Złoty (posłuchać [ˈzwɔtɨ]a a, skrótšenka w Pólskej , ISO-kod PLN) je měna republiki Pólskeje. Jedyn złoty wobsteji z 100 najgrošow (grosz). Mjeno poćahuje so na prěnjotnu maćiznu, z kotrejež buchu produkowane złote a wotpowěduje němskemu zapřijeću Gulden.

Stawizny wobdźěłać

Do 1945 wobdźěłać

 
Bankowka 100 złotych z lěta 1934

Złoty Polski bě měna w pólskim kralestwje wot 14. hač do 19. lětstotka. W lěće 1841 je so přez rubl narunał. 1924 zawjedźe so złoty po inflaciji a chaosu Prěnjeje swětoweje wójny znowa, narunajo pólsku hriwnu pólskeho regentoweho kralestwa, kotraž kursěrowaše wot 1916 a płaćeše tež po załoženju druheje pólskeje republiki w lěće 1918 najprjedy dale. Tehdyši přeličowanski kurs bě 1 złoty = 0,1687 gramow złota = 1,8 milionow pólskich hriwnow. Mějachu bankowki w hódnoće 5, 10, 20, 50, 100 a 500 złotow. Slěborne pjenjezy mějachu hódnoty 2, 5 a 10 złotow. 1 złoty, 50, 20 a 10 najgrošow běchu z nikloweje legěrunki, jedyn, dwaj a pjeć najgrošow z bronzy. Tež po zwrěšćenju pólskeje republiki přez němski pochod w septembrje 1939 bě złoty w generalnym guwernemenće dale jenički płaćenski srědk.

Ludowa republika wobdźěłać

Po kóncu Druheje swětoweje wójny dóńdźe zaso k wulkej inflaciji, tak zo płaćachu jenož hišće bankowki, nic pak twjerde pjenjezy (přerězna płaćizna: 20.000 złotow). Přez měnowu reformu 1949 powjetši so nominalna hódnota, tak zo ležeše přerězna płaćizna potom pola něhdźe 1000 złotow. Zawjedźechu zaso twjerde pjenjezy w hódnoće 1, 2, 5 a 10 złotow kaž tež 1, 2, 5, 10, 20 a 50 najgrošow. Bankowki dawaše hač k hódnoće wot 500 złotow. Najprjedy běchu wšě pjenjezy z nikloweje legěrunki, bórze pak z aluminija.

W hospodarskej a politiskej krizy 1980tych lět měješe pólska měna wysoke inflaciske raty. Bankowka z najwyšej hódnotu bě za tón čas 2 milionaj złotow. Wokoło 1990 płaćeše chlěb někak 100 złotow.

Po 1990 wobdźěłać

Po hospodarskich reformach prěnjeje połojcy 1990tych lět woteběrachu inflaciske raty dla kruteje pjenježneje politiki pólskeje narodneje banki. Dnja 1. januara 1995 zawjedźe so Nowy złoty, kiž dósta skrótšenku PLN (prjedy PLZ). 1 PLN wotpowědowaše 10.000 PLZ. Stare bankowki a pjenjezy płaćachu hišće hač do kónca 1997.

Z přistupom do Europskeje unije w lěće 2004 ma Pólska winowatosć, srěnjodobnje euro zawjesć. Hač dotal pak jasne njeje, hdy so to stanje.

Hotowe pjenjezy wobdźěłać

Twjerde pjenjezy wobdźěłać

Wšě pjenjezy maja na jednej stronje pólski wopon jako motiw. Strona z hódnotu pokazuje łopjena a wěncy, jich ličba wotpowědujo hódnoće.

hódnota prědnja strona zadnja strona barba přerězk ćežkota kroma lěta
1 Grosz žołta 15,5 mm 1,64 g hrjebičkowana 1990–1993,
1995,
1997–2013
1 Grosz žołta 15,5 mm 1,64 g hrjebičkowana 2014
2 Grosze žołta 17,5 mm 2,13 g hładka 1990–1992,
1997–2014
2 Grosze žołta 17,5 mm 2,13 g hładka 2014
5 Groszy žołta 19,5 mm 2,59 g přetorhnjene hrjebičkowana 1990–1993,
1998–2013
5 Groszy žołta 19,5 mm 2,59 g přetorhnjene hrjebičkowana 2014
10 Groszy slěborna 16,5 mm 2,51 g přetorhnjene hrjebičkowana 1990–1993,
1998–2012
20 Groszy slěborna 18,5 mm 3,22 g hrjebičkowana 1990–1992,
1996–2012
50 Groszy slěborna 20,5 mm 3,94 g hrjebičkowana 1990–1992,
1995,
2008–2012
1 Złoty slěborna 23,0 mm 5,00 g přetorhnjene hrjebičkowana 1990–1995,
2008–2010,
2012–2013
2 Złote wonka žołta, nutřka slěborna 21,5 mm 5,21 g hładka 1994–1995,
2005–2010,
5 Złotych 5 Złotych 5 Złotych wonka slěborna, nutřka žołta 24,0 mm 6,54 g přetorhnjene hrjebičkowana 1994,
1996,
2008–2010

Bankowki wobdźěłać

Na tuchwilnych bankowkach su zemjenjo a kralojo ze stawiznow Pólskeje zwobraznjeni.

hódnota wulkosć barba portret
10 Złotych 120 × 60 mm bruna wójwoda Mieszko I.
20 Złotych 126 × 63 mm čerwjena kral Bolesław I.
50 Złotych 132 × 66 mm módra kral Kazimierz III.
100 Złotych 138 × 69 mm zelena kral Władysław II. Jagiełło
200 Złotych 144 × 72 mm oranža kral Zygmunt I.
500 Złotych 150 × 75 mm sywa, bruna a módra kral Jan III. Sobieski

Wotkazy wobdźěłać

  Commons: Pólske pjenjezy – Zběrka wobrazow, widejow a awdiodatajow
Z Wikipedije, swobodneje encyklopedije