Čerwjeny naporst

Čerwjeny naporst
	Čerwjeny naporst (Digitalis purpurea)
systematika
Domena	Eukaryoty
Swět	Rostlinstwo
	Asteridy; Euasteridy I
rjad:	(Lamiales)
swójba:	Putnikowe rostliny; (Plantaginaceae)
ród:	Naporst (Digitalis)
družina:	Čerwjeny naporst
	wědomostne mjeno
	Digitalis purpurea
	L. (1753)
	Poddružiny
	D. purpurea subsp. purpurea D. p. subsp. purpurea var. nevadensis; D. p. subsp. purpurea var. toletana; D. p. subsp. purpurea var. tormentosa; ; D. purpurea subsp. amandiana; D. purpurea subsp. dubia; D. purpurea subsp. mariana; D. purpurea subsp. thapsi;
	Wikipedija:Projekt za botaniku

Čerwjeny naporst (Digitalis purpurea) je rostlina ze swójby putnikowych rostlinow (Plantaginaceae).

Po druhich žórłach słuša naporst k trudownikowym rostlinam (Scrophulariaceae).

Wopis

Čerwjeny naporst je dwulětna rostlina, kotraž docpěwa wysokosć wot 1 hač do 1,5 m a šěrokosć wot něhdźe 60 cm. Rostlina je smjerćonošnje jědojta a zmjerzkokruta.

Stołpik je zrunany, šěropjelsćojće kosmaty a njerozhałuzkowane.

Łopjena

Łopjena su owalne hač do lancetojte, zubate, delnje stołpikate w rozeće, za čas kćeće často hižo wuschnjene, na hornim boku ćěmnozelene a na delnim boku šěropjelsćojte. Hornje su sedźace.

Kćenja

Hoberske kćenje

Wón kćěje wot junija hač do awgusta. Kćenja su purpurčerwjene, róžojte, karminčerwjene běłe abo swětłožołte, stołpikate, steja po stach w kići a docpěwaja dołhosć wot 3,5 hač do 5 cm. Keluchowe łopješka su owalne, žałzojće kosmate kaž kćenjowe stołpiki a horni stołpikodźěl. Króna je dele pochilena, docpěwa dołhosć wot 5 cm a ma dołhe, brjuchatu rołku a krótko 2-lapatu kromu. Delnja hubka je 3-lapata a dlěša hač hornja hubka. Nutřka su ćěmnočerwjene, jasnje wobkromowane blečki. Keluch je 5-dźěleny.

Rołkowe kćenja su typiske čmjełowe kćenja. Symjenja buchu wot wětra rozšěrjene.

Stejnišćo

Wón rosće w swětłych lěsach, na pućowych kromach; na małowapnatych pódach.

Rozšěrjenje

Čerwjeny naporst we wulkich dźělach Europy rozšěrjeny. Často wón je kultiwěrowany a wodźiwił. Wuchodna hranica areale leži w juhozapadnje Pólskeje.

Synonymy

Digitalis minor Linné, 1767
Digitalis alba Schrank, 1789
Digitalis nevadensis G. Kunze, 1846
Digitalis purpurascens Lejeune, 1813, non Roth, 1806
Digitalis libertiana Dumortier, 1829
Digitalis gyspergerae (Rouy) Rouy, 1903
Digitalis miniana Sampaio, 1905
Digitalis speciosa Salisbury, 1796

Wužiwanje

Z łopjenow bu digitalin (wutrobny a krejowobtokowy srědk) produkowany.

Nóžki

↑ Pawoł Völkel: Prawopisny słownik hornjoserbskeje rěče. Hornjoserbsko-němski słownik. Ludowe nakładnistwo Domowina, Budyšin 2005, ISBN 3-7420-1920-1, str. 286.
↑ W internetowym słowniku: Fingerhut

Terminusy

Kral, Jurij: Serbsko-němski słownik hornjołužiskeje rěče. Maćica serbska, Budyšin (1927)
Rězak, Filip: Němsko-serbski wšowědny słownik hornjołužiskeje rěče. Donnerhak, Budyšin (1920)
Pawoł Völkel: Prawopisny słownik hornjoserbskeje rěče. Hornjoserbsko-němski słownik. Ludowe nakładnistwo Domowina, Budyšin 1981 (online).

Žórła

Botanica, Einjährige und mehrjährige Pflanzen, Über 2000 Pflanzenporträts, ISBN 978-3-8331-4469-1, strona 281 (němsce)
GU Maxi-Kompaß Blumen, ISBN 3-7742-3852-9, strona 139 (němsce)
GU Naturführer Blumen, ISBN 3-7742-1507-3, stronje 142-143 (němsce)
Seidel/Eisenreich: BLV Bestimmungsbuch Blütenpflanzen, ISBN 3-405-13557-5, stronje 154-155 (němsce)
Spohn, Aichele, Golte-Bechtle, Spohn: Was blüht denn da? Kosmos Naturführer (2008), ISBN 978-3-440-11379-0, strona 98 (němsce)
česka wikipedija

Eksterne wotkazy

Commons

Hlej wotpowědne dataje we Wikimedia Commons:
Čerwjeny naporst

Čerwjeny naporst. W: FloraWeb.de. (němsce)

[1] Pawoł Völkel: Prawopisny słownik hornjoserbskeje rěče. Hornjoserbsko-němski słownik. Ludowe nakładnistwo Domowina, Budyšin 2005, ISBN 3-7420-1920-1, str. 286.

[2] W internetowym słowniku: Fingerhut

[1]

[2]