Wikipedija

Bislamšćina: Rozdźěl mjez wersijomaj

Stawizny wersijow interaktiwnje přepytać
← Předchadna změnaPřichodna změna →
Inhalt gelöscht Inhalt hinzugefügt
WizuelnyWikitekst
S je Bislama pod hesło Bislamšćina přesunył: warianta ze serbskim sufiksom je lěpša
přełožk, interwiki
Rjadka 5:
|rěčnicy = 210.000
|Klasifikacija = *Kreolske rěče
*:Na Jendźelšćinje bazowace
*:Englischbasiert
|KSprache = Bislama
|hamtska rěč = {{VAN}}
Rjadka 25:
== Stawizny ==
Kupy dźensnišeho Vanuatua buchu před někotrymi tysac lětami wot Melanezičanow wusydlowane, kotřiž rozdźělne oceaniske rěče na kupy přinjesechu. Wjele wsow mějachu lědma kontakt jedyn k druhemu, tak zo so wulka mnohostronskosć na rěčach wuwiwaše ([[Vanuatu]] ma najwjetšu rěčnu hustosć). Europjenjo přińdźechu hakle w srjedźi̬sću 19. lětstotka na kupy – znajmjeńša Briten a Francozy, kotřiž tam [[Sandelholz]] wotkrywachu a plahowachu. Wóni rekrutowachu wjele Ni-Vanuatuow k dźěłu na plantažach cokorinow w Queensland. Za čas Druheje Swětoweje wójny dyrbjachu wjele Ni-Vanuatuow na ameriskich wojerskich bazach dźěłać. Z wjelerěčneje situacije nastawaše najprjedy jendźelski pidźin, kotryž bu wot generacije ke generaciji dale daty a k dźensnišej kreolskej rěči Bislama bywaše.
DerMjeno Name lässtso sichhodźi vonwot ''Beach-la-Mar'' herleitenwotwodźić, welchekotrež selbstsam ausz dem FranzösischemFrancoskeho ''biche de mer'' (deut.[[mórski kórki]], němsce: [[:de:Seegurken|Seegurke]]) kommtpochada. ImW 19. Jh.lětstotku wurdenbuchu mórske kórki<!--Seegurken--> aufna denkupach Inselnwe imwulkim starkenměrje Maßežnjate geernteta und getrocknetsušene. DasWot vondźěłaćerjow dentehdy Arbeitern damals gesprochenerěčany [[Pidgin-SprachenPidźinowe rěče|Pidginpidźin]] wurdebu mitz diesertutym Tätigkeitčinom assoziiertasociěrowany, sotak dasszo sichso dermjeno Sprachnamerěča etablierteetablěrowaše.
 
==SituationSituacija==
Vanuatu je (nimo na př. [[Haiti]]ja) jedyn mało statow, w kotrychž so kreolska rěč k hamtskej rěči činješe. Přičina bě wěsće, zo komunalne politikarjo problem z jendźelšćinu abo francošćinu njerěčacym wobydlerstwom měješe. Parlament, rozhłosowe wusyłanja, nowiny wužiwaja předewšěm Bislamšćinu.
Vanuatu ist (neben etwa [[Haiti]]) einer der wenigen Staaten, in denen eine Kreolsprache zur Amtssprache erhoben wurde. Ein Grund war sicherlich, dass Kommunalpolitiker ein Problem mit der nicht Englisch oder Französisch sprechenden Bevölkerung hatten. Das Parlament, Rundfunksendungen, Zeitungen nutzen hauptsächlich Bislama.
Hakle nětko so w zakładnych šulach kraja započnje, tež Bislamšćinu wučić.
Erst jetzt wird in den Grundschulen des Landes angefangen, auch Bislama zu lehren.
 
==LexikLeksika==
Bislama istje einejednora einfachea undharmoniska harmonischerěč Sprachez mit ca.něhdźe 2.800 Wörternsłowami.
Hłowny dźěl leksika pochada z Jendźelšćiny 19. lětstotka.
Die Hauptlexik stammt aus dem Englischen des 19. Jahrhunderts.
 
