Wersija wot 29. decembra 2014, 21:07 wobdźěłać J budissin (diskusija \| přinoški) Administratorojo 55.998 Bearbeitungen S Kategorija:Słownikar přidata (z HotCat) ← Předchadna změna		Wersija wot 31. oktobra 2015, 19:46 wobdźěłać cofnyć J budissin (diskusija \| přinoški) Administratorojo 55.998 Bearbeitungen wutwar, hłownje po biografiskim słowniku Přichodna změna →
Rjadka 1: ~~\| wobraz =~~ [[Dataja:Dissen_Dešno_Bogumił_Šwjela.JPG\|~~thumb~~mini\|upright\|Pomnik w Dešnje]]▼ ~~{{Infokašćik wosoby~~ ~~\| Mjeno = Bogumił Šwjela~~ ▲\| wobraz = [[Dataja:Dissen_Dešno_Bogumił_Šwjela.JPG\|thumb]] ~~\| Wopisanje = Pomnik w Dešnje~~ ~~\| datum narodźenja = 5. septembra 1873~~ ~~\| ródna wjes =~~ ~~\| datum zemrěća= 20. meje 1948~~ ~~\| městno zemrěća=~~ }} '''Bogumił Šwjela''' (* [[5. septembra]] [[1873]] w [[Skjarbošć]]u † [[20. meje]] [[1948]] pola Naumburga) bě ewangelski duchowny, słownikar, rěčespytnik, publicist, dołholětny předsyda [[Maćica Serbska\|Maćicy Serbskeje]] a sobuzałožer [[Domowina\|Domowiny]]. == Žiwjenje == ~~Wón bě syn dołholětneho serbskeho nowinarja [[Kito Šwjela\|Kita Šwjele]].~~ Narodźi so jako syn Skjarbošćanskeho kantora a serbskeho nowinarja [[Kito Šwjela\|Kita Šwjele]]. Po maturje na [[Choćebuz\|Choćebuskim]] gymnaziju studowaše wot 1894 do 1897 w [[Berlin]]je [[teologija\|teologiju]] a [[slawistika\|slawistiku]]. Po studiju najprjedy žane dźěłowe městno we Łužicy njenamaka, čehoždla dźěłaše wot 1899 do 1903 jako domjacy wučer pola pruskeho oficěra von Hohenau w [[Podstupim]]je. W lěće 1903 nastupi městno jako pomocny farar při Serbskej cyrkwi w Choćebuzu. Dla jeho prědowanja w delnjoserbskej rěči dóńdźe ke konfliktej z němskim fararjom Choćebuskeje wosady, kiž chcyše přeněmčenje města doprědka ćěrić. W lěće 1908 wopušći Šwjela město a nastupi wikarske městno we [[Wochozy\|Wochozach]], po tym zo zakazachu jemu serbske prědowanje w Choćebuzu. 1913 so do delnjołužiskeho [[Dešno\|Dešna]] přesydli, hdźež skutkowaše hač do nanuzowaneho wuměnka w lěće 1941 jako farar. Dla skutkowanja za serbstwo wuhnachu jeho nacionalsocialisća w tym lěće z domizny, čehoždla so k swójbje do [[Rudolstadt]]a přesydli. W meji 1948, hdyž chcyše so skónčnje do delnjołužiskeje domizny wróćić zaja jeho w ćahu z Rudolstadta do Choćebuza w bliskosći Naumburga [[Boža ručka]], na čož zemrě. ~~<br style="clear:both;" />~~ == Skutkowanje == Hižo jako młodźenc so do serbskeho narodneho prócowanja zarjadowaše. Zhromadnje z [[Wylem Nowy\|Wylemom Nowym]] organizowaše delnjoserbske studentstwo a załoži w lěće 1891 ''[[Zwězk serbskich pśijaśelow]]'', z kotrehož wurosće młodoserbske hibanje Delnjeje Łužicy. 