Jan Zygmunt Bjedrich Šyndlaŕ

Jan Zygmunt Bjedrich Šyndlaŕ (němsce Johann Siegmund Friedrich Schindler; * 8. junija 1758 we Wjerbnje, † 19. awgusta 1841 w Picnju) bě serbski farar, spisowaćel, wudawaćel a zakitowar serbstwa w Delnjej Łužicy.

Žiwjenje

Narodźi so jako syn fararja a bě wot 1770 do 1772 knihiwjazarski wučomnik we Wětošowje. Wot 1772 do 1779 wopytowaše Choćebuski gymnazij a wot 1779 do 1781 studowaše w Hali nad Solawu ewangelsku teologiju. Tam běše w lěće 1780 čłon přirodospytneho towarstwa. Po nawróće do Łužicy dźěłaše najprjedy hač do lěta 1787 jako domjacy wučer w Njamorojcach pola Drjowka. Wot 1787 do 1796 bě z wučerjom na gymnaziju w Choćebuzu a wot 1788 zdobom zastupjer swojeho nana we Wjerbnjanskej wosadźe. Wot 1796 bě Šyndlaŕ z wyšim fararjom w Picnju. 1839 poda so na wuměnk.

Skutkowanje

Šyndlaŕ staraše so wo delnjoserbske pismowstwo. Wot lěta 1791 wuda rjad nabožinskich knihow, spěwow a kěrlušow. 1793 wobdźěła tehdy jara rozšěrjenu powučacu knižku Wendisches Not- und Hilfsbüchlein – Te knigli za serbske luźe a za čas Napoleonskich wójnow da w lěće 1813 bóle z praktiskich přičin ćišćeć štyrirěčny słownik Kleines deutsch-wendisch-russisch-polnisches Wörterbuch („Mały němsko-serbsko-rusko-pólski słownik“). W 1820tych lětach bě hłowny zamołwity za wudawanje delnjoserbskeje biblije (Nowy zakoń 1821, Stary zakoń 1824). Po tym wuńdźe w lětach 1824, 1825 a 1829 wjacedźělna prědarska kniha, za kotruž dyrbješe nimo pjenježneje podpěry pruskeho stata hišće 200 tolerjow ze swójskeje kapsy připołožić.

Přeswědči tež druhich Delnjoserbow k pisanju. Tak wukonješe wulki wliw na wučerja Dabita Boguwěra Głowana, prěnjeho wuznamnje literarnje skutkowaceho wučerja w Delnjej Łužicy. Jeho podpěrowaše a namołwješe do dalšeho literarneho tworjenja. Wotpohlady Głowana za wudawanje šulskich knihow kaž tež přełožk cyrkwinskeje agendy pak zwrěšćichu.

Šyndlaŕ wojowaše stajnje přećiwo antiserbskim naprawam statnych instancow. Při přirjadowanju Choćebuskeho wokrjesa k Sakskej w lěće 1807 protestowaše doraznje přećiwo planam, serbsku rěč ze šule a cyrkwje wutłóčić. Při šulskich wizitacijach so jemu porokowaše, zo so serbšćina přejara nałožuje, čehoždla charakterizowachu šule Picnjanskeje wosady jako „najšpatniše cyłeho wokrjesa“. Šyndlarjowa próstwa wo powyšenje mzdy, zo by swoje serbske přełožowanske a wudawaćelske dźěło móhł dale wukonjeć, so 1830 wotpokaza. Ze swojim dźěłom přinošowaše Šyndlaŕ najebać wšěch ćežow jara k spěchowanju serbskeho narodneho wědomja w Delnjej Łužicy a k skrućenju serbstwa.

Dalše twórby

• 52 historijow z togo Starego testamenta. Choćebuz, 1791.
• 52 historijow z togo Nowego testamenta. Choćebuz, 1800.
• Prjatkarske knigli w dwě źelach. Berlin, 1829.

Žórło

• Pětr Kunze: Šyndlaŕ, Jan Zygmunt Bjedrich. W: Jan Šołta, Pětr Kunze, Franc Šěn (wud.): Nowy biografiski słownik k stawiznam a kulturje Serbow. Ludowe nakładnistwo Domowina, Budyšin 1984, str. 560sl