Eukaryoty
Eukaryoty (Eucaryota; wot starogrjekskeho εὖ eu „dobry“, „woprawdźity“ a κάρυον karyon „worjech“, „jadro“) tworja jednu z třoch domenow w biologiji. Su žiwochi z woprawdźitym bańkowym jadrom, kotrež wobsahuja genetisku maćiznu we formje desoksyribo-nukleinoweje kisaliny (skrót.: DNA, němsce DNS).
| Eukaryoty | |
|
Słónčne zwěrjatko (Acanthocystis turfacea, němsce Sonnentierchen) | |
| Systematika | |
|---|---|
| Klasifikacija: | Žiwoch |
| Domena: | Eukaryoty |
| Wědomostne mjeno | |
| Eucaryota | |
| Kandler & Wheelis, 1990 | |
Eukaryoty su zwjetša wo wjelekróćne wjetše hač prokaryoty (něhdźe 10-100 raz). Zo by hładke fungowanje celularnych wotběhow nad wjetšimi dalokosćemi nutřka bańki zmóžniło, je wyši organizaciska měra a rozdźělenje ruma bańki do kompartimentow (dźělne wotrězki) ale tež transport mjez tutymi kompartimentami nuzne. Tuteje přičiny dla su eukaryotiske bańki z pomocu bańkowych organelow strukturowane, kotrež kaž organy ćěła rozdźělne funkcije spjelnja. Najbóle znata organela je bańkowe jadro, z hłownym podźělom genetiskeje maćizny žiwocha. Dalše geny wustupuja po kóždej družinje w mitochondrijach a plastidach.
Dalša wosebitosć eukaryotow leži w proteinowej biosyntezy: Hinak hač prokaryoty su eukaryoty kmane, z samsneje DNA-informacije přez alternatiwny splicing rozdźělne proteiny zhotowjeć.
Struktura a forma so eukaryotiskej bańce přez cytoskelet da. Bu mjez druhim z mikrotubulusow, aktinowych włokninow a mikrofilamentow natwarjeny.
Systematika
wobdźěłaćEukaryoty bu tradicionelnje do swětow wjacebańkowych zwěrjatow, rostlin a hribow ale tež jednobańkowych abo wjacebańkowych protistow rozdźělene. Dokelž protisty pak žane monofyletisku skupinu njetworja a druhe swěty poprawom z rozdźělnych protistowych skupin nastajachu, njeje rozdźělenje do swětow wjace dźeržomna.
Tón čas aktuelna Systematika eukaryotow bu wot Adl et al. 2005 wudźěłana.[1] Woni rozrjaduja eukaryotow do šěsć skupin:
- Amoebozoa
- Opisthokonta, ke kotrymž zwěrjata a hriby słušeja.
- Rhizaria
- Archaeplastida, ke kotrymž rostliny słušeja.
- Chromalveolata
- Excavata
Hlej tež
wobdźěłaćNoty
wobdźěłać- ↑ Sina M. Adl et al. (2005): The New Higher Level Classification of Eukaryotes with Emphasis on the Taxonomy of Protists. W: The Journal of Eukaryotic Microbiology. Zwjazk 52, čo. 5, s. 399–451. PMID 16248873 doi:10.1111/j.1550-7408.2005.00053.x
Wotkazy
wobdźěłać
- Natwar eukarytiskich bańkow (němsce)
- Eukaryoty (Tree of Life Web Project) (jendź.)