Přikłady:
Beispiele:
{| class="prettytable"
|-----
! Bislama
! Jendźelsce
! Englisch
! DeutschNěmsce
! Serbsce
|-----
| brij || bridge || Brücke || móst
|-----
| buluk || ''von'' bullock || Ochse || woł
|-----
| masket || musket || Gewehr || třělba
|-----
| giaman || ''altengl.'' gammon || betrügen || jebać, wobsudźić
|-----
| puskat || ''von'' pussy cat || Katze || kóčka
|-----
| Tank yu tumas || Thank you very much
| Vielen Dank || Dźakuju so
|-----
| Yu gat…? || Do you have…? || Haben Sie/Hast Du ...? || Maš/Maće ...?
|-----
| Mi wantem samting long kakae.
| I am hungry/I want something to eat.
| Ich bin hungrig.
| Sym hłódny.
|}
 
Dla wliwa oceaniskich rěčow so změnješe tež často woznam z Jendźelšćiny pochadźacych słowow.
Durch den Einfluss ozeanischer Sprachen veränderten sich auch oft die Bedeutung der aus dem Englischen stammenden Wörter.
 
''BeispielePřikłady:''
{| class="prettytable"
|-----
! width="100" | Bislama
! width="100" | EnglischJendźelsce
! DeutschNěmsce
! Serbsce
|-----
| han || hand || Finger, Hand, Arm || palc, ruka
|-----
| leg || leg || Fuß od. Bein || noha
|-----
| harem || harem || Sinne (hören, fühlen, etc.) || słyšeć, čuć atd.
|}
 
Nic snadna ličba leksiki pochada tež z Francošćiny.
Eine nicht geringe Anzahl der Lexik stammt auch aus dem Französischen.
 
''BeispielePřikłady:''
{| class="prettytable"
|-----
! width="100" | Bislama
! width="100" | FranzösischFrancosce
! width="100" | DeutschNěmsce
! width="100" | Serbsce
|-----
| bonane || bonne année || Neujahrsfeier || swjedźeń na Nowe lěto
|-----
| kabine || cabinet || Toilette || toaleta
|-----
| pima || piment || ChilliChili || chili
|}
 
Přikłady melanesiskeho wliwa:
Beispiele melanesischen Einflusses:
*Nambawan - exzellentekscelentny
*kakae - Nahrungcyroby, jědź
*pikinini - Kinddźěćo
 
Dla snadneho słowoskłada so často jara wobrazne přepisowanja wužiwa.
Durch den geringen Wortschatz werden oft sehr blumenreiche Umschreibungen gebraucht.
 
''BibeltextpassageTekst z Bible {{B|Lk|2|6-7}}:
:''Tufala i stap yet long Betlehem, nao i kam kasem stret taem blong Meri i bonem pikinini. Nao hem i bonem fasbon pikinin blong hem we hem i boe. Hem i kavremapgud long kaliko, nao i putum hem i slip long wan bokis we oltaim ol man oli stap putum gras long hem, blong ol anamol oli kakae. Tufala i mekem olsem, from we long hotel, i no gat ples blong tufala i stap.''
 
(2. Kapitel: Die Geburt Jesu - Während sie dort waren, geschah es, daß sich die Tage erfüllten, da sie gebären sollte, und sie gebar ihren erstgeborenen Sohn, hüllte ihn in Windeln und legte ihn in eine Krippe, weil nicht Platz für sie war in der Herberge).
 
== Eksterne wotkazy ==
==Weblinks==
{{WikipediaWikipedija|bi|Bislama}}
*http://THSlone.tripod.com/MPEB.html#bislama BibliografieBibliografija (englisch){{ref-en}}
*http://www.ethnologue.com/show_language.asp?code=BCY Ethnologue
 
[[Kategorija:Jednotliwa rěč]]
[[Kategorie:Einzelsprache]]
[[KategorieKategorija:Vanuatu]]
[[Kategorija:Kreolske rěče]]
[[Kategorie:Pidgin- und Kreolsprache]]
 
[[bg:Бислама]]
Zeile 121 ⟶ 125:
[[cs:Bislamština]]
[[cy:Bislama]]
[[de:Bislama]]
[[el:Μπισλάμα]]
[[en:Bislama]]
Z Wikipedije, swobodneje encyklopedije