Wotšěrjenje[1] (němsce Abweitung, jendź. departure) woznamjenja dołhosć šěrokostnikoweho kružneho łuka mjez dwěmaj dypkomaj samsneho šěrokostnika geografiskeje šěrokosće na zemskim powjerchu. Wotšěrjenje je (za njerunja 0°) wjetše hač ortodroma (najkrótša zdalenosć mjez woběmaj dypkomaj). (Pola = 0°, tuž na ekwatorje, wotpowěduje wotšěrjenje najkrótšej zdalenosći, dokelž ekwator jako jenički šěrokostnik je wulki kruh a wotšěrjenje potajkim je ortodroma).

W nawtice je wotšěrjenje potajkim kateta w kursowym třiróžku, kotraž z paralelnym kruhom hromadźe pada.[2]

Často tež wobmjezuje so definicija wotšěrjenja na wotstawk podłu šěrokostnika mjez dwěmaj meridianomaj, kotrejž stej dokładnje 1° jedyn wot druheho zdalenej.[3]

Hódnoty wobdźěłać

W zmysle wotstawka 1° mjez šěrokostnikami je wotšěrjenje na ekwatorje 111,319491 km (z wulkej połwósku z WGS84 ličene). K čopam so wotšěrjenje pomjeńšuje, na čopomaj je wono nul.

Wotšěrjenje dołhosće (po Besselu)[4]
Šěrina [°] [km] 1′ [m] 1″ [m]
0 111,307 1855 30,9
10 109,627 1827 30,5
20 104,635 1744 29,1
30 96,475 1608 26,8
40 85,384 1423 23,7
45 78,837 1314 21,9
50 71,687 1195 19,9
60 55,736 929 15,5
70 38,182 636 10,6
80 19,391 323 5,4
90 0,000 0 0

Geografiske koordinaty dokładne na sekundy su tuž w srjedźnej Europje (na něhdźe 49° šěrokosće) w dołhosći na 20 metrow, w šěrokosći přeco na 30 metrow doładne (dołhostniki, hdźež so šěrokosć liči, su přeco wulke kruhi, w šěrokosći je to jenož ekwator, pola 0° šěrokosće). Pozicija dokładna na metry trjeba potajkim znajmjeńša druhe komowe městno decimalnych sekundow.

Powšitkowne wobličenje za kulojtu zemju wobdźěłać

Dypk A ma koordinaty ( ),
dypk B ma koordinaty ( ).
K směrej zapad je   pozitiwny, k směrej wuchod negatiwny;   je pozitiwny za šěrokosće sewjerneje hemisfery a negatiwny na južnej połkuli.

Potom płaći:
 ,

při čimž U wopisuje wobjim šěrokostnika  , kotryž wuchadźa z:

 


Zjednorjene, za wobličenje wotstawka mjez dwěmaj meridianomaj wuchadźa:

 

Wobličenje za zemju jako referencny elipsoid wobdźěłać

Za dokładniše wobličenje so město zemskeho wobjima wotpowědowaca hódnota wužiteho referencneho elipsoida wužiwa:

 

z   jako radius prěčneje křiwizny wotpowědneje geografiskeje šěrokosće   a   jako diferenca geografiskich dołhosćow ciloweho a wuchadneho městna.

Žórła wobdźěłać

  1. Přełožowanski namjet, hlej němski terminus Abweitung
  2. Abweichung (Deklination). W: Meyers Großes Konversations-Lexikon. Band 1. Leipzig 1905, S. 66. (zeno.org)
  3. na př.: Abweitung. W: Geoinformatik-Service. Lexikon. geoinformatik.uni-rostock.de
  4. tuž nastupajo Besselowy elipsoid, citat po Abweitung. W: Lexikon der Kartographie und Geomatik. Spektrum Akademischer Verlag, wissenschaft-online.de (jenož za 1°, zbytk Wikipedija wuličuje)
Z Wikipedije, swobodneje encyklopedije