Dobry počink

Pod dobrymi počinkami rozumi so zamóžnosć a nutřkowna nastajenosć, to dobre z nutřkownym pohonom (to rěka lochko a z wjeselom) činić. W powšitkownišim konteksće woznamjenja počink, zo wobsedźi něchtó pozitiwnu kajkosć.

Socha Areté (ἀρετή), Knihownja Celsa, Efez, Turkowska

Grjekski a łaćonski wuraz

Starogrjekski wuraz „areté“ (ἀρετή) a łaćonski wuraz „virtus“ njehodźitej so analognje přełožić. Grjekske słowo areté je posudk hódnoty a wopisuje skerje kmanosć a wustojnosć w zmysle kwalitneho přiznaka. Otto Friedrich Bollnow mjenuje jako přikłady za areté mjez druhim tež spěšnosć konja abo wótrosć noža. (Přirunuj tež Platon, Politeia: počink wo konjach a psach.) Łaćonske pomjenowanje virtus wotwodźuje so wot łaćonskeho vir (muž). Muž, abo jasnišo wojowar, płaćeše jako nošer počinkow.

Zarjadowanje

Wučba wo dobrych počinkach je po Schleiermacheru nimo wučby wo hódnotach a winowatosćach jedna z třoch hałuzow etiki.

Rody počinkow

Rozeznawa so mjez

• přirodnymi počinkami (w klasiskej etice)
  • přinarodźenymi počinkami
  • přiswojenymi počinkami (přez zwučowanje, potajkim činjenje dobreho)
• nadpřirodnymi počinkami (w křesćanskej teologiji) wot Boha datymi.

Kardinalne počinki

Jako štyri klasiske zakładne počinki (kardinalne počinki) płaća mudrosć, sprawnosć, zmužitosć a poměrnosć. Platonowa teorija zakładnych počinkow je za wšu etisku teoriju počinkow směr postajiła. Za Aristotelesa su počinki puć k zbóžnosći. Zbóžnosć pak so tu njezrozumi jako subjektiwne začuće zboža, ale jako poradźene žiwjenje. Žiwjenje je so poradźiło, jeli čłowjek móžnosće zwoprawdźi, kotrež su w nim zapołožene (entelechija).

Ryćerske počinki

Jako ryćerske počinki płaćachu staete, maze a triuwe, štož hodźi so přełožić ze sprawnosću, skromnoścu a spušćomnosću. Alegoriska wuchwalowaca baseń na kejžora Korlu IV. wot Heinricha z Mügelna „Der meide kranz“ (wokoło 1355) wobsahuje wučbu počinkow, w kotrejž wustupuja dwanaće počinkow: Mudrosć, wěrnosć, sprawnosć, smilnosć, měrliwosć, zmužitosć (móc), wěra, poměrnosć, dobroćiwosć, pokornosć, nadźija a lubosć.

Byrgarske počinki

Jako byrgarske počinki płaća wosebje: porjadnosć, zlutniwosć, pilnosć, čistosć a dypkownosć. Byrgarske počinki su wusměrjene na praktiske zmištrowanje wšědneho dnja. Jich socialna funkcija wobsteji w natwarje a zawěsćenju hospodarskeje eksistency. Otto Friedrich Bollnow mjenuje je tohodla tež hospodarske počinki. Mjenuja so byrgarske, dokelž běchu wone w času rozswětlerstwa za byrgarjow trěbny zakład, so přećiwo zemjanstwu kulturelnje a hospodarsce emancipować.

Křesćanske počinki

Schnorr von Carolsfeld: Wěra, nadźija, lubosć

Křesćanske počinki złožuja so na dźesać kaznjow. W Nowym zakonju wudospołni Jězus tute moralne předstawy w swojim prědowanju na horje z počinkami sprawnosće, smilnosće, něžnosće, čistosće wutroby a měrliwosće. Dale wuči Jězus wo nałožowanju počinkow darjenja jałmožnow, modlenja a so posćenja (Mt. 6, 1-21). Nimo jednanja su jemu wosebje přičiny jednanja wažne.

Tři bójske počinki (tež teologiske počinki) mjenuja so w prěnim lisće japoštoła Pawoła Korinćanam (1 Kor 13,13). Mjez druhimi je je Tomaš z Aquina propagował. Su to: Wěra (łać. fides), nadźija (łać. spes) a lubosć (łać. caritas).

Po wěrje romsko-katolskeje cyrkwje spožča so wone přez křćeńcu.

Buddhizm

Moraliske zakładne prawidła buddhizma su pjeć silas:

1. Ja slubju, zo so w tym wukmanju, zo žane žiwjenje njemorju abo njezranju.
2. Ja slubju, zo so w tym wukmanju, zo sej ničo njebjeru, štož so mi njedawa.
3. Ja slubju, zo so w tym wukmanju, zo njewukonjam žane rozwólne požadliwe činitosće.
4. Ja slubju, zo so w tym wukmanju, zo přećelsce zmysleny rěču a njełžu.
5. Ja slubju, zo so w tym wukmanju, zo njekonsumuju žane substancy, kotrež mój duch zawjerća a wědomje zamuća.

Wojerske počinki

Jako wojerske počinki płaćitej swěra a kameradstwo. W Centralnym słužbowym předpisu zwjazkoweho wójska 10/1 steji mjez druhim, zo stworja zrozumjenje, dobra wola a pomocliwosć kameradstwo, kotrež tež wjetše poćežowanja wudźerži. Dale je pod čisłom 107 napisane: „Wojerskej počinkaj wuwiwatej so w małkich zhromadnosćach armejoweje jednotki. [...] Kameradstwo da dowěru a zepěru. [...] Wopačna česćelakomnosć, egoizm a njesprawnosć kóncuja kameradstwo.“

Žórła

• němska wikipedija