Astronomiska dołhosć
Astronomiska dołhosć dypka na zemskim powjerchu wotpowěduje jeho geografiskej dołhosći, njenastupa wšak jeho poziciju, ale jeho lotowy směr. Je kut mjez meridianowej runinu dypka a meridianowej runinu w Greenwichu, a w samsnej měrje diferenca wobeju hwězdneju časow (městny hwězdny čas minus greenwichowy hwězdny čas).
Mjeno „astronomiska dołhosć“ pochadźa z toho, zo wona – kaž tež astronomiska šěrokosć – da so jenož přez astronomiske měrjenja („astr. postajenje pozicije“) zwěsćić. Astronomiska dołhosć resp. šěrokosć rozeznawa so wot geografiskeje dołhosće resp. šěrokosće wo wliw lotoweho wotchilenja. Lotowe wotchilenje předstaja wotchilenje městneje wertikale wot jeje idealneho (přez hory/dołow njemyleneho) směra.
Lotowe wotchilenje je přez masowych njeprawidłownosćow zemskeho ćělesa wuměnjene a móže we wysokich horach něhdźe 50" (0,005°) docpěć (hlej tež geoid). Jeho komponenće (sewjer-juh a wuchod-zapad) woznamjenjutej so zwjetša z formlowymaj znamjenjomaj ξ a η.
Mjez astronomiskej šěrokosću a dołhosću a jeju geografiskimaj (lěpje: elipsoidiskimaj) ekwiwalentomaj wobsteji pócah
Za dokładne geoidowe postajenje so lotowe wotchilenje na tak wjele kaž móžno městnach trjeba, a astronomiskej koordinataj φ´, λ´ stej srědk, zo by jo postajiło. Pyta so z uniwersalnym instrumentom (astronomiski teodolit) abo z cenitowej kameru přestorkowanski dypk podlěšeneje lotoweje linije na hwězdnišću („astronomiski“ abo „woprawdźity cenit“); jeho njebjeskej koordinataj (rektascensija a deklinacija) datej so potom direktnje do hódnotow φ´, λ´ přeličić.