Praski rołowy póst

Praski rołowy póst je dźensa hižo jenički zachowany system měšćanskeho rołoweho pósta na swěće. Žałostne powodźenja w lěće 2002 stajichu jón ze słužby.

System słuša Telefónice, kotraž jón poněčim porjedźuje a konserwuje, ale jara wobmjezowany přiliw financielnych srědkow nachwilnje znjemóžni tutu swětodaloko jónkročnu

technisku raritu znajmjeńša zdźěla zaso do słužby stajić.

Hłowny wobsłužbna tafla ze zastupami, wustupami a wodźenskimi hłowami trasow

Stawizny

Prěni měšćanski póst bu w Londonje w lěće 1853 na zakładźe wunamakankow Denisa Papina (1647–1714) natwarjeny. Slědowachu dalše europske města w porjadku Wien, Berlin a Paris.

• Praski rołowy póst bu 4. měrc 1899 za zjawnosć do słužby stajeny. Prěnja trasa bu drje hižo w lěće 1887 natwarjena, ale na spočatku słužeše wona jenož za nutřkowne zaměry. Wjedźeše tehdy z hłowneho pósta w Jindrišskej hasy na póstowy zarjad na Małym wobkruhu (dźensniše Malé Náměstí) w Starym Měsće w jednym z domow firmy V. J. Rott (róžkowy dom Malé náměstí/Linhartská, pódla domu dźensa mjenowaneho „U Rotta“). Pozdźišo bu tuta trasa hač na Praski hród podlěšena, tak zo měrješe přez 5 km. System bu wosebje za posyłanje telegramow wužita.

• Hłowne rozwiće syće wšak započa hakle w lětach hospodarskeho rozkćěwa 1927 - 1932. Tehdy nastachu dalše trasy a w połnym rozmachu buchu ze systemom dźesaćtysacy schownje měsačnje transportowane.

• Hakle w lěće 1945 buchu specialne módre kašćiki sćehnjene, kotrež wot toho šěrokej zjawnosći specielnje za posyłki posyłane z tym systemom słuža. Za čas Druheje swětoweje wójny hraješe rołowy póst wažnu rólu při zastarowanju woblěhowaneho twarjenja čěskeho rozhłosa.

• Hišće w 90. lětach 20. lětstotka bu ze systemom wokoło 9 tysac schownjow měsačnje transportowane. Dźěło słabny, a žałostne powodźenja w lěće 2002 stajichu jeho fungowanju nachwilny kónčny dypk.

Wužita technologija

Rołowód

Trasy rołoweho pósta su z woclowych rołow z nutřkownej wysokosću 65 mm a tołstosću sćěnow 2,5 hač 3 mm wutworjene. Roły su přez ćěsnymi nasadnymi rołami dołhimi 14 cm zwjazane, kotrež dokładnu runowóskosć zwiska zaručuja, a po skowanju tež jeho dospołnu powětrokrutosć. Zo by so błudnym prudam zadźěwało, kotrež koroziju materiala zwyšeja, su na někotrych městnach mjez roły tež keramiske izolatory zapołožene. Z wonkowneje strony su roły połožene do zemje z asfaltowej škleńčanej tkaninu škitane, kotraž je w ćopłym stawje na nje nawita a z horcym asfaltom namazana. Rołowód je zwjetša pod Praskimi chódnikami we hłubokosći 80 - 120 cm pod powjerchom połoženy. Znutřka twarjenjow a w Praskej kolektorowej syći bu roła jenož z barbu přećiwo koroziji wuhotowane.

Originalny wobsłužbna tafla dujadła z ampermetrom a ćišćoměrom na marmorowej desce

Radiusy wobłukow w zemi su znajmjeńša ěřé cm wulke, zwjetša wšak so 300 cm wužiwa. Znutřka twarjenjow je mimimalny radius 200 cm dowoleny. Wobłuki so ze specialnych rozžehlenych rołkow z pomocu zymnozhibowanskeje mašiny skonstruowaneje specielnje za tutón zaměr.

Hromadźe z rołowodom so tež signalizowanski kabl kładźe, z kotrymž so komunikacija z elementami po trasy zawěsćuje.

Jednotliwe wotrězki trasow su z t. mj. wobhladowanskimi studnjemi ( (šachtšachtami) wuhotowane. W nich je móžno rołowód wotewrěć a městno mylenja zwěsćić abo wottud pomhać na čarje tčacy wostanu schownju won wzać. To so da činić přez to, zo so ćeša schownja pósłana na městno zadźěwka z pomocu ćišća hač 30 Atm wuraža.

Transportne schownje

Schownje za posyłanje posyłkow z Praskim rołowym póstom

Přez roły pućuja aluminijowe schownje zhotowjene z rołow z nutřkownym přeměrom 48 mm a dołhosću 200 mm. Na zadnjej stronje je roła wuhotoana z plastowej rynku, kotraž rybowanju aluminija na sćěnje rołowoda zadźěwa a wjechlawku z mjechkeje plasty, kotraž schownju w rołowodźe njepřepušćatu čini. Na prědnjej stronje je plastowa woteběrajomna zawěranska kapa. Přeměr zadnjeje rynki a prědnjeho wěčka je 57 mm. Zbywacych 8 mm do nutřkowneje wysokosće rołowoda jenož naspomnjena wjechlawka husći, tak zo su schownje dospołnje njepřepušćate a při tym jenož jara małe rybowanje pokazuja.