1895 bě hłowny starši serbskeho studentstwa; w awgusće 1896 organizowaše [[schadźowanka\|schadźowanku]] w [[Hrodźišćo (Wóspork)\|Hrodźišću]]. Jako Wochožanski farar załoži k spěchowanju swojich rěčespytnych zaměrow filologiski wotrjad [[Maśica Serbska\|Maśicy Serbskeje]], hdźež bě ze sekretarom. Skutkujo w Hornjej Łužicy pohłubšowaše zwiski k tamnišim serbskim prócowarjam. Z přeswědčenja, zo móhli so serbstwo jenož w zhromadnosći wobchować, zrodźi so ideja załoženja wšoserbskeje narodneje organizacije. Hromadźe z [[Arnošt Bart\|Arnoštom Bartom]] a [[Franc Kral\|Francom Kralom]] iniciěruje tak załoženje třěšny zwjazk serbskich towarstwow, kotrež so dnja [[13. oktobra]] [[1912]] we [[Wojerecy\|Wojerecach]] přewjedźe. Po Šwjelowym namjeće dósta nowa organizacija mjeno „[[Domowina]]“. W delnjołužiskej domiznje staraše so wutrajnje wo wudawanje ludowych publikacijow. Tak bě z redaktorom [[Pratyja\|Pratyje]] (1895–1899 a znowa 1930–37), [[Bramborski Casnik\|Bramborskeho Casnika]] (1916–18) a [[Serbski Casnik\|Serbskeho Casnika]] (1921–22). 1905/06 wudawaše cyrkwinski časopis [[Wosadnik (časopis)\|Wosadnik]] a 1914/15 měsačnik [[Gwězda]]. Po [[prěnja swětowa wójna\|prěnjej swětowej wójnje]] postara so wo znowawudawanje delnjoserbskeje literatury w rjedźe ''Serbska knigłownja'', w kotrymž wuńdźe cyłkownje 11 knihow. 1924 započa wudawać zhromadźene spisy [[Mato Kosyk\|Mata Kosyka]], móžeše pak dla hospodarskeje krizy jenož tři zwjazki wozjewić. Spisa nahladnu ličbu nastawkow w nimale wšěch serbskich a wjele němskich publikaciskich organach. Nimo toho přełožowaše lyriku a prozu do delnjoserbšćiny. Wosebje w młodych lětach wěnowaše so serbskemu rěčespytej. Spěchowany a podpěrowany wot 20 lět staršeho [[Arnošt Muka\|Arnošta Muki]] staraše so wo konsolidowanje delnjoserbskeje [[syntaksa\|syntaksy]] a [[prawopis]]a. K tutomu zaměrej napisa mjez druhim dwudźělnu rěčnicu ''Lehrbuch der niederwendischen Sprache. Grammatik.'' (Heidelberg 1906) a ''Übungsbuch'' (Cottbus 1911). Jeho wobšěrne mjenowědne dźěło wuńdźe po jeho smjerći jako ''Die Flurnamen des Kreises Cottbus'' (Berlin 1959). Pomhaše Arnoštej Muce při zestajenju wulkeho delnjoserbskeho słownika a pokročowaše na tutym zakładźe pozdźišo sam z přihotowanjom noweho słownika, kotryž so dla wuhnaće z Łužicy pak ženje njezrealizowa. Po zakazu nałožowanja serbskeje rěče w zjawnosći w lěće 1937 bě Šwjela z poslednim delnjołužiskim fararjom, kiž njedźiwajcy na to hač do lěta 1941 dale serbsce prědowaše. Při renowěrowanju Dešnjanskeje cyrkwje přesadźi, zo bychu so serbske napisy při emporach wobchowali. Wosebje za čas [[Weimarska republika\|Weimarskeje republiki]] wustupowaše we wšelakich funkcijach za prawa Serbow. Tak bě prěni městopředsyda Domowiny, dołholětny sekretar a hač do jeje zakaza přez nacionalsocialistow předsyda Maśicy. Wot 1894 bě tež ze sobustawom hornjoserbskeje [[Maćica Serbska\|Maćicy]] a wot 1922 čestny čłon. Po kóncu [[druha swětowa wójna\|druheje swětoweje wójny]] wobdźěli so na wozrodźenju Domowinskeho skutkowanja w Delnjej Łužicy a wot 1947 bě redaktor [[Nowy Casnik\|Noweho Casnika]]. == Spisy == * ''Dolnjoserbski pšawopis.'' Budyšyn 1903. * ''Lehrbuch der niederwendischen Sprache. Teil 1: Grammatik.'' Heidelberg 1906; ''Teil 2: Übungsbuch''. Choćebuz 1911.