Korejšćina

Korejšćina je aziska rěč, kotraž so předewšěm na korejskej połkupje rěči. Wona je hamtska rěč w Južnej Koreji a Sewjernej Koreji.

한국어 / 조선말
Korejšćina

kraje	Južna Koreja, Sewjerna Koreja, Čina
rěčnicy	78 milionow
znamjenja a klasifikacija
družina pisma	jenož Hangul (w Sewjernej Korejskej), měšenje z Hangul a Hanja (w Južnej Korejskej)
oficielny status
hamtska rěč	Južna Koreja, Sewjerna Koreja
rěčne kody
ISO 639-1:	ko
ISO 639-2:	kor
wikipedija

Mjeno rěče

Korejske mjena bazuja na korejske mjena za Koreju.

Słowo 한국어 (Hangugeo) so w Južnej Koreji wužiwa.

Słowo 조선말 (Chosŏnmal) so w Sewjernej Koreji wužiwa.

Fonologija

Konsonanty

Korejske konsonanty

		Bilabialne	Alweolarne	Post- alweolarne	Welarne	Glotalne
Nazalne		ㅁ /m/	ㄴ /n/		ㅇ /ŋ/ (na kóncu złóžki)
Ploziwne a Afrikatne	jednory	ㅂ /p/	ㄷ /t/	ㅈ /ʨ/	ㄱ /k/
	ćehnjeny	ㅃ /p͈/	ㄸ /t͈/	ㅉ /ʨ͈/	ㄲ /k͈/
	aspiraciski	ㅍ /pʰ/	ㅌ /tʰ/	ㅊ /ʨʰ/	ㅋ /kʰ/
Frikatiwne	jednory		ㅅ /s/			ㅎ /h/
	ćehnjeny		ㅆ /s͈/
Likwidny			ㄹ /l/

Wokale

Korejske wojale

Monoftongi	/i/ ㅣ, /e/ ㅔ, /ɛ/ ㅐ, /a/ ㅏ, /o/ ㅗ, /u/ ㅜ, /ʌ/ ㅓ, /ɯ/ ㅡ, /ø/ ㅚ
Wokale, před kotrychž steja interule, abo diftongi	/je/ ㅖ, /jɛ/ ㅒ, /ja/ ㅑ, /wi/ ㅟ, /we/ ㅞ, /wɛ/ ㅙ, /wa/ ㅘ, /ɯi/ ㅢ, /jo/ ㅛ, /ju/ ㅠ, /jʌ/ ㅕ, /wʌ/ ㅝ

Alofony

/s/ bywa alweolo-palatal [ɕ] před [j] abo [i] za najwjetšich rěčnikow (ale je rozdźěle w rěči mjez Sewjernej Koreji a Južnej Koreji). Tak tež so stanje při strecxa frikatiwje a wšěch afrikatach. Na kóncu złóžki, /s/ změni do /t/ (Na př.: beoseot (버섯) 'agariko').

/h/ móže bywać bilabial [ɸ] před [o] abo [u], palatal [ç] před [j] abo [i], welar [X] před [ɯ], spěwny [ɦ] mjez spěwnymaj zwukomaj, a [h] druhdźe.

/p, t, ʨ, k/ bywaja spěwne [b, d, ʥ, g] mjez spěwnymaj zwukomaj.

/l/ bywa alweolarny frapeto [ɾ] mjez wokalomaj, a [l] abo [ɭ] na kóncu złóžki abo pola druheho /l/. Notuj, zo pisana na kónču zŀóžki 'ㄹ', hdyž slěduje wokal abo přechodowy zwuk (to je, hdyž slědowace znamjo započina z 'ㅇ'), pućuje do slědowaceje złóžki a tak bywa [ɾ].

Tradicionelnje, /l/ njebě móžne při spočatku słowa. Wono so je zhubiło před [j], a hewak je bywało /n/. Tola, wliw zapadnych wupožčowanych słowow je změnił tendencu, a nětko /l/ na spočatku słowa (najbóle w jendźelskich wupožčowanych słowach) so wurjekuje kaž swobodna warianta pak [ɾ] pak [l]. Tradicionalny zakaz /l/ na spočatku słowa je bywał morfologiske prawidło kotrež so mjenuje "spočatny zakoń" (두음법칙) w Južnej Koreji, kotrež so poćahuje na korejski wobsah słowa. Tajke słowa tež maja swój /l/ na spočatku słowa w Sewjernej Koreji.

Wšě ploziwy, afrikaty, a frikatiwy relasigxas [p̚, t̚, k̚] na kóncu słowa.

Plosiwne halty /p, t, k/ bywaja nazalne halty [m, n, ŋ] před nazalnymi haltami.

Prawopis w Hangulu njereflektuje tute asimilaciske prawidła wurjekowanja, ale pak zachowuje fundamentalnu zdźěla historisku morfologiju.

Rozdźěl mjez wurjekowanskich normow Sewjerneje Koreje a Južneje Koreje je wobchadźenje spočatneho [r], a spočatneho [n]. Na př.

• "dźěło" - sewjerny: rodong (로동), južny: nodong (노동)
• "stawizny, historija" - sewjerny: ryŏksa (력사), južny: yeoksa (역사)
• "žónski" - sewjerny: nyŏja (녀자), južny: yeoja (여자)

Pismo

W Sewjernej Koreji so jenož Hangul wužiwa, mjeztym zo so w Južnej Koreji nimo toho tež Hanja wužiwa.

Žórło

• Kauderwelsch 44, Koreanisch Wort für Wort, ISBN 978-3-89416-022-7 (němsce)