Wšědny swětlik
| |
| Wšědny swětlik (Euphrasia rostkoviana) | |
| systematika | |
|---|---|
| Domena | Eukaryoty |
| Swět | Rostlinstwo |
| Asteridy Euasteridy I | |
| rjad: | (Lamiales) |
| swójba: | Hubinkowe rostliny (Orobanchaceae) |
| ród: | Swětlik[1][2] (Euphrasia) |
| družina: | Wšědny swětlik |
| wědomostne mjeno | |
| Euphrasia rostkoviana | |
| Hayne | |
Wšědny swětlik (Euphrasia officinalis, Euphrasia rostkoviana, E. officinalis subsp. rostokoviana) je rostlina ze swójby hubinkowych rostlinow (Orobanchaceae).
W někotrych žórłach so swójbje trudownikowych rostlinow (Scrophulariaceae) zarjaduje.
Mjeno
wobdźěłaćWědomostne rozdźělenje roda swětlik je hišće diskutowane. Zdźěla bu Euphrasia rostkoviana z dalšimi podobnymi rostlinami k Euphrasia officinalis zjata a potom jako poddružina Euphrasia officinalis subsp. rostkoviana wobjednawana.
Wopis
wobdźěłaćWšědny swětlik je jednolětna zelišćowa rostlina, kotraž docpěwa wysokosć wot 2 hač 45 cm.
Stołpik je sylnje rozhałuzkowany.
Łopjena
wobdźěłaćŁopjena su snadny jedyn centimeter dołhe, přez křiž přećiwostejne, njestołpikate, jejoformowje-dołhojte a karbikowje zubate.
Kćenja
wobdźěłaćČas kćěwa je wot meje hač oktobra. Kćenja su běłe, často fijałkojće žiłkowe a maja na delnich kćenjowych łopjenach žołty blečk. Kaž cyły kwětnistwo su husto žałzokosmate. Delnja hubka je třikónčkowa a płona.
Stejnišćo
wobdźěłaćJako stejnišćo čerstwe (suche) łuki a pasenski trawnik hač do wysokostnych połoženjow wot 2300 m NN preferuje.
Rozšěrjenje
wobdźěłaćRozšěrjenske ćežišćo je w srjedźnej, zapadnej a južnej Europje. W Awstriskej je tuta družina často we wšěch zwjazkowych krajach nadeńć.
Wužiwanje
wobdźěłaćWšědny swětlik bu w ludowej medicinje za lěkowanje wóčnych chorosćow nałožowany. W 14. lětstotku wěnowa Arnoldus Villanovanus swětlikej cyłu knihu. Villanovanus bě samo wot toho přeswědčeny, zo by tuta rostlina slepym zamóžnosć widźenja wróćo dać móhła. Nicholas Culpeper žortowaše, zo by dokładne přepytowanje tuteje rostliny brylerjow bjezdźěłne činiło. Předewšěm při zahorjenjach wokoło wočow, kaž tež při wóčnych bolenjach a regionalnje při žołdkowych bolenjach bu swětlik wužiwany.
W rostlinskej lěkowanju so dźensa hišće wužije. Firma Weleda na př. krjepkowu infuziju z rostliny zhotowja.
Nóžki
wobdźěłać- ↑ Pawoł Völkel: Prawopisny słownik hornjoserbskeje rěče. Hornjoserbsko-němski słownik. Ludowe nakładnistwo Domowina, Budyšin 2005, ISBN 3-7420-1920-1, str. 493.
- ↑ W internetowym słowniku: Augentrost
Žórła
wobdźěłać- Miranda Seymour: Eine kleine Geschichte der Kräuter und Gewürze, Verlag Scherz, Frankfurt am Main 2005, ISBN 3-502-15879-7 (z němskeje wikipedije)
- Spohn, Aichele, Golte-Bechtle, Spohn: Was blüht denn da? Kosmos Naturführer (2008), ISBN 978-3-440-11379-0, strona 192 (němsce)
- Brankačk, Jurij: Wobrazowy słownik hornjoserbskich rostlinskich mjenow na CD ROM. Rěčny centrum WITAJ, wudaće za serbske šule. Budyšin 2005.
- Kubát, K. (Hlavní editor): Klíč ke květeně České republiky. Academia, Praha (2002)
- Lajnert, Jan: Rostlinske mjena. Serbske. Němske. Łaćanske. Rjadowane po přirodnym systemje. Volk und Wissen Volkseigener Verlag Berlin (1954)
- Rězak, Filip: Němsko-serbski wšowědny słownik hornjołužiskeje rěče. Donnerhak, Budyšin (1920)
