Wersija wot 28. decembra 2010, 22:59 wobdźěłać Mjbmrbot (diskusija \| přinoški) 786 Bearbeitungen S r2.7.1) (bot přidał: rw:Ikirayi ← Předchadna změna		Wersija wot 24. januara 2011, 16:01 wobdźěłać cofnyć Tlustulimu (diskusija \| přinoški) Administratorojo 36.610 Bearbeitungen dodawk Přichodna změna →
Rjadka 16: }} '''Běrna'''<ref name="prawopisny"/><ref name="boehmak"/> (''Solanum tuberosum'') je rostlina ze swójby [[Wrónidłowe rostliny\|wrónidłowych rostlinow]] (''Solanaceae''). Regionalne słowa su: '''nepl'''<ref name="boehmak"/>, '''nepla'''<ref name="boehmak"/>, '''kulka'''<ref name="boehmak"/>. Jeje podzemske dule su wažna [[cyrobizna]] za čłowjekow a zwěrjata. Rjadka 29: == Wopis == Běrna je [[wjacelětna rostlina\|wjacelětna]], w kulturje jenož [[jednolětna rostlina\|jednolětna]] zelišćowa rostlina. ~~Běrna je [[trajne zelo]]<!--, kotrež -->~~ [[Stołpik]] je hranity. [[Łopjeno\|Łopjena]] su přetorhowane pjerite. === Kćenja === [[Kwětnistwo]] wobsteji zwjetša z dweju kłubaškow<!--Wickel-->. [[Kćenje\|Kćenja]] njesu koleskojće rozšěrjenu, pjećličbnu kćenjowu krónu. Jeje barba wariěruje a móže běła, róžojta, wioletna abo módra być. [[Próšnik]]i pjeć [[Próškowe łopješko\|próškowych łopješkow]] kehelojće wokoło [[pěsta\|pěsty]] steja. Wočinjenje próšnikow so přez pory na kónčku stanje. === Płody === [[Płódnik]] wobsteji z dweju zrosćeneju [[płodowe łopješko\|płodoweju łopješkow]], kotrejž znašika w kćenju stejitej. Z jeho so [[jahoda]] wuwiwa, kotraž tež w zrałosći je zelena a jědojta. === Dule === Dule słuži wegetatiwnemu rozmnoženju, při čimž wone na podzemskich wurostkach, nic na korjenjach nastanu. Jich podźěl ~~škroba~~[[škrob]]a je w přerězku 17,5 % (wot 10% hač do 30%). Nimo toho wobsahuja 65% hač 80% [[woda\|wody]], 2% syreho proteina, ale tež syry tuk, cokor, mikroelementy a rozdźělne witaminy. Kóžda dula, kotraž so za plahowanje wužiwa, dyrbi znajmjeńša jedyn pupk měć. Z pupkow rostu lisćowe wurostki. Jeli tute wurostki pódu přełamuja, potom běrny so wobkopuja, zo bychu k sylnišemu róstej wurostkow pohnuwali. Najprjedy wurostki rostu do dołhoty, prjedy hač primarne rosćenje po tołstosću a tworjenje dulow slěduje. Na kóncu wegetaciskeje periody nadzemske wurostki wotemrěju, při čimž epidermis so puknje. Potom podzemske wurostki wotemrěju a dule so wot rostlinow wotdźěluja. === Substancy === Zeile 46 ⟶ 50: == Stejnišćo == [[Plahowanišćo\|Plahowanišća]] su subtropiske a měrne regiony wšěch [[kontinent]]ow. == Rozšěrjenje == Zeile 56 ⟶ 61: === Produkty === Z běrnow so móžeja rozdźělne produkty produkować, při čimž so po [[nałožowanski zaměr\|nałožowanskim zaměrje]] mjez jědźnymi, picnymi, hospodarskimi a wusywnymi běrnami a po času zrałosće mjez zažnymi, srjedźnymi a pózdnimi běrnami rozeznawaja. * [[běrnjaca kulka]] * [[běrnjaca muka]] Zeile 67 ⟶ 72: Běrna so móže wot mnoholičbnych škódnikow dać a chorobow podeńć. Wažne ~~škódniki~~škódnicy su: * [[Běrnjacy ryženk]] (''Leptinotarsa decemlineata'') je bruk, kotryž docpěwa dołhosć wot něhdźe 1 cm. * [[běrnjacy ryženk]] * [[Běrnjaca nematoda]] (''Heterodera rostochiensis'') škodźi korjenjowu włokninu a mylenje rosćenja wuskutkuje. Nimo toho łopjena wotemrěju a so tworjenju dulow zadźěwa. * (''Psylliodes affinis'') je brunožołty a docpěwa wulkosć wot něhdźe 2 hač do 3 mm. Jeho larwy na korjenjach žeru. * [[Běrnjaca mola]] (''Phthorimaea operculella'') njese žołte podołhostne linki na prědnich křidleškach. Wone docpěwaja rozpjeće wot něhdźe 1,5 cm. Wažne choroby su: Zeile 80 ⟶ 88: == Žórła == * Meyers Taschenlexikon Biologie, In 3 Bänden, 2. zwjazk, ISBN 3-411-12023-1, strony 69-71 {{ref-de}} * Ullstein Lexikon der Pflanzenwelt, 1973, ISBN 3-550-16019-4, stronje 220-221 {{ref-de}}

Běrna: Rozdźěl mjez wersijomaj