwo Domowina, Budyšin 2005, ISBN 3-7420-1920-1, str. 274.

Žórła

Mayer, Schwegler: Welcher Baum ist das?, Bäume, Sträucher, Ziergehölze, ISBN 978-3-440-11273-1, strona 108 (němsce)
Spohn: Welcher Baum ist das? Die neuen Kosmos-Naturführer, ISBN 978-3-440-10794-2, strona 112 (němsce)
Ullstein Lexikon der Pflanzenwelt, 1973, ISBN 3-550-16019-4, strona 294 (němsce)
Ulrich Hecker: BLV Bestimmungsbuch Bäume und Sträucher, ISBN 3-405-13737-3, stronje 74, 162 (němsce)
Brankačk, Jurij: Wobrazowy słownik hornjoserbskich rostlinskich mjenow na CD ROM. Rěčny centrum WITAJ, wudaće za serbske šule. Budyšin 2005.
Kubát, K. (Hlavní editor): Klíč ke květeně České republiky. Academia, Praha (2002)
Lajnert, Jan: Rostlinske mjena. Serbske. Němske. Łaćanske. Rjadowane po přirodnym systemje. Volk und Wissen Volkseigener Verlag Berlin (1954)
Rězak, Filip: Němsko-serbski wšowědny słownik hornjołužiskeje rěče. Donnerhak, Budyšin (1920)

[1] Pawoł Völkel: Prawopisny słownik hornjoserbskeje rěče. Hornjoserbsko-němski słownik. Ludowe nakładnistwo Domowina, Budyšin 2005, ISBN 3-7420-1920-1, str. 274.

[1]