Wikipedija

Cezišćina

kawkaziska rěč

Cezišćina je sewjerowuchodnokawkaska rěč, kotraž so wot něhdźe 15.000 rěčnicow w juhozapadźe Dagestana rěči. Dokelž žana spisowna rěč njeje, wužiwatej so k pisomnej komunikaciji awarišćina abo rušćina, kotruž najwjetši dźěl Cezow jara derje wobknježi. Cezišćina so na šulach njewuwučuje. Wona ma wjele požčonkow z rušćiny, awaršćiny, persišćiny, georgišćiny a turkskich rěčow regiona.

(Цез мец [Cez mec])
Cezišćina
rěčnicy něhdźe 15.000
znamjenja a klasifikacija
klasifikacija Kawkaske rěče (diskutowany)
Sewjerowuchodnokawkaske rěče
Dagestanske rěče
Awaro-Ando-Didoiske rěče
Didoiske rěče
rěčne kody
ISO 639-2:

cau

ISO 639-3 (SIL):

ddo

Wobdźěłać
p • d • w

Mjeno rěče

wobdźěłać

Mjeno cez pochadźa wot ceziskeje rěče a woznamjenja worjoł. W druhich rěčach mjenuje so druhdy mjenuje cezišćina po jeje georgiskej mjenje, dido.

Narěče

wobdźěłać

Cezišćina hodźi so do slědowacych narěčow rozrjadować, kotrež buchu po wsach pomjenowane, w kotrychž so rěča; swójske mjenowanja wsow su tu w datym času w spinkach mjenowane:

  • Asach (Asaq)
  • Tsebari (Ceboru)
  • Mokok (Newo)
  • Kidero (Kidiro)
  • Sagada (Soƛʼo)

Fonologija

wobdźěłać

Wšě fonemy su nalistowane ze swojimi wotpowědnikami w IPA [brackets], łaćonskim a kyriliskim alfabetom.

Konsonanty

wobdźěłać
Bilabial Dental Lateralne Palatal Welar Uwular Faryngalne Glotalne
Kluzil [p] [b] [pʼ]
p b pʼ
п б пI 		[t] [d] [tʼ]
t d tʼ
т д тI 		[k] [ɡ] [kʼ]
k g kʼ
к г кI 		[qʼ]
qʼ
къ
Frikatiwne [s] [z]
s z
с з 		[ɬ]
ł
лъ 		[ʃ] [ʒ]
š ž
ш ж 		[x] [ɣ]
x ɣ
х гъ 		[ħ] [ʕ]
ħ ʕ
хI гI 		[h]
h
гь
Afrikatne [ʦ] [ʦʼ]
c cʼ
ц цI 		[t͡ɬ] [t͡ɬʼ]
ƛ ƛʼ
лI кь 		[ʧ] [ʧʼ]
č čʼ
ч чI 		[q͡χ]
q
хъ
Nazal [m]
m
м 		[n]
n
н
Likwid [r]
r
р 		[l]
l
л
Połwokal [w]
w
в 		[j]
y
й
  • Cezišćina pokaza inwentar 33 konsonantow.
  • Glottalny kluzil ([ʔ]) njeje fonemiski ale wustupuje awtomatisce před njefaryngalowanymi wokalemi w poziciji na spočatku słowa.
  • Konsonantowe zeskupjenja buchu často wułamane přez zasunjenje epentetiskeho wokala [e]. Po [j], zasunjeny wokal je [i].
  • Nazwukowe konsonanty so móžeja faryngalować a su markěrowane jako tajke w namjetowanej ortografiji přez mały [ˁ], kotryž slěduje konsonant; w kyriliskim prawopis palochka ("Ӏ" abo "I") so wužiwa po wokalu, kotryž slěduje konsonant.
    • Konsonantowe faryngalowanje na kóncu złóžkow je transkribowane w kyriliskej z Cʼ (hdźež C steji za konsonant) a z VCˁ we łaćonskej transkripciji (V steji za wokal). Někotre słowniki pisaja to jako VIC , kotrež čini sćěh CVIC dwuzmyslny (hlej deleka).
    • Konsonantowe faryngalowanje na kóncu złóžkow je transkribowane w kyriliskej z CVI (palochka slěduje wokal, mjeztym zo faryngalowanje aktualnje wobwliwuje jón bóle hač předchadny konsonant) a z CˁV we łaćonskej transkripciji.
    • Faryngalizacija wězo pječa je epiglotalna.
  • Labializowane konsonanty buchu pisane jako Cв w kyriliskej a jako Cʷ we łaćonskej transkripciji. Konsonant pola p, pʼ, b, m, w, n, l, y a ʕ so móže labializowany.

Literatura

wobdźěłać
  • Bokarev, E. A. 1967. "Cezskij jazyk". In: Jazyki narodov SSSR, Bd. 4. Moskau: Izdatel'stvo «Nauka». S. 404–420.
  • Hammarström, Harald; Forkel, Robert; Haspelmath, Martin; Bank, Sebastian, eds. (2016), Tsez// Glottolog 2.7. Jena: Max Planck Institute for the Science of Human History

Wotkazy

wobdźěłać
Z Wikipedije, swobodneje encyklopedije