Dewastěrowanje

Pod dewastěrowanju abo tež dewastaciju (zapřijeće pochadźa wot łaćonskeho vastus, štož woznamjeni daloki, prózdny, pusty) zrozumi so zničenje abo zapusćenje krajinow, wjeskow abo tež jednotliwych twarow.

Přičiny za dewastěrowanje

W zašłosći so wjetše zničenja předewšěm přez wojerske jednanja, woheń abo mrětwy wuwołachu.

Pod zapřijećom so dźensa hłownje skóncowanje krajinow přez zničenje lěsow, wojerske zwučowanišća, wotkryte jamy, nasypnišća w hórnistwje kaž tež přez twar rěčnych zawěrow zrozumi. Mjeztym so zapřijeće pak tež za płoniny nutřkownych městow wužiwa, kotrež so w zwisku z wróćotwarom bydlenjow wuchodoněmskich městow wottorhaja.

Brunicowe hórnistwo

Situacija w Němskej

Zwottorhanje Rogowa za Janšojsku jamu

Najhusćišo so zapřijeće dewastěrowanje za přesydlenje sydlišćow jako wuskutk brunicoweho hórnistwa wužiwa. W němskich brunicowych rewěrach so dotal slědowace přesydlenja sydlišćow wotmě:

Łužiski brunicowy rewěr: dewastěrowanje 135 sydlišćow, přesydlenje 27.500 wobydlerjow (wob.) – wot tutych běchu 103 sydlišćow z 22.200 wob. w Braniborskej a 32 sydlišćow z 5.300 wob. w Sakskej (Hlej tež: Lisćina wotbagrowanych wsow we Łužicy.)
Srjedźoněmski brunicowy rewěr: dewastěrowanje 126 sydlišćow, přesydlenje 51.200 wob. – wot tutych 72 sydlišćow z 23.000 wob. w Sakskej, 40 sydlišćow ze 26.200 wob. w Saksko-Anhaltskej a 4 sydlišćow z 2.000 wob. w Durinskej
Porynski rewěr: 47 sydlišćow z 28.400 wob.
Helmstedtski rewěr: 4 sydlišćow z 2.850 wob.^[1]

W němskim brunicowym hórnistwje so tuž wot spočatka 20. lětstotka cyłkownje 312 sydlišćow wottorhachu a 109.950 wobydlerjo přesydlichu. Wulki dźěl dewastěrowanych wjeskow ležachu w rewěrach NDR, dokelž brunicowe hórnistwo z přičinow awtarkije zaměry kulturneje krajiny ze starymi sydlišćemi jenož mało wobkedźbowaše.

Tež druhe hórnistwowe wobłuki móža dewastěrowanje zawinować. Jako přikład hodźi so na něhdyše wudobywanje urana w Sakskej a Durinskej skedźbnić, dla kotrehož so štyri sydlišćow dospołnje a dźewjeć dalšich zdźěla wottorhachu.

Situacija w Europje

W dalšich europskich brunicowych rewěrach so přirunajomne dewastěrowanja wotměchu, při čimž běše husće wobsydleny sewjeročěski brunicowy rewěr wosebje potrjecheny. Tu dóńdźe w 20. lětstotku k wulkim zapřimnjenju do sydlišćoweje syće, kotrymž so jeničce we wudobywanskej kónčinje wokoło Mosta 33 sydlišćow woprowachu. Něhdźe 46.000 wobydlerjow so přesydlichu. Markantnje běše předewšěm zwottorhanje stareho města Mosta a w cyłym swěće wobkedźbowane přestajenje dekanatneje cyrkwje.

Žórła

↑ Cyłkowna bilanca (staw: 2001) po: Andreas Berkner: Braunkohlenbergbau und Siedlungsentwicklung in Mitteldeutschland. Gratwanderung zwischen Aufschwung, Zerstörung und neuen Chancen. W: Dachverein Mitteldeutsche Straße der Braunkohle (wud.): Braunkohlenbergbau und Siedlungen. Lipsk 2001. str. 8–19. ISBN 3-9807201-3-6 (němsce)

[1] Cyłkowna bilanca (staw: 2001) po: Andreas Berkner: Braunkohlenbergbau und Siedlungsentwicklung in Mitteldeutschland. Gratwanderung zwischen Aufschwung, Zerstörung und neuen Chancen. W: Dachverein Mitteldeutsche Straße der Braunkohle (wud.): Braunkohlenbergbau und Siedlungen. Lipsk 2001. str. 8–19. ISBN 3-9807201-3-6 (němsce)

[1]