Jan Arnošt Smoler: Rozdźěl mjez wersijomaj

W lěće 1836 zahaji studij bohosłowstwa na uniwersiće weWe [[Wrócław]]ju. Tam je w lěće 1838 „Akademiske''Akademiske towarstwo za łužiske stawizny a rěče”rěče'' sobuzałožił a sta so po času tež z jeho předsydu. Towarstwu předpołoži w hišće samsnym lěće naćisk noweje serbskeje ortografije. WePřez Wrócławjutowarstwo nawjaza Smoler we Wrócławju wuski kontakt z [[Jan Ewangelista Purkyně|Purkynjom]], štož jemu puć k słowjanskej literaturje a druhim słowjanskim wučencam wotewrě. W tutym času słyši mjez druhim čitanja wo němskim ludowym spěwje pola Hoffmanna von Fallerslebena. 1839Přez zakónčiprózdninske studijpućowanja po Łužicy, kaž mjez druhim tež w lěće 1840 z [[Izmail Iwanowič Srjeznjewskij|Izmailom Iwanowičom Srjeznjewskim]] (ruskim slawistom a wróćiludowědnikom) swoju zběrku ludowych pěsni stajnje wudospołni. Ze swojej zběrku požada so zaSmoler nimalew třilěće lěta1838 dona staršiskehomyto domuwo wenajlěpšu Łazu.zběrku Hromadźehornjo- za němskimdelnjołužiskich wučencomnarodnych Leopoldompěsni HauptomHornjołužiskeje nazběratowaršnosće wědomosćow w tutymZhorjelcu. časuDokelž materialtowarstwo zazběrku wudać chcyše, Smoler myto wotpokazaše. Hakle 1841/43 wuńdźe w Grimmje wuńdźenusławna sławnudwuzwjaskowa dwuzwjaskowu zběrkuzběrka ''Pěsnički hornich a delnich Łužiskich Serbow''., Zkotruž [[Izmailwuda Iwanowičhromadźe Srjeznjewskij|Izmailomz Iwanowičomněmskim Srjeznjewskim]]wučencom (ruskimLeopoldom slawistomHauptom, akotryž ludowědnikom)sekretar pućowašetowarstwa wa lěćeso 1840tohorunja přezwo Łužicu.myto Nawróćiwšiprócował soběše. do''Pěsnički'' Wrócławja,zwostachu hdźežpak běšehłownje domjacydźěło wučerSmolerja polaa Purkynja,za studowašewudaće jakobu stipendiatwot pruskeho krala wotBjedricha 1842Wylema doIV. 1844ze słowjansku filologiju pola [[Františekzłotej Ladislavmedalju Čelakovský|Čelakovskeho]]poćesćeny. Zhromadnje1840 zzakónči [[Janstudij Awgusta Warko|Warkom]]wróći přełožiso jehoza „Wothłósnimale pěsnitři ruskich” (originalny titul „Ohlas písní ruských”)lěta do serbšćiny.staršiskeho Smolerdomu organizowašewe 1845 prěni serbski spěwanski swjedźeń w BudyšinjeŁazu.

Smoler skedźbni w času byrgarskeje rewolucije 1848 Roberta Bluma, kotryž běše čłon Frankfurtskeho předparlamenta a kotrehož znaješe z Lipsčanskeho towarstwa ''Redeübungsverein'' na situaciju Słowjanow w Němskej. W lisće pisa wo poměrach, kotrež so „narodnej bjezprawnosći” bližachu a woprosy sebi wot njeho zasadźenje pola Frankfurtskeje narodneje zhromadźizny za polěpšenje. Dnja 31. meje 1848 wobzamknje narodna zhromadźizna w rezoluciji, zo dospołnje prawo njeněmskeje ludnosće w Němskej připóznaje. Peticiju, z kotrejž so Serbja 1848 na sakske knježerstwo wobroćichu a sebi konkretne přesadźenje sakskeho šulskeho zakonja z lěta 1835 žadachu, knježerstwo dospołnje wotpokazać njemóžeše. Sakske knježerstwo zwoli do někotrych ze žadanjow wo runoprawosć rěče a kultury na cyrkwinskim a nabožnym polu, na sudnistwach a zarjadach. Tak přizwoli so mjez druhim do wuwučenja w serbskej rěči na Budyskim gymnaziju a na wučerskim wustawje, kaž tež do wudawanja serbsko-němskich wučbnicow.<ref>Kunze, Peter; Pech, Edmund: Zur Entwicklung des sorbischen Schulwesens in der Oberlausitz von den Anfängen bis zur Gegenwart. Lětopis 56 (2009) 1, str. 3-30</ref> Smoler sta so w lěće 1850 z prěnim wučerjom serbšćiny Budyskeho gymnazija, spisaćelom serbskich wučbnicow a serbskim tołmaćerjom na Budyskim sudnistwje. W meji 1849 zetka so w Budyšinje z Michailom Aleksandrowičom Bakuninom, jednym z hłownych iniciatorow Drježdźanskeho mejskeho zběžka. Jeho žadanje wo wobrónjenym wobdźělenju serbskich burow na zběžku pak Smoler dospołnje wotpokazaše. W lěće 1850 přebywa princ Albert, bratrowc sakskeho krala Bjedricha Augusta jako major w Budyšinje. Jako připóznaće, zo serbscy wojacy 1849 krala swěrnje zakitowachu, měješe princkrónprinc Albert za čas něhdźe połdralětneho přebytka w Budyšinje wot Smolerja serbšćinu nawuknyć.