Čerwjeny naporst
Čerwjeny naporst (Digitalis purpurea)
systematika
Domena Eukaryoty
Swět Rostlinstwo
  Asteridy
Euasteridy I
rjad: (Lamiales)
swójba: Putnikowe rostliny
(Plantaginaceae)
ród: Naporst[1][2] (Digitalis)
družina: Čerwjeny naporst
wědomostne mjeno
Digitalis purpurea
L. (1753)
Poddružiny
  • D. purpurea subsp. purpurea
    • D. p. subsp. purpurea var. nevadensis
    • D. p. subsp. purpurea var. toletana
    • D. p. subsp. purpurea var. tormentosa
  • D. purpurea subsp. amandiana
  • D. purpurea subsp. dubia
  • D. purpurea subsp. mariana
  • D. purpurea subsp. thapsi

Wobdźěłać
p  d  w

Čerwjeny naporst (Digitalis purpurea) je rostlina ze swójby putnikowych rostlinow (Plantaginaceae).

Po druhich žórłach słuša naporst k trudownikowym rostlinam (Scrophulariaceae).

Čerwjeny naporst je dwulětna rostlina, kotraž docpěwa wysokosć wot 1 hač do 1,5 m a šěrokosć wot něhdźe 60 cm. Rostlina je smjerćonošnje jědojta a zmjerzkokruta.

Stołpik je zrunany, šěropjelsćojće kosmaty a njerozhałuzkowane.

Łopjena su owalne hač do lancetojte, zubate, delnje stołpikate w rozeće, za čas kćeće často hižo wuschnjene, na hornim boku ćěmnozelene a na delnim boku šěropjelsćojte. Hornje su sedźace.

 
Hoberske kćenje
kćenja
kćenja

Wón kćěje wot junija hač do awgusta. Kćenja su purpurčerwjene, róžojte, karminčerwjene běłe abo swětłožołte, stołpikate, steja po stach w kići a docpěwaja dołhosć wot 3,5 hač do 5 cm. Keluchowe łopješka su owalne, žałzojće kosmate kaž kćenjowe stołpiki a horni stołpikodźěl. Króna je dele pochilena, docpěwa dołhosć wot 5 cm a ma dołhe, brjuchatu rołku a krótko 2-lapatu kromu. Delnja hubka je 3-lapata a dlěša hač hornja hubka. Nutřka su ćěmnočerwjene, jasnje wobkromowane blečki. Keluch je 5-dźěleny.

Rołkowe kćenja su typiske čmjełowe kćenja. Symjenja buchu wot wětra rozšěrjene.

Stejnišćo

wobdźěłać

Wón rosće w swětłych lěsach, na pućowych kromach; na małowapnatych pódach.

Rozšěrjenje

wobdźěłać

Čerwjeny naporst we wulkich dźělach Europy rozšěrjeny. Často wón je kultiwěrowany a wodźiwił. Wuchodna hranica areale leži w juhozapadnje Pólskeje.

  • Digitalis minor Linné, 1767
  • Digitalis alba Schrank, 1789
  • Digitalis nevadensis G. Kunze, 1846
  • Digitalis purpurascens Lejeune, 1813, non Roth, 1806
  • Digitalis libertiana Dumortier, 1829
  • Digitalis gyspergerae (Rouy) Rouy, 1903
  • Digitalis miniana Sampaio, 1905
  • Digitalis speciosa Salisbury, 1796

Wužiwanje

wobdźěłać

Z łopjenow bu digitalin (wutrobny a krejowobtokowy srědk) produkowany.

  1. Pawoł Völkel: Prawopisny słownik hornjoserbskeje rěče. Hornjoserbsko-němski słownik. Ludowe nakładnistwo Domowina, Budyšin 2005, ISBN 3-7420-1920-1, str. 286.
  2. W internetowym słowniku: Fingerhut
  • Kral, Jurij: Serbsko-němski słownik hornjołužiskeje rěče. Maćica serbska, Budyšin (1927)
  • Rězak, Filip: Němsko-serbski wšowědny słownik hornjołužiskeje rěče. Donnerhak, Budyšin (1920)
  • Pawoł Völkel: Prawopisny słownik hornjoserbskeje rěče. Hornjoserbsko-němski słownik. Ludowe nakładnistwo Domowina, Budyšin 1981 (online).


Eksterne wotkazy

wobdźěłać
 
Commons
Z Wikipedije, swobodneje encyklopedije