▼ * ''Kurzes Lehrbuch der Oberwendischen Sprache.'' Budyšin 1913.▼ * ''Evangelska wera mjes Sslowjanami.'' Budyšin 1915. * ''Zur Wendenfrage.'' Neu Welzow 1919. * ''Vergleichende Grammatik der ober- und niedersorbischen Sprache.'' Budyšin 1926.▼ * ''Das Wendentum in der Niederlausitz und im Spreewald.'' Budyšin 1929.▼ * ''Serbske praeposicyje. Pó hugronach z ludowych hust hobźěłane a zestajane.'' W: [[Časopis Maćicy Serbskeje\|Časopisu Maćicy Serbskeje]] 1933/34.▼ * ''Deutsch-niedersorbisches Taschenwörterbuch.'' Budyšin 1953.▼ * ''Die Flurnamen des Kreise Cottbus.'' (= Deutsche Akademie der Wissenschaften zu Berlin. Veröffentlichungen des Instituts für Slawistik. 17). Berlin 1958.▼ * ''Běźenje a wěźenje.'' Wuběrk literarnych źěłow. Budyšin 1973. == Literatura == ▲Lehrbuch der niederwendischen Sprache. Teil 1: Grammatik. Heidelberg 1906; Teil 2: Übungsbuch. Choćebuz 1911. ''Což slězy nas lažy w serbstwje ... / Was hinter uns liegt im Sorbischen ... Bogumił Šwjela/Gotthold Schwele (1873–1948).'' Wudałoj Załožba za serbski lud a Domizniski muzej Dešno, Choćebuz 1998. ▲Kurzes Lehrbuch der Oberwendischen Sprache. Budyšin 1913 ~~Evangelska~~ ~~wera~~Gerat ~~mjes~~Hančka: ~~Sslowjanami~~''Bogumił Šwjela.'' Budyšin ~~1915~~1973. ▲Vergleichende Grammatik der ober- und niedersorbischen Sprache. Budyšin 1926 ▲Das Wendentum in der Niederlausitz und im Spreewald. Budyšin 1929 ▲Serbske praeposicyje. Pó hugronach z ludowych hust hobźěłane a zestajane. W: Časopis Maćicy Serbskeje 1933/34. ▲Deutsch-niedersorbisches Taschenwörterbuch. Budyšin 1953. ▲Die Flurnamen des Kreise Cottbus. (= Deutsche Akademie der Wissenschaften zu Berlin. Veröffentlichungen des Instituts für Slawistik.17). Berlin 1958. == Žórło == {{Nbs\|GH\|Šwjela, Bogumił\|556slsl.}} == Wotkazaj == ~~{{Rq\|Serb-zarodk\|biografija-zarodk\|sources}}~~ [https://portal.dnb.de/opac.htm?method=simpleSearch&query=118758063 Bogumił Šwjele w katalogu Němskeje narodneje biblioteki] * [http://www.serbski-institut.de/cms/de/374/%C5%A0wjela,-Bogumi%C5%82 Zawostajenstwo Bogumiła Šwjele w Serbskim kulturnym archiwje] {{DEFAULTSORT:Šwjela, Bogumił}} [[Kategorija:Serb]]▼ [[Kategorija:Muž]] [[Kategorija:Sorabist]]▼ [[Kategorija:Rodź. 1873]] [[Kategorija:Zemr. 1948]] [[Kategorija:~~Čestny sobustaw Maćicy Serbskeje‎~~Serb]] ▲[[Kategorija:~~Serb~~Farar]] ▲[[Kategorija:Sorabist]] [[Kategorija:Słownikar]] [[Kategorija:Awtor]] [[Kategorija:Literatura (19. lětstotk)]] [[Kategorija:Literatura (20. lětstotk)]] [[Kategorija:Nowinar]] [[Kategorija:Maćicar]] [[Kategorija:Čestny sobustaw Maćicy Serbskeje‎]] [[Kategorija:Domowina]]

Bogumił Šwjela: Rozdźěl mjez wersijomaj