Ćěrjace jednotki

Mašinownja w twarjenju hłowneho pósta w Jindřišskej ulicy

Kóžda čara rołoweho pósta je ze swójskim ćěrjacym agregatom wuhotowana, kotryž z dujadła ćěrjeneho z elektromotorom wobsteji. Jedne dujadło wobsłuži trasowy wotrězk z maksimalnje 3 km, tak zo na dlěšich trasach dyrbja wjacore dujadła zapołožene być.

Dujadło dyrbi wobroćenje chodu dokonjeć a tak w rołowodźe pak nadćišć abo nawopak podćišć wutworjeć. Dujadła su k rołowodej z T-šaltowanjemi přizamknjena. Z wobeju stronow je w rołowodźe w přihódnej zdalenosći před T-šaltowanjom kontakt zaměsćeny, kotryž je z nimo jědźacej schownju skoplowany.

Originalne łopaćowe dujadło z 30. lět 20. lětstotka

Dujadło je najprjedy w modusu srěbanja, tak zo schownju do směra T-šaltowanja srěba. Před jeho docpěću wšak schownja zapina kontakt, kotryž wobroćenje dujadła přewjedźe. Mjeztym schownja přeze swoju njehibliwosć wokoło T-šaltowanja přejědźe. We wokomiku, hdyž je za nim, zawinuje na nim w tym wokomiku hižo wobroćene dujadło nawopak nadćišć.

Starše dujadła běchu łopaćowe (zwonkasrjedźnje zaměsćena rotěrowaca łopać w cylindru z wysokosću 300 mm). Nowše dujadła wužiwaja rotěrowacu pěstu.

Posyłki

Do schownjow njeńdu posyłki hač k přeměrej 5 cm a maksimalnej dołhosći 30 cm. Jich waha móže do 3 kg być. Zwjetša so jednaše wo zakulene telegramowe formulary, ale běše móžno poprawom kajkežkuli posyłki do datych maksimalnych rozměrow a do dateje wahi transportować. Wězo njemóžachu strašne maćizny wobsahować, kotrež bychu rołowód wobškodźić. Na druhej stronje so da spěšnosć schownjow regulować, tak zo na přikład rozłamliwa posyłka so tež na jara šonowace wašnje pósłać.

Trasy a stacije

Syć praskeho rołoweho pósta wobsteji z pjeć hwěžkojće rozrjadowanych hłownych trasow wuhotowanych z wuhibkami a koncentratorami a z t. mj. zwiskow wobdźělnikow. Cyłkowna dołhosć trasow je něhdźe 55 km. Na někotrych jara frekwentowanych wotrězkach je rołowód dwurołowy (wotdźělenej směraj), ale wjetšina trasow je jenož jednorołowa a směr posyłki so přez směr choda kompresorow postaja. Hłowne trasy sćěhowace póstowe zarjady zwjazuja:

• posrědkowanišćo Jindřišská - Praha 2, Praha 3, Praha 10
• posrědkowanišćo Jindřišská - Praha 1, Praha 2
• posrědkowanišćo Jindřišská - Praha 5
• posrědkowanišćo Jindřišská - Praha 6
• posrědkowanišćo Jindřišská - Praha 7

Zwiskow wobdźělnikow běše 16, ale do dźěnsnišeho je so jenož 7 zachowało. Po cyłej Praze je tak do dźensnišeho 24 stacijow zwostało.

Rołowód tež na třoch mostach (Hlávkův most, Mánesův most a Most Legií) Wołtawu překročuje.

Centrala

Zastup trasy, do kotrehož bu schownja z posyłku nutř ćisnjena

Město, hdźež so wšě trasy hromadźe běžachu, je w twarjenju hłowneho pósta w Jindřišskej ulici. Tu bu na jednej stronje dokładny dopokaz wšěch posyłkow wjedźeny a na druhej stronje buštej tu wodźenje a dohladowanje cyeho systema přewjedźenej. Teý dóndźe tu k přeposylanju posyłkow mjez jednotliwymi trasami. Posyłki buchu w tajkim padźe jednorje wot słužbuwukonjacych z ruku z toboły přepołožene, z kotrejež do zastupa dalšeje trasy za naslědne wotesyłanje přińdźechu (wězo buchu přez dokładny dopokaz dopřewodźeny).

Wokomikny staw trasy pokazachu signalne swěcy na přísłušnej hłowje. Na trasu so dachu hač 10 posyłkow w interwalu u 30 sekundow za sobu pósłać. W praksy wšak so tajke mnóstwo posyłkow njewužiwaše.

Hłowy pjeć hłownych trasow z kompjuterami, signalnymi swěcami a wobsłužba wuhibkow

Na trasach z wuhibkami dyrbjachu posyłki po prjedy postajenym porjedźe ranžěrowane być. Wuhibki so dachu mjenujcy jenož před poprawnym započatkom posyłanja schownjow z centrale do aktiwneho stawa stajić. Prěnja schownja bu přez datu wuhibku wotbóčena, ale po jeje přejězdźe so wuhibka sama do neutralneje połohi wróći, tak zo dalše schownje hižo bjez wotbočenja přejězdźachu. Tohodla dyrbješe schownja, kotraž měješe wotbočować, w pósłance na prěnjej poziciji zarjadowana być.

External links

• BUISPOST.EU Website with lots of photos of (old) pneumatic tube parts